امید معماریان
پروفسورهانس-هنریک هولم، استاد سیاست جهانی درمدرسه روزنامه نگاری دانمارک واستادمیهمان دانشگاه برکلی کالیفرنیا، درگفت وگو با روز گفت “کاریکاتور مایکل رامیرز که روز چهارم سپتامبردر «کلمبوس دیسپچ» به چاپ رسید، آشکارا به استریوتایپ کردن کشورایران می پردازد وموجب صدمه زدن به ایرانیان شده است.”
کاریکاتوریاد شده که با مخالفت گسترده ایرانیان خارج کشور مواجه شد، ایران رابه شکل دریچه فاضلابی درمنطقه نشان میدهد که ازدریچه آن سوسک ها به سوی کشورهای افغانستان، عراق، لبنان وفلسطین روانه می شوند.
طراح این کاریکاتورکه مایکل رامیرز نام دارد، به دلیل کشیدن طرح هایی در حمایت ازسیاست های جنگ طلبانه بوش شهرت دارد. اما درحالی که برخی معتقدند این کاریکاتورسیاست های ایران را به نقد کشیده، بسیاری ازایرانیان آن را توهین به ملت ایران دانسته اند.
پرفسورهولم در همین ارتباط با اشاره به مسئولیت های روزنامه نگاری حرفه ای، می گوید: “برخی معتقدند آزادی های روزنامه نگار فقط توسط قانون محدود می شود.اما گروهی معتقدند این عرف جامعه است که می تواند روزنامه نگار وفعالیت های اورا محدود کند.دادگاه اروپا هم معتقد است آزادی بیان تا آنجا که موجب توسعه در بیان موضوعات انسانی می شود، باید پیش رود.”
او با توضیح ویژگی های کاریکاتور مایکل رامیرز، برنده جایزه پولیتزر وکسی که به دلیل کاریکاتورجنجالی دیگری به صورت تلویحی از روزنامه لس آنجلس تایمز اخراج شد، می گوید: “اولین نکته آشکار این است که این کاریکاتور با گفتن اینکه ایران شبیه فاضلاب است وازدرون این فاضلاب سوسک یا هرچیز دیگری بیرون می آید، به استریوتایپ کردن یک کشور می پردازد. از سوی دیگر مسئله است که هیچ قانونی علیه استریو تایپ کردن وجود ندارد. این موضوعی است که دردنیای کاریکاتور هر روز اتفاق می افتد.”
به گفته این استاد روزنامه نگاری دانمارکی، سوال اصلی این است که این کارتون چه چیزی را نشان می دهد: “اگر این کاریکاتور می خواهد یک مساله سیاسی را درخصوص سیاست های ایران نشان بدهد، یک موضوع است وباید در چارچوب اهداف روزنامه نگاری دیده شود؛ اما اگر به عنوان سمبل نگاه سیاسی آمریکایی ها به آن چیزی باشد که می گویند ایران درحال انجام دادن است وآن همان ادعای فرستادن ماموران خود به عراق، آنگاه باید گفت کاملا درچارچوب آزادی است و مثل همان کاریکاتورهایی است که درآن بوش را دراشکال مختلف تصویر می کنند ویا چیزهای دیگری ازاین قبیل.”
به نظر وی کاریکاتوری که موجب ناراحتی بسیاری از مردم ایران شده از این ویژگی برخوردارنیست یا حداقل مخاطب را به اشتباه می اندازد: “اگر در این کاریکاتوربیانیه ای درباره کشور ویا مردم آن دیده می شود، آنگاه نفرت زا و نفرت آفرین خواهد بود. مشکل با این کاریکاتور این است که می توان به هر دوشکل به آن نگاه کرد. من این کاریکاتوریست را نمی شناسم اما تردید دارم که به سمت مردم ایران نشانه گیری شده باشد. هر چند خیلی ازایرانی ها آن را به این شکل نگاه می کنند و این خود شاهد این مدعاست که تفسیرغالب از این کاریکاتور کدام است. بنابراین بستگی به این دارد که عینک خود رابه کدام سو تنظیم کنیم.”
هولم با اشاره به ناکامی طراح درانتقال پیام آشکارمی افزاید: “باید توجه داشته باشیم که کاریکاتورهای سیاسی باید به نقد حکومت ها بپردازند. فرقی نمی کند دولت ایران یا دولت آمریکا ویا دولت دانمارک. اما آسیب زدن چیزی به مردم یک بحث دیگر است. شخصا وقتی به کاریکاتور نگاه می کنم مشکلم این است که نام یک کشور روی درب فاضلاب است، در حالیکه اگر روی آن مثلا نام رییس جمهوری را می گذاشت به نظرم طرح می توانست بسیار روشن وواضح باشد. هر چند از سوی دیگر هم نمی گوید ایرانی ها ویا مردم ایران. بنابراین به راحتی می توان درگرفتن پیام این کاریکاتور دچار اشتباه شد. به همین جهت به نظر من کاریکاتوریست در بیان مفهومی که درنظر داشته شکست خورده است.”
وی درانتها با اشاره به ویژگی های یک کاریکاتور خوب می گوید: “یک کاریکاتورخوب سیاسی باید بتواند یک نظر سیاسی رابیان کند بدون استریوتایپ کردن موضوع، یک نظر سیاسی را بیان کند بپردازد. اما وقتی درانتقال چنین موضوعی کاریکاتوریست شکست می خورد، به این معنی است که درارسال پیام خود به مخاطب موفق نبوده است”.