در حالی که سخنگوی وزارت خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی از مذاکرات هفته گذشته در آلماتی ابراز خشنودی کرده اند، روز گذشته اتحادیه اروپا و نماینده ایالات متحده در آژانس بین المللی مواضع تندی علیه برنامه هسته ای تهران گرفتند و از “عزم تزلزل ناپذیر” جمهوری اسلامی در “فریبکاری” سخن گفتند. همزمان به دنبال عذر و بهانه آوردن مسئولان هسته ای جمهوری اسلامی برای دسترسی بازرسان به سایت نظامی پارچین، وزیر خارجه ایالات متحده گفته فرصت تهران برای تعامل با جامعه جهانی رو به پایان است. در همین حال معاون رئیس جمهور آمریکا نیز تصریح کرده گزینه نظامی روی میز قرار دارد.
“ما در مرحله مقدماتی به دنبال نتایج ملموس در این فرآیند دیپلماتیک هستیم.” این واکنش رسمی قدرت های جهانی به مذاکرات هسته ای هفته پیش آن ها با تهران است. خبرگزاری های بین المللی بیانیه گروه ۱+۵ در خصوص گفتگوهای اتمی را که سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته در آلماتی قزاقستان برگزار شد منتشر کردند؛ بیانیه ای که در آن هم ابراز امیدواری وجود دارد و هم ابراز نگرانی.
قدرت های جهانی در پیش نویس این قطعنامه نسبت به برخی فعالیت های اتمی جمهوری اسلامی به ویژه نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز ابراز نگرانی کرده اند. همین یکشنبه گذشته بود که سازمان انرژی اتمی اعلام کرد قرار است ۳۰۰۰ سانتریفیوژ پیشرفته را جایگزین سانتریفیوژهای قدیمی کند؛ امری که به لحاظ فنی باعث می شود غنی سازی اورانیوم سرعت بیشتری به خود بگیرد و عملا تهران در زمان کوتاه تری ذخایر اورانیوم غنی شده خود را افزایش دهد.
با این حال بیانیه گروه ۱+۵ در گفتگوهای اتمی اخیر با تهران را “مفید” توصیف و بر ادامه “فعالانه” آن و تماس‌های طرفین در ماه‌های در پیش تاکید کرده است. قدرت های جهانی می گویند: “ما بر حمایت ادامه‌دار خود از یک راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران تاکید می‌ورزیم.”
استقبال مهمانپرست از مذاکرات
در همین حال سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز روی خوشی به گفتگوهای قزاقستان نشان داده است. رامین مهمانپرست در جلسه هفتگی خود با خبرنگاران گفته است در نشست آلماتی “فضایی ایجاد شده که در صورت تداوم و تکمیل نوع ورود به بحث مذاکرات، می تواند آینده قابل قبولی را برای تفاهم طرفین ترسیم کند.”
مذاکرات آلماتی چهارمین دور از مذاکرات تهران و غرب در سال ۹۱ بود. اولین مذاکره فروردین امسال در استانبول برگزار شد. در آن زمان نیز دیپلمات های دو طرف نگاه مثبتی به روند مذاکرات داشتند؛ دیدگاهی که آن را در دومین دور مذاکرات در بغداد نیز حفظ کردند، اما اواخر بهار در مسکو هر چه رشته بودند پنبه شد و در نهایت مذاکرات به بن بست رسید؛ بن بستی که شلاق تحریم های اتحادیه اروپا و ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی را سخت کرد. تحریم حوزه انرژی و مالی در نه ماه اخیر باعث شده است تا ارزش ریال با سقوط آزاد مواجه و به گفته کارشناسان کشور با وخیم ترین وضعیت اقتصادی در سه دهه اخیر روبرو شود.
با این حال مهمانپرست به آنچه در آلماتی گذشت، خوش بین است. به باور وی ورود کشورهای عضو گروه ۱+۵ در به مذاکرات اخیر “کاملا” در جهت پیشنهادات وخواسته های تهران نبوده اما “می تواند به آن سمت حرکت کند و در ادامه تصمیماتی که در جهت رسیدن به تفاهم گرفته می شود، کاملتر شود و چشم انداز روشنی را به دنبال داشته باشد.”
آلماتی ۲ بهتر از آلماتی ۱
اما اظهارات روز چهارشنبه فریدون دوانی عباسی، رئیس سازمان انرژی اتمی، از مواضع مهمانپرست هم امیدوارانه تر بود، چرا که به گزارش خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی - ایرنا - وی ضمن مثبت ارزیابی کردن مذاکرات “آلماتی ۱” گفته است: “مذاکرات آلماتی ۲ از مذاکرات آلماتی ۱ مثبت تر خواهد بود.”
دور بعدی مذاکرات اتمی ۱۶ فروردین سال آینده بار دیگر قرار است در قزاقستان برگزار شود، گرچه پیش از آن ۲۸ اسفند نشستی کارشناسی در استانبول ترتیب داده خواهد شد.
با وجود چنین اظهاراتی، روز گذشته اتحادیه اروپا و ایالات متحده بار دیگر برنامه هسته ای نظام اسلامی را به چالش کشیدند. اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه ای خواستار توقف غنی سازی اورانیوم از سوی تهران شد و تعلل جمهوری اسلامی در همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی را “غیر قابل قبول” خواند.
این بیانیه دو روز پس از آن منتشر می شود که یوکیو آمانو مدیر کل آژانس نهاد، خواستار دسترسی بازرسان آژانس به سایت پارچین شده بود. یوکیو آمانو بر “فوریت” این موضوع تاکید کرده و گفته بود: “فراهم کردن امکان دسترسی به پایگاه پارچین گامی مثبت است”؛ گامی که به باور وی نشان خواهد داد جمهوری اسلامی خواستار همکاری با آژانس درباره رفع نگرانی‌ها پیرامون برنامه هسته ایش است.”
آمانو روز دوشنبه اظهارات خود را بسیار قاطعانه مطرح و تاکید کرد تهران باید “بدون تاخیر” با بازرسی از سایت پارچین موافقت کند. وی که از پاییز سال گذشته بار ها نسبت به فعالیت های اتمی جمهوری اسلامی در این سایت هشدار داده، دیروز تصریح کرد: “من یک بار دیگر از ایران می خواهم که فارغ از توافق یا عدم توافق بر سر رهیافت ساختاری، بدون هیچگونه تاخیری با بازرسی فوری از پایگاه پارچین موافقت کند.”
همچنین ژوزف مک‌مانوس، نماینده ایالات متحده در وین ینز در جلسه شورای حکام از “عزم تزلزل ناپذیر” تهران برای “فریب کاری” سخن گفت و ضمن اشاره به اینکه تهران مانع دسترسی بازرسان به سایت های حساس اتمی می شود خاطرنشان کرد: “در صورت ادامه رفتارهای کنونی تهران، ممکن است شورای حکام اقدامات تازه‌ای در قبال ایران در پیش گیرد.”
پارچین نام شهرک و منطقه‌ای است در جنوب شرقی تهران و در شمال شرقی شهرستان پاکدشت که بخش مهمی از تاسیسات هسته ای جموری اسلامی در آنجا بنا نهاده شده است. پیشینه کارخانه های صنایع دفاعی در پارچین به هشتاد سال پیش باز می گردد. گفته می شود جمهوری اسلامی در پارچین انفجارهای پرقدرتی را آزمایش کرده است که می تواند با تلاش احتمالی تهران برای دستیابی به توانایی ساخت سلاح اتمی مرتبط باشد.
نظامیان باید اجازه دهند
این در حالی است که عباسی دوانی دیروز در واکنش به فشارهای آژانس و مقامات غربی برای بازدید از این سایت اسرار آمیز گفت: “پارچین فعالیت هسته ای نداشته و ندارد و اگر آنها بخواهند از این مکان بازدیدی داشته باشند باید مدارک و مستنداتی قانع کننده به ما ارایه دهند تا با مسوولان نظامی کشورمان در این خصوص صحبت کنیم چرا که آنها نیز باید در این مورد تصمیم بگیرند.”
جمهوری اسلامی حدود دو سال است که با چنین بهانه هایی بازرسان آژانس را دور می زند و اجازه نمی دهد آن ها پای خود را به پارچین بگذارند؛ امری که عمیقا نگرانی دیپلمات ها و کارشناسان هسته ای در وین را برانگیخته است.
در همین حال مهمانپرست در واکنش به مواضع اخیر آمانو در پاسخی کلی گفته است: “موضوعات مطرح شده از سوی آژانس در مذاکرات با تهران نیز گفته شده بود ولی اساس و مبنای مذاکرات ما برای رسیدن به چارچوبی جامع بود که بتواند حقوق ما را براساس ان.پی. تی به رسمیت بشناسد و بتوانیم از تسهیلات این نهاد استفاده کنیم و در کنار آن نیز رفع نگرانی ها به صورت طرفینی را دنبال خواهیم کرد.”
مهمانپرست همچنین در واکنش به اظهارات روز دوشنبه سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان سعودی که گفته بود “ایران اتمی” تحمل نخواهد شد، گفته است: “اظهار نظر مقامات و کشورهای منطقه ممکن است متفاوت با نظرات کشورهای گروه ۱+۵ یا سایر کشورها باشد.” وی اضافه کرده است: “شاید به نگرانی آنها از حل مسایل بین ایران و این گروه بازمی گردد.”
روایت فارس از “ارکستر غربی ها”
اظهارات سعود الفیصل در جریان سفر جان کری، همتای آمریکایی وی به ریاض مطرح شد. وزیر امور خارجه ایالات متحده روز سه شنبه از قطر با شبکه ای بی سی آمریکا مصاحبه کرد و با تاکید بر اینکه فرصت تهران برای همکاری با جامعه جهانی بر سر بحث برانگیز هسته ای اش “رو به پایان” است گفت: “این فرصت برای ایرانی‌ها فرا رسیده است که یک پیشنهاد جدی ارائه کنند و من گفته های پیشین رئیس جمهوری و خودم را تکرار می کنم که ما آماده هستیم تا در قالب گروه ۱+۵ و روند مذاکرات، با آنها در رابطه با پیشنهادی جدی که برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود عرضه می کنند، وارد تعامل شویم.”
موضع گیری جان کری البته نسبت به مواضعی که جو بایدن در موسسه روابط عمومی اسرائیل و آمریکا ( آیپک) مطرح می شد نرم تر بود. معاون رئیس جمهور ایالات متحده در دیدار با نمایندگان لابی اسرائیل در آمریکا گفته بود: “موضوع فقط منافع اسرائیل نیست. همه باید این را متوجه شوند، می دانم که شما متوجه هستید اما دنیا باید بداند. اینکه ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد فقط برای تامین منافع اسرائیل نیست. این در راستای منافع ایالات متحده آمریکا است، واضح است. در حقیقت منافع کل جهان است.”
دست راست باراک اوباما با تاکید بر اینکه گزینه نظامی علیه برنامه هسته ای جمهوری اسلامی روی میز قرار دارد، خاطرنشان کرد: “می خواهم یک چیز را روشن کنم، اگر خدای نکرده، نیاز به عملیات نظامی باشد، اهمیت بسیاری دارد که تمام دنیا بداند، ما هر چه در توان داشتیم انجام دادیم، هر کار منطقی که برای پرهیز از مواجهه نظامی لازم بود را انجام دادیم. این موضوعی حائز اهمیت است، چرا که اگر خدای ناکرده، لازم به اعمال زور باشد، مهم است که باقی دنیا همراه ما باشد.”
خبرگزاری فارس با انتشار مقاله ای این مواضع را ارکستر هماهنگ غربی ها علیه ایران توصیف کرده است؛ ارکستری که به نوشته این خبرگزاری نزدیک به نهادهای امنیتی سپاه ۳ پیام را مخابره می کند: “تصمیم‌گیری ایران در خصوص پیشنهادهای گروه ۱+۵ در فضای فشار و جنجال روانی، رفع باقی تحریم‌ها در صورت توقف برنامه غنی‌سازی، تردید نسبت به حسن نیت طرف غربی در مذاکرات”
