قرار است به زودی اجلاسی جدید برای مذاکره درباره بحران سوریه برگزار شود و گفته می‌شود این بار احتمالا جمهوری اسلامی نیز به این کنفرانس دعوت خواهد شد. بعد از گذشت نزدیک به چهار سال از آغاز بحران داخلی سوریه و تبدیل آن به جنگی خونین و ناتوانی نهادهای بین‌المللی از حل بحران، به نظر می‌رسد بالاخره جمهوری اسلامی هم به عنوان یکی از بازیگران خارجی این جنگ خونین، وارد زمین مذاکره شده باشد.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پاسخ به این پرسش که آیا ایران در گفت و گوهای آینده وین برای حل بحران سوریه حضور خواهد داشت یا نه، گفته: “از موضع اتحادیه اروپا اطلاع دارید. در نتایج اجلاس اقدام‌های خارجی اتحادیه اروپا به صورت رسمی بیان شده است که تمام بازیگران درگیر در مساله، منطقه‌ای یا بین‌المللی، باید در حل بحران شرکت کنند. این تعهد و راه ما است. شخصا گفت و گوهایی طولانی با نمایندگان ارشد ایرانی به ویژه پس از برجام که در این شهر یعنی وین انجام دادیم، داشته‌ام. کانال باز ما با ایران چیزی است که در این روزها به صورت فعال مورد استفاده قرار می‌دهیم و امیدوار هستم که ایران بخشی از این پایان مشترک باشد.”
همزمان مارک تونر، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اما گفته است: “همان‌طور که باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح کرد، می‌توانیم به طور قطع ایران را به عنوان بخشی از هر گونه راه‌حل سیاسی در سوریه ببینیم اما، گمان نمی‌کنم که در حال حاضر به چنین مقطعی رسیده باشیم.” او اضافه کرده: “نیاز به یک روند سیاسی داریم و اینکه اعضای ژنو در این مساله حضور داشته باشند. به طور یقین به روسیه و در پایان به ایران به منظور ایفای نقشی سازنده در این روند نیاز داریم. ترکیه نیز می‌تواند در مذاکره‌ها مانند هر بازیگر دیگر منطقه حضور داشته باشد.”
دیروز هم جان کری، وزیر خارجه امریکا از احتمال حضور ایران در مذاکرات مربوط به سوریه خبر داد.
با اینکه در سال‌های گذشته نیز اخباری از احتمال حضور ایران در مذاکرات صلح سوریه منتشر می‌شد، اما هر بار به دلیل مخالفت دیگر طرف‌های درگیر،در لحظات آخر از مذاکرات حذف می‌شد. اما گفته می‌شود که بعد از توافق هسته‌ای ایران و غرب شرایط تغییر کرده است. ششم مهرماه امسال، باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا طی سخنانی در سازمان ملل صریحا گفت: “ما آماده‌ایم تا با هر کشوری، از جمله روسیه و ایران، برای حل نزاع در سوریه همکاری کنیم.” او درعین حال تاکید داشت: “یک راه در سوریه نیازمند انتقال از اسد به یک رهبر جدید است.” پس از آن بود که شایعاتی درباره احتمال حضور ایران در کنفرانس صلح سوریه منتشر شد.
اولین کنفرانس صلح سوریه، در تیر ماه سال ۱۳۹۱ به دعوت کوفی عنان، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در بحران سوریه برگزار شد. در آن زمان کوفی‌عنان معتقد بود که ایران هم باید در حل مساله سوریه شرکت کند اما جمهوری اسلامی اجازه شرکت در کنفرانس را پیدا نکرد. کوفی عنان طرحی شش ماده‌ای با عنوان “راهبردها و اصول دولت انتقالی سوریه” تهیه کرده بود، که قرار بود بحران را خاتمه دهد. مهمترین اختلاف در این طرح آن بود که چون سرنوشت بشار اسد بطور صریح مشخص نشده بود، حامیان او از جمله روسیه معتقد بودند که نیازی به کناره‌گیری بشار اسد نیست. این طرح از سوی هیچ یک از طرفین مناقشه به اجرا در نیامد. با شکست این طرح، کوفی عنان در مرداد ۱۳۹۱ از سمت خود برای حل بحران سوریه کناره‌گیری کرد. در آن زمان جمهوری اسلامی اعلام کرد که عدم حضورش در این کنفرانس موجب شکست آن شده است.
پس از کناره‌گیری کوفی عنان، اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل در بحران سوریه شد. حدود یک سال بعد، کنفرانس ژنو۲ تشکیل شد. اینبار هم شرکت یا عدم شرکت جمهوری اسلامی به موضوعی حساس تبدیل شده بود. امریکائی‌ها پیشنهاد کرده بودند که ایران بصورت غیررسمی در این کنفرانس حاضر شود اما این پیشنهاد مورد استقبال مقامات جمهوری اسلامی قرار نگرفت. در آن زمان جان کری وزیر امور خارجه آمریکا گفته بود ایران می‌تواند در حاشیه کنفرانس ژنو ۲ نقش سازنده داشته باشد. یکی از شرایط هم آن بود که ایران توافق‌های صورت گرفته در کنفرانس قبلی را بپذیرد. اما محمد جواد ظریف وزیر خارجه اجمهوری اسلامی در جریان دیدار از عراق، ضمن تاکید بر اینکه “ فشارهایی برای عدم حضور ایران در ژنو۲ وجود دارد” تاکید کرده بود: “در صورتی که بدون پیش‌شرط در کنفرانس ژنو ۲ دعوت شویم در آن شرکت خواهیم کرد.” در آن زمان خبرگزاری فارس از قول تلویزیون المیادین، نزدیک به حزب‌الله لبنان نوشته بود: “تهران رسما به واشنگتن و مسکو اعلام کرده است که هر گونه توافقی بین آنها بر سر سوریه، در صورتی که ایران با آن موافق نباشد؛ غیر قابل اجرا خواهد بود. آمریکا و روسیه این موضوع را به خوبی درک می‌کنند.” بعد از آن حتی رئیس سازمان ملل دعوت‌نامه‌ای هم برای ایران فرستاد اما در لحظات آخر این دعوت نیز منتفی شد.
“بازی ندادن” جمهوری اسلامی در تحولات منطقه ای تنها به ماجرای سوریه محدود نمی‌شد. در شهریور سال ۱۳۹۳، ماجرای کنفرانس سوریه در کنفرانس ائتلاف برای مقابله با داعش نیز تکرار شد. در ابتدای کار حسن روحانی تلویحا امکان همکاری با امریکا در عراق را تایید می‌کرد. او گفته بود: “در حال حاضر جز دولت و ملت عراق کسی علیه داعش وارد عمل نشده است، آمریکا هم در این زمینه هنوز اقدامی نکرده است. هرگاه آمریکا علیه داعش اقدامی کرد، می‌شود درباره همکاری با این کشور فکر کرد.” اما پس از آنکه مقامات امریکایی امکان چنین همکاری ای را رد کردند، مواضع ایران نیز سرسختانه تر شد و اعلام کرد که حاضر به همکاری با امریکا نیست. نهایتا در کنفرانس پاریس نیز ایران دعوت نشد.
در آن روزها روزنامه فرهیختگان طی گزارشی با عنوان “واشنگتن به دنبال تکرار سناریوی ژنو۲ در کنفرانس پاریس” نوشته بود: “اختلاف مقامات غربی بر سر دعوت از ایران به اجلاسی که قرار است هفته آینده در پاریس برای بررسی چگونگی کمک به عراق برای مقابله با داعش برگزار شود، محدود نمی‌شود؛ این اختلاف در زمان برگزاری اجلاس ژنو که برای پیداکردن راه‌حلی برای بحران سوریه برگزار شد نیز وجود داشت؛ طوری که با وجود دعوت از ایران برای شرکت کنفرانس بین‌المللی موسوم به «ژنو۲» ۲۴ ساعت تا قبل از آن بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل، با فشار آمریکا و البته معارضان سوری ناگزیر شد دعوت خود را پس بگیرد و سرانجام آن اجلاس هم بدون حضور متحد سوریه که نقش مهمی در تحولات منطقه دارد، برگزار شد و البته به جایی نرسید.”
