محمود سرابی
”دولت هادی و دولت ناظر” عنوان مناظره ای بود که حمید رضا ترقی عضو شاخص حزب موتلفه و محسن آرمین سخنگوی سازمان مجاهدین انقلاب را در دانشکده فنی دانشگاه تهران رو در روی یکدیگر قرار داد.
مجری مراسم پس از استقرار این دو فعال سیاسی در پشت میز مناظره سوال خود را در این مورد مطرح کرده و دو طرف را به چالش کشید. او پس از ذکر مقدمه ای از نقش دولت در انتخابات از دو طرف خواست که تعریفی از دولت ناظر و دولت هادی ارائه دهند.
ابتدای این مناظره را محسن آرمین آغاز کرد و در پاسخ به این پرسش و در بیان نظر خود در این زمینه توضیح داد: ”ما همواره از دموکراسی صحبت می‌کنیم. اما دموکراسی بر باور به ذی حق بودن انسان است و بدون اعتقاد به این که انسان دارای حق است نمی‌توان به دموکراسی اعتقاد داشت. وقتی از حق نام می‌بریم ذی حق بودن انسان، حقوقی فراتر از حقوق اجتماعی است، از این رو بسیار ساده می‌توان حکومتی را تصور کرد که به آزادی‌های اجتماعی معتقد است اما به آزادی‌های سیاسی باور ندارد”.
وی در ادامه سخنانش به طرح چند پرسش پرداخت. آرمین در این رابطه گفت: ”باید پرسید در حکومت دینی چه ابزار‌هایی برای پاسخگویی و پاسخگو کردن وجود دارد؟ آیا انتقاد به حکومت و نقد به تصمیمات آن به معنای خروج از دین و موجب محرومیت از حقوق اجتماعی یا سیاسی می‌شود؟ آیا اعتقاد به ذی حق بودن مردم در مشروعیت نقش دارد؟ اگر رضایت مردم در حکومت تاثیری ندارد پس حق جامعه در تعیین سرنوشت خود کجاست؟ آیا مشروعیت را می‌توان از رضایت و مقبولیت تفکیک کرد؟ اگر این را پذیرفتیم آیا حکومت دینی بدون رضایت مردم مشروعیت دارد؟”
آرمین در ادامه افزود: ”اگر صلاحیت 90 درصد از کاندیداهای مخالف رد شد و احزاب رقیب هخمواره به عنوان نوکر خارجی معرفی شدند و رسانه ملی هم رسالت خود را بر تبلیغ احزاب موافق دولت و نشر دروغ و اکاذیب و تخریب رقیب استوار کرد و در ادامه اگر حزبی که رقیب جناح حاکم است حتی از ارائه فهرست در اکثر حوزه‌های انتخابیه محروم شد و مراجع نظارتی و اجرایی انتخابات با حزب حاکم بیشترین گرایش موافق سیاسی داشتند و…آیا هنوز می‌توانیم بگوییم در روند ها براساس مشی دینی و دموکراسی عمل شده؟”.
سخنگوی سازمان مجاهدین انقلاب سپس تاکید کرد: ”باید فارغ از کلی‌گویی‌ها به این سوالات و موارد مطرح به صورت روشن پاسخ دهیم تا تکلیف خود را روشن کنیم. اینجا دیگر بحث دین نیست چرا که همه به دین و اسلام اعتقاد داریم”.
حمید رضا ترقی، نیز در ادامه در پی پاسخ به آرمین بر آمده و گفت: ”قانون اساسی وظایف دولت را روشن کرده است و نمی‌توان با آن سلیقه‌ای برخورد کرد. طبق قانون دولت مجری انتخابات است و باید بی طرف باشد. نه دولت‌هادی داریم، نه دولت ناظر. در ساختار انتخاباتی برای این که به سمت سالم‌تر شدن پیش برویم چند فیلتر در نظر گرفته شده است که اگر براساس آن عمل کنند مسیر انتخاباتی قانونی شکل می‌گیرد”.
این عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در ادامه نیز با اشاره به روند بررسی صلاحیت‌ها تحلیل کرد: ”نمی توانیم بگوییم که همه چیز استبدادی است چرا که چنین تحلیلی تندروانه است.این که ملاک قضاوت برای حکومت دینی بودند یا غیر آن منافع حزبی خودمان باشد ظلم در حق نظامی است که تمام دنیای اسلام از آن با افتخار نام می‌برند و در روی کره زمین شاید کشور و دولتی با این میزان گرایش و توجه به دین وجود ندارد. نمی‌گوییم کسانی که هستند معصوم‌اند”.
ترقی در ادامه با انتقاد از سوالاتی که آرمین طرح کرده بود افزود: ”اکنون در شرایطی هستیم که باید زمینه حضور و مشارکت مردم را فراهم کنیم. این که الان در آستانه انتخابات این همه سوال در ذهن جامعه ایجاد کنیم که جامعه سیاست‌گریز شود با کارکرد حزبی منافات دارد. شاید نقش تخریبی آن بیشتر از نقش تثبیتی برای حرکت جوان‌ها در مسیر انتخابات باشد.ما هیچ تردیدی نداریم که رای مردم مبنای مقبولیت و مشروعیت نظام است و هیچ کس هم در نظام جمهوری اسلامی تا به حال ادعا نکرده است که بدون اتکا به رای مردم اراده حکومت دارد”.
وی همچنین در ادامه با انتقاد ضمنی از دولت خاتمی و مجلس ششم گفت:” آن‌هایی که تصور می‌کردند متکی به رای مردم هستند در برابر دشمن منفعل و مرعوب بودند درواقع کمتر به رای مردم اعتقاد داشتند”.
همچنین در ادامه این مناظره که دانشجویان بسیار زیادی از ان استقبال کرده و حتی صدها نفر سرپا بودند در پاسخ به سوال مجری مرسم مبنی بر اینکه آیا تمام عملکرد دولت هشتم در مورد انتخابات در چارچوب قانون بوده است یا خیر؟ گفت: ”اگر کسی ادعا دارد که بر خلاف قانون بود باید آن را ثابت کند. پیش از این نیز همه دولت‌ها خود هیات‌های اجرایی را انتخاب کرده‌اند بنابراین اگر یک دوره را زیر سوال می‌برید باید همه دوره‌ها دیگر را نیز زیر سوال برد. به نظر من تنها دولتی که گفته است اگر کسی خلاف قانون عمل کرد اخراجش می‌کنیم این دولت است. کدام دولت به خانه احزاب میز داده است؟”
بر اساس این گزارش در ادامه مراسم محسن آرمین در مورد دولت ناظر و هادی سخن گفته و با اشاره به اینکه همه مدعی قانون‌مداری هستند، اما قوانین براساس الگویی طراحی شده‌اند. این که دولت ناظر است یا هادی مهم است، باید تکلیف را روشن کرد و گفت الگوی قانون اساسی جمهوری اسلامی و قوانین انتخاباتی ما از کدام یک از این الگو تبعیت می‌کند؟ آیا برای خود نقش مداخله گرایانه قائل است؟ اگر به این نقش قائل باشد هادی است، یا نه نقشی که برای خود قائل است نظارتی است رای مردم ملاک و معیار است گفت: ”من امروز بسیار خوشحال هستم که این صحبت را از آقای ترقی می‌شنوم در غیر اینصورت دوستان ایشان به این صراحت این حرف را نمی‌زنند که مبنای مشروعیت نظام رای مردم است”.
آرمین در ادامه با اشاره دوباره به دولت ناظر گفت: ”دولت ناظر صدا و سیما را ملزم به حمایت از جریان خاص نمی‌کند و منتقدین دولت را رد صلاحیت نمی‌کند”. که بلافاصله ترقی درواکنش به سخنان آرمین گفت:“اگر به اصل نظام و قانون اساسی اشکال دارید جای آن اینجا نیست”.
آرمین هم پاسخ داد: ”خدا نکند این گونه باشد، باید گفت صرف نظر از اختلافات شدید سیاسی با آقای ترقی برای ایشان احترام زیادی قائلم. ممکن است با تلقی‌های مختلف و تعبیر و تفسیر‌های متفاوت از قانون اساسی روبه‌رو باشیم”. که دوباره ترقی گفت: ”قانون اساسی تکلیف ما را روشن کرده است به قانون‌گذاری و همه چیز جهت داده است نمی‌توان در جمهوری اسلامی به کسی مسوولیت را داد که اسلام و قانون اساسی را قبول ندارد”.
آرمین گفت: “حرف شما را قبول دارم. بحث این است که دولتی که سر کار می‌آید برای خود این نقش را قائل است که عرصه را مهندسی کند. بحث بر سر قوانین نیست. قانون ضوابطی دارد می‌گوید در صورت درخواست داوطلب مستندات رد صلاحیت باید به او اعلام شود. اما عده‌ای از چهره‌های شناخته شده مسلمان و با سابقه به عنوان عدم اعتقاد و التزام به اسلام رد صلاحیت شده اند.آقای ترقی قبول دارند که دولت باید در صورت درخواست ما جواب بدهد و مستندات عدم التزام مرا به من بگویند. همچنین قانون انتخابات می‌گوید اعضای هیات مرکزی نظارت نباید از اقوام نسبی و سببی بستگان کاندیدا‌ها باشد، آیا وقتی آقای شیخ صادق لاریجانی در هیات مرکزی نظارت است برادرش علی لاریجانی هم کاندیدا است، آیا حضور برادر ایشان خلاف قانون هست یا نه؟ باید به این مساله جواب داد”.
آرمین افزود: “صدا و سیما قرار است بی طرف باشد. آیا صدا و سیما می‌تواند آقای ترقی را در برنامه‌های مختلف ببرد و از شخصیت‌های آن طیف در برنامه‌های مختلف استفاده کند و عملا به نفع یک جریان سیاسی تعبیر کند و در برنامه 20:30 خبر‌های منفی و علیه یک جناح بدهد؟ آیا دخالت نیرو‌های مسلح در عرصه سیاسی خلاف قانون است؟ مگر این صحبت صریح امام(ره) نبود؟ آیا این خلاف قانون است یا نه؟ مگر شورای نگهبان ناظر بر اجرای درست قانون نیست؟ آیا وقتی به صراحت می‌گویند وظیفه الهی بسیج حمایت از یک جریان است و تکلیف شرعی دارد که نگذارد دو قوه از دست آنها خارج شود، آیا شورای نگهبان یک موضع‌گیری در مقابل این حرف کرد؟ مگر مرجع نظارت نیست؟ چرا اعلام موضوع نکردند؟ حرف ما این است. هر شب صدا و سیما خبر‌هایی مبنی بر ارائه لیست مشترک از سوی اصولگرایان و اختلاف در جناح اصلاح طلب منتشر می‌کند و علیرغم اعتراض‌های مکرر ما هیچ تاثیری در آنها صورت نگرفته است. آقای ترقی شما که مسلمان هستید و ما نیستیم، دلایل عدم التزام ما را به اسلام بپرسید تا بی اعتقاد به اسلام از دنیا نرفته باشیم”.
در ادامه این مراسم آرمین خطاب به ترقی گفت: “آقای ترقی شما فعال سیاسی و حزبی هستید. درست است که اکنون دوستان شما حاکم هستند اما رعایت آزادی و رقابت سیاسی سالم در تمام ملاحظات سیاسی دیگر ارجحیت دارد و این باید اصل باشد. امروز وقتی این تهمت‌ها را می‌بینید می‌گویید که اتفاقی نیفتاده است. اگر فکر می‌کنید رانت امروز شما جاودانه است اشتباه می‌کنید. باید از قوانین و قواعد رقابت سیاسی پاسداری کنیم”.ترقیبلافاصله پاسخ داد: “ما امضا کردیم در حالیکه شما امضا نکردید”. آرمین نیز در پاسخ به ترقی که به امضا ی منشور اخلاق انتخاباتی وزارت کشور اشاره می کرد گفت: “آقای ترقی دست از کار‌های نمایشی و صوری بردارید”. ترقی هم گفت: “شش ماه احزاب روی آن کار کرده‌اند آیا کار شش ماهه نمایشی است؟”.
قابل ذکر است که منشور اخلاق انتخباتی آئین نامه ای بود که وزارت کشورآن را طی همایشی در اواخر بهمن ماه به عنوان کار مشترک احزاب منتشر کرد. اکنون احزاب اصلاح طلب معتقد هستند که وزارت کشور در همین مدت کوتاه از این اخلاق تخطی کرده است.
در ادامه این مناظره محسن آرمین با انتقاد شدید از عملکرد وزارت کشور در انتخابات گفت: “آقایان همایش اخلاقی انتخابات برگزار می‌کنند، ما این اخلاق را نمی خواهیم. همان قانون اساسی را که در مورد احزاب مشخص است و حقوق آنها به صراحت آمده است را رعایت کنند. در همین انتخابات دیدیم هیات‌های اجرایی سه هزار نفر را در مرحله اول رد صلاحیت کرده‌اند. در مرحله بعد شورای نگهبان 50 درصد تصمیمات هیات اجرایی را باطل اعلام کرد، اگر در یک اداره ضریب خطا فقط در یک مورد 50 درصد باشد فاجعه است. اما حتی یک نفر حاضر نشد بگوید که این چه هیات اجرایی است که 50 درصد خطا دارد. آن وقت وزارت کشور افتخار می‌کند که همه کار‌ها خوب پیش می‌رود . آقای ترقی ما هم به فکر این کشور هستیم”.
ترقی نیز در پاسخ به اظهارات آرمین گفت: “به نظر من آقای آرمین از این فرصت برای متهم کردن کسانی که این جا نیستند استفاده کرد و من هم نماینده آنها نیستم که از آنها دفاع کنم. به نظر من این جلسات سر تا پا بد اخلاقی است . از این که بدون سند، یک تشکیلات سراسری همچون وزارت کشور را متهم کنیم و به نسل جوان القا کنیم چه سودی می‌بریم”.
این در حالی بود که سخنان آرمین به شدت از سوی دانشجویان استقبال شد که او را تشویق می کردند و در عوض سنان ترقی با بی مهری آنان روبرو شد و چند بار هم حرکاتی کردند تا ترقی به سخنان خود پایان دهد. از این رو ترقی که به شدت از سمت و سوی تشویق های دانشجویان برافروخته شده بود به انتقاد از دانشجویان پرداخت و گفت: “هر تاییدی دلیل بر حقانیت موضوع نیست. اگر شورای نگهبان را که در مرحله آخر بررسی صلاحیت‌ها است محکوم کنیم قضاوت درستی نیست. جریانی در کشور خدمت می‌کند و می‌خواهد از قرار گرفتن کشور در دست نامحرمان جلوگیری کرده و کشور را نجات دهد،اعضای شورای نگهبان فقهای بی طرف و عادلی هستند”.
این سخن ترقی با اعتراض بسیار شدید دانشجویان روبرو شد و ترقی نیز در پاسخ گفت: “نباید به عدالت شورای نگهبان شک کنید. نظام که مسخره من و شما نیست. من در جلسه‌ای که این قدر به نظام تهمت و افترا زده می‌شود نمی‌توانم شرکت کنم” و بدین ترتیب خواستار ترک جلسه شد اما مجری مراسم از او خواست که حضور داشته باشد و برای این منظور هم اعلام کرد که موضوع جلسه را به موضوع کارکرد احزاب تغییر خواهد داد. اما ترقی که بسیار برافروخته و پر حرارت شده بود گفت: “این عنوان با من هماهنگ نشده بود. من نمی‌توانم در این قسمت بحث شرکت کنم” و ادامه داد: “اعتقاد ما این است که نظام انتخاباتی‌مان، یک نظام حزبی نیست و احزاب در آن نقش اصلی را ندارند .اگر احزاب بخواهند به منافع ملی کمتر توجه کنند مردم نیز به آنها کمتر توجه کرده و پشتوانه‌ی احزاب از نظر مردمی ضعیف می‌شود”.
این عضو شورای مرکزی حزب موتلفه‌ی سپس با اشاره به عدم پیروزی اصلاح طلبان در انتخابات دوره هفتم مجلس و ریاست جمهوری گفت: “ما نیز انتخابات تک قطبی را قبول نداریم اما اگر ما به پایگاه اجتماعی خود قانع باشیم نهایت آنچه که مردم انتخاب می‌کنند را به عنوان نتیجه‌ی انتخابات می‌پذیریم و این امر را در رقابت سیاسی مورد توجه قرار می‌دهیم”.
وی ادامه داد: “عموما احزاب دموکراسی‌خواه خودمحور هستند اما امیدواریم که همه‌ی احزاب جایگاه خود را در نظام انتخاباتی کشور استحکام ببخشند و دولتمردان هم زمینه‌ی حضور احزاب را در انتخابات فراهم کنند”.
حمید رضا ترقی پس از این اظهارات جلسه مناظره را ترک کرد. او که از زمان اعتراض به سخنان آرمین بطور یکجانبه سخن می گفت و جایگاه اصلاح طلبان را در جامعه ناچیز دانسته بود هنگام ترک جلسه با واکنش منفی و انتقاد آمیز دانشجویان مواجه شد.
پس از این برای دقایقی نیز محسن آرمین به سخنرانی پرداخته و از جمله گفت: “اینکه عده‌ای به نام عدم اعتقاد به اسلام رد صلاحیت می‌شوند به دلیل استنتاج‌های غلط است”.
وی همچنین با انتقاد از حزب موتلفه و با اشاره به صحبت‌هایی مبنی براین که احزاب نباید دنبال منافع خود باشند عنوان می شود گفت: “چه معنی دارد عضو حزبی باشیم که می‌گوید احزابی که شایسته هستند روی کار بیایند، این رفتارهای ظاهری ولی مغایر با اخلاق سیاسی، درست نیست و حزبی که شما به آن مجوز دادید و اساسنامه دارد دیگر شیطانی و غیرشیطانی و خدایی ندارد که متاسفانه باید گفت حزبی با این سابقه‌ی سیاسی و تشکیلاتی دچار این دوگانگی‌ها و تناقضات است”.
آرمین ادامه داد: “اکنون هم در این انتخابات یک جریان طرفدار دولت با تمام قدرت کاندیداهای خود را وارد صحنه می‌کند و آنقدر کاندیدا دارد که دعوایشان بر روی سرلیست است و در واقع با تولید انبوه و تورم کاندیدا مواجه‌اند از این رو ما با یک حرکت سازمان یافته و برنامه‌ریزی شده درعرصه رقابت سیاسی مواجه هستیم که نام آن را مهندسی رقابت سیاسی می‌گذارم. به این معنی که حاکمیت دنبال آن است که برخی نیروها باید حذف شده و نیروهایی دیگری در این عرصه‌ی رقابت حضور داشته باشند که می بینیم اختلاف سلیقه‌هایی جزیی هم با هم دارند و به ظاهر تنوعی هم است. نباید اجازه دهیم چنین اتفاقی بیفتد زیرا چنین روشی برای کشور خطرناک است”.
وی تاکید کرد: “شاید برای اینکه اصلاح‌طلبان به انسجام برسند باید شاهد چنین تجربه‌ی انتخاباتی باشند و واقع‌بینانه‌تر به عرصه‌ی انتخابات نگاه کنند”.
آرمین همچنین در پاسخ به این پرسش که عده‌ای که سناریوی حذف اصلاح طلبان را دنبال می‌کنند، تعدادشان از آن چه از پیش تصور می‌شد بیشتر است، گفت: “به نظر من مشکل تعداد نیست اگر در اصل قضیه مشترک هستیم و باور داریم که سناریویی در کار است تعداد برنامه‌گردانها مهم نیست باید تدبیری بیاندیشیم که در سناریویی که آنها در ذهن دارند شرکت نکنیم و نگذاریم که آن اتفاق بیافتد. به عنوان مثال علی رغم این که همه‌ی ما می‌گوییم و می دانیم که صدا و سیما نقش تخریبی دارد، اما گاه ناخودآگاه خودمان تحت تاثیر قرار می‌گیریم. باید گفت انسجامی که بین اصلاح طلبان وجود دارد از انسجام جریان مقابل بیشتر است. آنها بر سر سرلیست بودن‌شان باهم دعوا دارند علی رغم این که هیچ مشکلی برای ارایه لیست ندارند و علی رغم این که همه آنها تایید شده اند نمی‌توانند لیست مشترک بدهند، مطمئن باشید به تفاهم هم نخواهند رسید. مجموعه‌ی اصلاح طلبان با توجه به سرمایه‌های تئوریک و اجتماعی و فکری که دارند به راحتی قابل حذف شدن نیستند”.
مناظره محسن آرمین و حمید رضا ترقی حدود نیم ساعت پس از ترک جلسه از سوی ترقی خاتمه یافت. صدها دانشجویی که در سالن شهید چمران دانشکده فنی حضور یافته بودند اغلب از اینکه ترقفی این جلسه را ترک کرده انتقاد کرده و آن را به این حساب می گذاشتند که پاسخی نداشت.