بابی قوش
پرزیدنت اوباما در جریان سخنرانی اش در وست پوینت، بیش از 25 بار با اشاره به پاکستان اعلام کرد که راهکار ها در افغانستان بدون کمک همسایه اش در جنوب شرقی، میسر نمی شود. اما او به همسایه دیگر افغانستان که با خمایت هایش توانست منجر به شکست طالبان در سال 2001 بشود، نکرد: این کشور ایران بود.
آیا نقشه های اوباما در افغانستان بدون همکاری ایران، موفقیت آمیز خواهد بود؟ با توجه به اینکه ایران به سختی در تلاش است که با آمریکا همکاری کند، به نظر می رسد که این سووال باید مطرح بشود. بعد از یک حرکت آشتی جویانه در پاییز، رئیس جمهور ایران بار دیگر به موضع قبلی خود درمورد ادامه غنی سازی اوراینوم بازگشت. تردید ها و دشمنی های ایران علیه آمریکا از بعد از آشوب هایی که بعد از انتخاب مجدد احمدی نژاد در ماه ژوئن بر پا شد، عمیق تر شده است.
هنوز هم دولت ایران قادر است ماهیت ضد آمریکایی خودش را کنار بگذارد و در مورد افغانستان با آمریکا کنار بیاید. بعد از حملات یازده سپتامبر، آمریکا و ایران بخوبی با هم همکاری کردند: ایران در تربیت و مسلح کردن و کمک مالی به جنگجویان ضد طالبان اتحادیه شمال افغانستان کمک کرد که به آمریکا در سقوط طالبان و بیرون راندن القاعده، یاری می رساندند. جیمز دابینز، اولین فرستاده بوش به افغانستان بعد از حملات یازده سپتامبر، با مقامات ایرانی برای تعیین دولت بعد از طالبان، همکاری کرد. اما زمانی که جورج بوش اعلام کرد که ایران هم جزو محور شیطان است، این رابطه تیره شد.
ایران با وجود اختلاف هایش با آمریکا، روابط اقتصادی و سیاسی مستحکمی با افغانستان برقرار کرد و دلیل آن تنها اتحاد با اقلیت شیعه افغانستان یعنی هزاره ها و ازبک ها و تاجیک ها نیست بلکه رابطه نزدیک ایران با رئیس جمهور ایران کشور، حامد کرزای هم هست. هنوز برخی از مقامات امریکایی ایران را متهم میکنند که با وجود خصومت قدیمی که با طالبان دارند، در حال ایجاد رابطه با آنان هستند. ایران در سال 1998 زمانی که طالبان نه دیپلمات ایرانی را در مزار شریف در شمال افغانستان به قتل رساند، با آنان وارد جنگ شد.
کارشناسان مسائل ایران می گویند، که دلیل علاقه ایران به افغانستان با آمریکا مشترک است. جمهوری اسلامط ایران دلش نمی خواهد ناامنی در افغانستان باعث سرازیر شدن مهاجران افغانی به ایران بشود. همچنین ایران بعنوان یک کشور شیعه، دوست ندارد که تندروهای سنی دوباره بر سر کار بیایند. و ایران، که با مشکل موارد مخدر دست و پنجه نرم می کند، با میل آمریکا برای از بین بردن قاچاق مواد مخدر، همراه است. کریم سجادپور، از موسسه کارنگی، معتقد است:« در صورتی که افغانستان بار دیگر بدل به مامن القاعده و تحت کنترل طالبان و کشور توزیع کننده مواد مخدر بشود، ایران بیشتر از آمریکا می بازد».
اما ممکن است علایق مشترک نتواند برای همراه شدن دولت احمدی نژاد و برنامه های اوباما در افغانستان کافی باشد. سجاد پور می گوید:« بسیاری از تندروهایی که امروز در ایران سیاست خارجی را اداره می کنند، سیاست مخالفت با آمریکا را در اولویت قرار داده اند». دابینز می گوید:« ممکن است آنها از طالبان بدشان بیاید اما از آمریکا بیشتر متنفر هستند. بهترین چیزی که می توانیم آرزویش را بکنیم این است که ایران به ما صدمه نزند».
ایران مسلما ابزار ایجاد مشکل را دارد. سپاه قدس، واحد نظامی سپاه پاسداران توانست درعراق بعد از صدام حسین با کمک کردن به نظامیان شیعه که در ابتدا علیه متحدان آمریکا و سپس علیه سنی های عراق می جنکیدند، تنش ایجاد کند. فرمانده سپاه قدس، قاسم سلیمانی ، که در سال 2007 فرمانده این گروه شد، در کمک به اسراتژی موج خروشان آمریکا نقش داشت.
سلیمانی در افغانستان هم فعالیت داشته است و بارها به کابل رفته است. مارک فلاور، از خانه پرسیا، معتقد است که سپاه قدس، بطور پنهانی در حال ایجاد ارتباط برای حفظ مصالح ایران در افغانستان و دادن توانایی حمله به مواضع آمریکا در صورت لزوم است.
ایران همچنین می تواند از اهرم های سیاسی در افغانستان، علیه آمریکا استفاده کند. دابینز معتقد است که اتحاد شمال با ایران روابط محکمی دارد، هزاره ها، ازبک ها و تاجیک ها از حامیان عبدالله عبدالله هستند که کرزای در یک انتخابات و با تقلب او را شکست داد. دابینز می گوید:« بیشتذین خسارتی که ایران می تواند بزند این است که این عوامل را تشویق بکند تا دست از حمایت از دولت کرزای بردارند و عملا نقش جبهه سومی را در جنگ داخلی که در جریان است، ایفا کنند».
دابینز می گوید که معتقد نیست کار به آن جا بکشد. او می گوید:« این جزو مصالح طولانی مدت ایران نیست، و آنها دست به چنین کاری نمی زنند مگر اینکه دامنه اختلافاتشان با آمریکا به مسائل افغانستان کشیده شود». سجاد پور به اندازه او خونسرد نیست و هشدار می دهد:« این اولین بار نیست که ایران برای لج بازی، دست به کارهای نامعقول می زند».
منبع: تایمز 3 دسامبر