آرمین عارفی
خلبان هوشنگ شهبازی که در سال ۲۰۱۱ باعث نجات جان ۹۷ مسافر یک بوئینگ شد، اکنون توسط جمهوری اسلامی به اجبار بازنشسته شده است.
معمولاً عنوان قهرمان در یک کشور باعث می شود که همه نسبت به او سپاسگزار باشند ولی ظاهراً در جمهوری اسلامی ایران اینگونه نیست. کاپیتان هوشنگ شهبازی، خلبان پرشهامت، این وضعیت دردناک را تجربه کرده است. او در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۱ به عنوان خلبان شرکت ایران ایر، پرواز مسکو به تهران را هدایت می کرد. هواپیما که یک بوئینگ ۷۲۷ فرسوده بود، امکان پرواز به اروپا را نداشت. ایران که برای خرید هواپیماهای آمریکایی یا هواپیماهایی که بیش از ۱۰ درصد قطعات آنها آمریکایی است، تحت تحریم واشنگتن قرار دارد، نمی تواند هواپیماهای معیوب خود را تعمیر کند.
اگر برخی مسافران خوش شانس بتوانند سوار هواپیماهای روسی از نوع توپولوف یا ایلوشین که چندان مورد اعتماد هم نیستند شوند، بقیه مسافران مجبورند سوار بر هواپیماهای دست سومی شوند که از شرکت های خصوصی خریداری شده اند. و بدشانس ترین آنها ممکن است مسافر بوئینگ های خریداری شده در زمان شاه شوند که در حدود ۴۰ سال از عمر آنها می گذرد. چند ماه قبل یک هواپیما از همین نوع در غرب ایران سقوط کرد و ۷۷ مسافر آن در جا کشته شدند. به همین دلیل تعجبی ندارد اگر خلبان در لحظات آخر متوجه شود که چرخ جلوی هواپیما گیر کرده و باز نمی شود.
“وحشتناک بود”
ولی خلبان ترجیح می دهد مسافران را از این نقص فنی مطلع نسازد. اولگ گوردیف، یکی از مسافران روس، می گوید: “ما متوجه شدیم که هواپیما مدام بالای یک منطقه می چرخد.” این اقدام به این خاطر بود که سوخت هواپیما قبل از فرود اضطراری تا حد ممکن کاهش یابد. مسافران زمانی متوجه این واقعیت وحشتناک شدند که یکی از مهمانداران ایران ایر خونسردی خود را ازدست می دهد و به وحشت می افتد. به همین دلیل یکی از همکارانش او را در توالت حبس می کند.
خلبان درنهایت پشت بلندگو از مسافران می خواهد پاهای خود را روی صندلی جمع و سر خود را لای زانوها نگاه دارند. اولگ گوردیف می گوید: “بسیار وحشتناک بود. البته ما تقریباً هیچ چیزی احساس نکردیم. فقط یک ضربه کوچک در زمانی که نوک هواپیما به باند فرودگاه اصابت کرد.”
البته تصاویر وحشتناک تر به نظر می رسند. کاپیتان هوشنگ شهبازی یک شجاعت مثال زدنی از خود نشان داد و توانست هواپیما را بدون چرخ جلو به زمین بنشاند. این حرکت بسیار خطرناک است، زیرا کوچک ترین انحراف باعث انفجار موتورها می شود. این اقدام یک وجهه دیپلماتیک نیز به خود گرفت: در میان ۹۷ مسافر، ۸۰ دانشمند روس متخصص در امور هسته ای حضور داشتند.
قهرمان در اینترنت
صحنه فرود هواپیما بلافاصله در شبکه اینترنت پخش شد. کارشناسان هوانوردی و دیگر خلبانان از آن به عنوان یک “کار بزرگ” یاد کردند ولی تلویزیون دولتی ایران از این قاعده مستثنی بود. آنها ترجیح دادند که این رویداد را مسکوت نگاه دارند تا فرسودگی هواپیماهای ایران ایر بیش از پیش بر سر زبان ها نیفتد و همین مسأله موجب ناراحتی کاپیتان شد. هوشنگ شهبازی به روزنامه اعتماد می گوید: “آنها حتی یک تلفن به من نزدند تا از من تشکر کنند.” زیرا خلبان جدا از اینکه هواپیما را سالم بر زمین نشاند، فرودگاه مهرآباد را برای این کار انتخاب کرد تا در صورت وقوع حادثه، فرودگاه بین المللی تازه ساخت امام خمینی بدنام نشود. او می گوید: “سقوط یک هواپیما در فرودگاه امام خمینی یک فاجعه خواهد بود، به ویژه به لحاظ سیاسی.”
خلبان به تفاوت رفتاری با او و یک خلبان آمریکایی شرکت “یو اس ایرویز” اشاره می کند که پس از نجات جان ۱۵۵ مسافر از مرگ حتمی ازسوی ایالات متحده به عنوان قهرمان ملی معرفی شد. او هواپیمای خود را در روخانه هادسن در نیویورک فرود آورد. این درحالی است که هوشنگ شهبازی نه تنها به عنوان قهرمان معرفی نشد، بلکه به مدت ۲ ماه نیز از انجام پرواز منع گردید. هواپیمای او نیز بلافاصله پس از برطرف شدن “نقص جزئی”اش به جرگه دیگر هواپیماها پیوست.
خلبانی که مورد بی مهری قرار گرفت
این خلبان ایرانی که در سطح بین المللی زبانزد شده، تأثیرات مخرب تحریم ها علیه ایران را محکوم کرد. جدا از ممنوعیتی که از سال ۱۹۷۹ برای تأمین قطعات یدکی هواپیماها تعیین شده، براساس رویکردهای مجازات کننده جدید علیه برنامه اتمی ایران نیز که از اکتبر ۲۰۱۰ مطروحه شده، هواپیماهای ایران ایر نمی توانند در کشورهای اروپایی سوخت گیری کنند. به همین دلیل مجبورند در کشورهای ثالث فرود بیایند و مدت پرواز نیز افزایش می یابد.
هوشنگ شهبازی در نوزدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو این مشکلات را مطرح کرد. به نوشته لوموند، این خلبان در جریان کنفرانس خاطرنشان کرد که تحریم ها “جان مسافران ایرانی در پروازهای عادی را به خطر می اندازند”. ولی در کمال تعجب مشاهده کردیم که این سفیر جدید که از موضع ایران دفاع می کرد به شدت مورد ناخشنودی سران تهران قرار گرفت. درواقع سخنرانی هوشنگ شهبازی با خط مشی رسمی جمهوری اسلامی همخوانی نداشت، زیرا آنها بر این نکته مصرند که تحریم های غربی هیچ تأثیری بر مردم ایران ندارد.
لوموند در ادامه می نویسد هوشنگ شهبازی به دلیل اینکه این کمپین را با یونیفرم ایران ایر انجام داده بود، ۹ سال زودتر از موعد مقرر بازنشسته شد. این خلبان از این اقدام به عنوان “مجازات” یاد می کند. او می گوید: “دولتمردان می خواهند افراد مستعد و خبره از کشور بگریزند. خب معلوم است زمانی که با آنها بدرفتاری می شود، چاره ای جز این کار ندارند.”
منبع: لوپوئن، ۳۰ اکتبر
