نجمه بزرگمهر
اوضاع بازار تهران در روز دوشنبه گیج کننده بود. برخی حجره ها در کوچه پس کوچه های بازار همچنان بسته بودند، بعضی دیگر همه نیمه تعطیل بودند. احتمالاً این بازتابی است از آنچه در ذهن بازاریان می گذرد، اینکه آیا می بایست به اعتصاب خود علیه دولت محمود احمدی نژاد ادامه بدهند یا خیر.
خیلی از بازاری های شهرهای بزرگ ایران هفته گذشته را در اعتراض به اعمال مالیات 3 درصدی بر ارزش افزوده در تعطیلی به سر بردند. علیرغم اعلام هفته پیش دولت مبنی بر به تعویق افتادن اجرای این قانون، بازار تهران روز سه شنبه به این مناقشه پیوست.
اقدام دولت در واقع تلاشی بود برای فرار از رویارویی با بازار استخواندار قدیمی که دارای مناسبات نزدیکی با روحانیون ارشد ایران نیز هستند.
اما واکنش بازار تهران مبنی بر اینکه آنها خواهان کنار گذاشته شدن مالیات و نه فقط به تعویق افتادن آن هستند، این شائبه را تقویت می کند که بازاریان از این فرصت برای یادآوری قدرت تاریخی اقتصادی خود به دولت و احتمال تحکیم دوباره آن استفاده می کنند.
با این وجود، هنوز بسیاری تصور می کنند اعتراض بازار در حال تبدیل شدن به میدان نبرد سیاسی مخالفان آقای احمدی نژاد است که با تشویق به ادامه اعتراضات، وی را در آستانه انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه آینده، تحت فشار گذاشته اند.
یکی از بازاریان می گوید: “می توانید ردپای رقیبان را دنبال کنید و ببینید آنها زورشان را در بازار به رخ می کشند.“
بازاری ها، از انقلاب1979 پشتیبانی حیاتی کردند. اما این اولین اعتراض در نوع خود برعلیه رژیم اسلامی است.
حال و هوای بازار تهران با مغازه های تعطیل شده، انسان را به مقایسه آن با روزهای انقلاب وامی دارد. بسیاری از بازاریان یاد دوره ای را می کنند که آشوب مخالفان دولت به سرنگونی شاه انجامید و بازاریان از چنان نفوذ اقتصادی و سیاسی برخوردار شدند، که امروز قابل اغماض نیست.
یکی از بازاریان قدیمی که معتقد است اعتصاب باید ادامه پیدا کند، می گوید: “ما نباید به هیچ چیز کمتر از سرنگونی دولت آقای احمدی نژاد راضی بشویم.“
تحلیلگران می گویند بازاری ها در شرایط فعلی از نظر اصطکاک با دولت در همان نقطه ای قرار دارند که پیش از انقلاب بودند، هرچند ظهور شرکت های تجاری پیشرفته و مراکز خرید بزرگ از نفوذ بازاریان کم کرده است.
اما یک مسأله دیگر هم وجود دارد: این سوء ظن وجود دارد که بسیاری از مراکز اقتصادی پیشرفته در ارتباط یا تحت حمایت سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات کشور هستند، رقابت را برای بازاریان بسیار مشکل کرده است. محمد رضا بهزادیان- رئیس سابق اتاق بازرگانی تهران- می گوید بازاری ها نگران این موضوع هستند که قدرت و ثروتشان در حال تقلیل است و مراکز تجاری مدرن در حال جایگزین شدن هستند.
با شکل گرفتن شکل جدیدی از تجارت در کشور، قدرت در حال خارج شدن از دست بازار است و مشارکت گذشته آنها در انقلاب، با بی اعتنائی روبرو شده است.
سعید لیلاز- کارشناس اقتصادی- می گوید: «اساس اعتراض بازار برعلیه مالیات نیست. بلکه، در برابر نادیده گرفته شدن است: نظیر عجز و لابه گونه ای در آستانه انقراض.
علیرغم کم شدن نفوذ بازار، تمرکز جغرافیائی هزاران مغازه در دل صدها کوچه و خیابان باریک، موقعیت و قدرت انحصاری را به بازار می دهد که در سایر مراکز یافت نمی شود.
معذالک تحلیلگران معتقدند دوران اوج گذشته برای بازار به پایان رسیده است و تردید دارند که اعتراضات اخیر توان تبدیل شدن به جنبشی در پهنه کشور و یا ایجاد هرگونه بحران عظیم اقتصادی را داشته باشد؛ اما آنها نسبت به اثرات اجتماعی این اعتراضات در دوره ای که نرخ تورم به 4⁄29 درصد رسیده و همچنان در حال افزایش است، هشدار می دهند.
منبع: فایننشیال تایمز- 14 اکتبر