گفت و گو با فرهاد بشارتی
قانون، از باربد و نکیسا تا فرهاد
مردم و بخصوص جوان ها در تهران در جستجوی آرامش و راحتی به کافی شاپ ها مراجعه می کنند. این روزها در اغلب کافی شاپ های تهران از یک موسیقی خاص استفاده می شود. شاید خیلی از کافی شاپ داران مطلع نباشند که موسیقی های منتخبی که برای ایجاد حس آرامش برای مشتریان خود استفاده می کنند کار یک آهنگسازان ایرانی باشد.آهنگ های آخرین آلبوم منتشر شده «فرهاد بشارتی» به نام اوج که بخشی از آن کاور آهنگ های هیت و محبوب موسیقی غرب است این روزها در اغلب کافی شاپ ها شنیده می شود.
فرهاد بشارتی با ساز قانون در کشورهای عرب زبان منطقه نوازنده شناخته شده ای است و در آهنگسازی علاوه بر همکاری با نوازندگان چیره دست بین المللی با «استیون اسپیلبرگ» در فیلم «مونیخ» نیز به عنوان نوازنده همکاری داشته است.حضور در یک میهمانی کافی شاپی در تهران و بحث در باره این نوع موسیقی بین دوستان علاقمند به موسیقی و ناشناخته بودن این نوازنده در ایران انگیزه ام را برای انجام مصاحبه با فرهاد بشارتی که از سال های دور می شناختم جلب کرد.آنچه در پی می خوانید بخشی از گفتگوی مفصل من با او در باره ساز قانون و موسیقی اوست :
ساز قانون را نزد چه اساتیدی فرا گرفتید ؟
من زمانی که در ایران ساز قانون را شروع به نواختن کردم استادی را در ایران نمی شناختم. بعد از دو سال که خودم روی این ساز کار می کردم در یک محفل هنری آقای «انوشیروان روحانی» کار نوازندگی مرا دید و در همان برنامه پیشنهاد دادند فردا برای ضبط چند کار موسیقی به رادیو مراجعه کنم و در آنجا با خانم «سیمین آقارضی» آشنا شدم که نوازنده ساز قانون بود. من در آن زمان موسیقی را از طریق شنیدن می نواختم و اصلا نُت نمی خواندم.
تا به حال با چه خوانندگانی به عنوان آهنگساز یا نوازنده همکاری داشته اید ؟
من از موقعی که نواختن ساز قانون را شروع کردم با اغلب خوانندگان قبل از انقلاب به عنوان نوازنده همکاری داشتم.با جرئت می توانم بگویم بالای هفتاد درصد از آهنگ های خوانندگان موسیقی در قبل از انقلاب که در آنها از ساز قانون استفاده شده کار من بوده و به عنوان نوازنده با خیلی از خوانندگان و اهنگسازان در آن مقطع همکاری داشتم. بعد به سمت آهنگسازی هم گرایش پیدا کردم و کارهای محدودی با خوانندگانی مثل ستار و داریوش به عنوان آهنگساز انجام دادم، اما بعد از مدتی با خودم فکر کردم این کار مرا به جایی نخواهد رساند و شاید بهتر باشد روی ساز قانون تمرکز کنم و سعی کنم هنر موسیقی ایرانی و ساز قانون را به جامعه هنری بشناسانم و به همین دلیل سعی کردم با ساز قانون موسیقی اینترنشنال یا بین المللی اجرا کنم.
درباره تاریخچه ساز قانون در ایران اطلاعاتی دارید ؟
این ساز یک ساز ایرانی است و از نظر تاریخی این ساز در دوره ساسانیان در دربار شاهان ایرانی و توسط نوازندگان به نام و شاخصی همچون باربد و نکیسا و همراه با سازهایی مثل عود و بربط نواخته می شد.با حمله اعراب به ایران این ساز نیز همراه با فرهنگ ایرانی به کشورهای عرب زبان منتقل شد.بعد ها در دوره عثمانی ها این ساز به ترک ها نیز رسید و امروزه ساز قانون در کشورهای عربی و ترک زبان این ساز شناخته شده تر است و نوازندگان زیادی در این کشورها این ساز را می نوازند. تاجایی که به یاد دارم و در مستندات تاریخ موسیقی نیز موجود است در دوران معاصر خانم سیمین آقا رضی به عنوان اولین نوازنده ساز قانون در ایران بودند.من چند بار ایشان را در استودیوی صدا بردداری ایشان را ملاقات کردم. ایشان علاوه بر ساز قانون استاد مسلم ساز ویلون نیز بودند و در استودیو های صدابرداری در ایران باهم آشنا شدیم.
چرا در بین این همه ساز ایرانی شما ساز قانون را برا ی نوازندگی انتخاب کردید ؟
شاید چون خیلی ها نسبت به این ساز بی علاقه بودند. البته شوخی کردم. به نظرم ساز قانون سازی بسیار روحانی است و برای همین من از طفولیت و کودکی به این ساز فکر می کردم و در ناخوداگاهم این حس هر روز بزرگ می شد که من باید این ساز را یاد بگیرم. در زمان کودکی من این ساز را معمولا از طریق رادویهای کشورهای همسایه و به ویژه کشورهای عربی می شنیدم و در ایران تعداد کمی این نوازندگی با این ساز را انجام می دادند.
چرا ساز قانون در ایران ناشناخته است و عده کمی به نوازندگی آن علاقه نشان می دهند ؟
به نظرم نوازندگی با ساز قانون نسبت به سازهای دیگر نظیر ضرب یا سنتور و نی، دشوار تر باشد.این ساز، سازی حساس است و البته به نظر من سازی کامل است و با پیانو قابل قایسه است.ربع پرده و نیم پرده را دارد و قابلیت نوازندگی ایرانی و غربی را دارد و در نتیجه ساز کاملی است و نوازندگی با آن را نیز دشوار می کند و به سادگی سنتور نیست. مورد دیگر اینکه در ایران در ارکسترهای بزرگ از این ساز تاکنون کمتر استفاده شده و به همین دلیل بین علاقمندان موسیقی ناشناخته باقیمانده است. اما از زمانی که اینترنت گسترش پیدا کرد و سایت هایی مثل یوتیوب فعال شد و تعدادی از کارهای من نیز در یوتیوب قرار گرفت مورد استقبال خیلی از علاقمندان قرار گرفت و کار هنرمندان را برای عرضه موسیقی راحت کرد. برای مثال کاور آهنگ هتل کالیفرنیا بیش از سیصد و پنجاه هزار بیننده در سراسر جهان داشته و خیلی ها از کشورهای مختلف نسبت به این کار ابزار علاقه کردند.
«قانون» سازی است برخواسته از موسیقی شرق. شما چه طور این ساز را در آهنگسازی و کاور موسیقی های غربی استفاده می کنید و سعی می کنید این ساز را با دیگر سازهای غربی تلفیق و ترکیب کنید ؟
همه سازهای دنیا هفت نت اصلی را دارند و نوازنده با هر سازی متناسب با قابلیت ها و توانایی های خاص آن ساز می تواند هر آهنگی را بنوازد.پس دلیلی ندارد که سازها را تقسیم بندی کنیم و بگوییم مثلا ساز قانون فقط باید در محدوده موسیقی سنتی مورد استفاده قرار گیرد و باید از قابلیت های سازهای مختلف برای ارائه آثار خوب استفاده کرد. پمن با این اعتقاد تلاش کردم از ساز قانون در موسیقی غربی استفاده کنم و بر اساس ایمیل ها و تماس علاقمندان موسیقی از سراسر دنیا فکر می کنم نتیجه کار نیز تا حدود زیادی رضایتبخش بوده است.
من خبر دارم که خیلی از علاقمندان به موسیقی و نیز نوازندگان تلاش می کنند با تحقیق و پژوهش روی سازهای مختلف دست به نوآوری بزنند و برای مثال سعی می کنند با مضراب های سنتور آهنگ های خارجی و غربی را بازسازی کنند و یا حتی ساز سنتور را شبیه قانون بنوازند و این کار خیلی مهیج است و حتما نتایج خوبی را نیز خواهد داشت و به نظرم این کالر باعث می شود به تدریج موسیقی ایرانی و سازهای ایرانی به دنیا شناسانده شود و بار یاین کار باید دیدمان را نسبت به سازها تغییر دهیم و آنها را در موسیقی خاصی محدود نکنیم.
چه زمانی از ایران مهاجرت کردید؟
فعالیت اصلی من در ایران موسیقی و آهنگسازی بود بعد از شروع جنگ تحمیلی و کمرنگ تر شدن زمینه فعالیت موسیقی در کشور به ناچار برای ادامه فعالیت به خارج از کشور مهاجرت کردم. در ابتدا بعد از خروج از کشوربه دبی رفتم و از آنجا به انگلیس رفتم و شش ماهی را درآن کشور با آقای « عارف » به عنوان نوازنده همکاری کردم. در همان زمانی که در دبی بودم و قبل از رفتن به انگلستان با پسر یکی از شیخ های معروف دبی به نام «عبدلله بالخیر» آشنا شدم که از خوانندگان معروف و سرشناس کشورهای عرب زبان است.در آن مقطع بعد از شنیدن ساز من، به من پیشنهاد همکاری داد.من بعد از اقامت کوتاه در انگلستان به دبی برگشتم و به مدت نه سال و نیم در دبی اقامت داشتم و تا حدود پنج سال با آقای بالخیر همکاری داشتم و با ایشان که به عنوان یک خواننده معروف و محبوب شناخته می شد برنامه های متعددی را در رادیو و تلوزیون کشورهای عرب زبان منطقه اجرا کردیم و در همان مقطع بود که من شروع به خواندن موسیقی هم کردم.
به چه دلیل سعی می کنید آهنگ های معروف را بازسازی یا کاور کنید ؟
خوب شاید مهمترین دلیلش این باشد که آهنگ های هیت برای مردم شناخته شده تر است و در بین علاقمندان موسیقی محبوب است.به این نکته هم توجه داشته باشید که من آهنگ هایی را برای این کار انتخاب می کنم که با ساز قانون و طریقه نواختن من هماهنگی داشته باشد برای مثال اگر من بخواهم یک آهنگ راک اند رول را اجرا کنم، شاید با ساز قانون صدای خوشایندی نداشته باشد چرا که اغلب دوستداران این سبک موسیقی دوست دارند این آهنگ ها را با سازهای مثل گیتار الکترونیک بشنوند و به همین دلیل من اغلب سراغ آهنگ های لایت و ملایم می روم که به مردم حس آرامش می دهد و دوست دارم مخاطبان هنگام شنیدن این موسیقی احساس آرامش کنند و در حتی در حین کار کردن هم بتوانند این موسیقی را گوش کنند. به این طریق من با کاور کردن آهنگ های هیت می توانم به هدف اصلی خودم یعنی معرفی ساز قانون به عنوان یک ساز ایرانی با قابلیت ها و قدرت خاص خود، به علاقمندان موسیقی در سراسر جهان نزدیک تر شوم.
برای شما آهنگسازی چگونه صورت می گیرد ؟
من آدمی احساساتی هستم. برای ساخت آهنگ سعی می کنم ابتدا فضایی خاص و منحصر به فرد برای خودم مهیا کنم و برای این کار معمولا کنار ساحل می روم و قدم می زنم. این کار به من انرزی و حس لازم را می دهد و معمولا به هنگام برگشت از ساحل ملودی هابه تدریج و در خودرو به ذهنم می رسد و تلاش می کنم این ملودی ها را زمزمه وار در آیفونی که همیشه همراهم دارم ضبط کنم و بعد در منزل به تدریج کار روی آن را در فرصت مناسب شروع می کنم.
شما در آهنگسازی خودتان ساز قانون را به عنوان ساز اصلی و پایه قرار می دهید و سازهای دیگر را به عنوان ساز مکمل قرار می دهید یا متناسب با آهنگ سازها را چیدمان می کنید ؟
هر صدا و آهنگ و ملودی با ساز قانون قابلیت اجرایی دارد ولی نواختن برخی از ملودی ها مثل هارد راک با ساز قانون تناسب ندارد و اگر قرار به تنظیم یک آهنگ باشد باید سازهایی که زیر ساز قانون در آهنگ مورد استفاده قرار می گیرد با ساز قانون هماهنگی داشته باشد و این هماهنگی باعث می شود ساز قانون همچون یک نگین در وسط سازها شنیده شود و در میان صدای سازهای دیگر خوب شنیده شود.
بنابرانی در اهنگسازی ها کاملا به این مساله توجه دارم و سعی می کنم آهنگی که می سازم یا اهنگی که ممکن است مجددا تنظیم کنم با ساز قانون کاملا هماهنگی داشته باشد و به گونه ای باشد که ساز قانون در ان خوب شنیده شود و بدرخشد.
چرا به موسیقی بی کلام تمایل دارید و روی آهنگ های خود از کلام و صدا استفاده نمی کنید ؟
درآلبوم های قبلی موسیقی من بی کلام بود اما از آلبوم اوج به بعد و به خصوص در آلبوم آخرم سعی کردم روی صدا نیز تمرکز داشته باشم و به شیوه خاصی صدا را نیز وارد این نوع موسیقی کنم. در این شیوه سعمی کی کنم روی بعضی از آهنگ ها از گروه کر استفاده کنم و در بخش هایی که در حقیقت شاه بیت اهنگ است از گروه کر استفاده می کنم و در کنسرت بعدی نیز به جای یک خواننده از یک گروه کر چهار نفره استفاده می کنم که بخش هایی از کار را بخصوص در مورد آهنگ های کاور شده می خوانند.
من سعی می کنم به تدریج و رفته رفته صدا را نیز وارد کار خودم کنم اما این کار حتما به شیوه خاص و منحصر به فرد صورت خواهد گرفت.
تاکنون با چه گروه های خارجی و آهنگسازان خارجی همکاری داشته اید ؟
من مدتی را با اردشیر فرح و استران در یکی از آلبوم هایشان به عنوان نوازنده همکاری داشتم. همچنین در فیلم مونیخ ساخته استیون اسپیلبرگ نیز همکاری داشتم و با اهنگساز این فیلم نیز به عنوان نوازنده اصلی همکاری داشتم.یک سری کارهایی نیز در سطح بین المللی شروع کرده ام و امیدوارم به زودی شکل بگیرد و اتفاقا تعدادی از چهره های سرشناس موسیقی جهانی که در آینده با آنها همکاری خواهم کرد در برنامه دعوت شده اند.
شما در بزرگداشت بهروز موسیقی چه به عنوان نوازنده افتخاری همکاری داشتید.در مورد این کار توضیح بدهید ؟
برا ی این برنامه یک موسیقی با الهام از موسیقی فیلم قیصر داش آکل ساخته شده بود که بخشی از این آهنگ را روی استیج برنامه من اجرا کردم.
درمورد کنسرت چهاردهم می خود توضیح بدهید.استقبال در چه حدی بوده و شرکت کنندگان در این برنامه ایرانی هستند یا از سایر ملیت ها نیز حضور دارند ؟
با اطلاع رسانی صورت گرفته در جامعه میزبان و ایرانیان از چند وقت پیش، استقبال تاکنون خوب بوده است. برنامه ما در یک سالن هزار و ششصد نفری به نام «میلیون دلار تیاتر»اجرا خواهد شد و فکر می کنم تا قبل از برگزاری کل ظرفیت تکمیل شود و این برای من باعث خوشحالی است. ضمنا در این برنامه تعداد زیادی از چهره های سرشناس موسیقی بین المللی نیز برای آشنایی با این شیوه کار و ساز قانون به این برنامه دعوت شده اند.از بین جوامع مهاجر و خرده فرهنگ ها نیز مخاطبین زیادی از ارامنه در این کنسرت حضور خواهند داشت و از برنامه استقبال کرده اند. در این برنامه یک گروه سی نفره از نوازندگان و گروه کر خواهیم داشت و به نظرم در سطح موسیقی بی کلام یک کار ارزشمند و خوب خواهد بود.
چه نوازندگان و هنرمندانی با شما در کار همکاری می کنند ؟
من فرمت اولیه کار را برای آقای «تیگران ساهاکیان» که در کنسرواتوار روسیه تحصیل کرده اند می فرستم تا ایشان در خصوص نحوه تنظیم کار تصمیم گیری کنند.بعد از شناخت سازها از بهترین نوازندگان نظیر «رامون اتاکنارا» از بهترین گیتاریست های آمریکا، آقای«چارلی بشارت» از بهترین وینولیست های آمریکا و یا آقای همایون خسروی استفاده می کنیم تا در نهایت نتیجه کار به آهنگی منجر شود که برای مخاطب آزاردهنده نباشد.
چشم انداز خودتان را در موسیقی تا کجا می بینید ؟
من هنوز خودم را به عنوان یک نقطه هم قبول ندارم ودارم سعی می کنم که به عنوان یک نقطه در صفحه موسیقی ایرانی جایی داشته باشم و تا زمان رسیدن به آن نیز همچنان تلاش می کنم و دوست دارم کاری ارزشمند برای موسیقی ایران انجام دهم.
آیا تاکنون برای انتشار کارهای خودتان در ایران نیز اقدام کرده اید ؟
من بعد از انتشار اولین آلبوم بی کلامم در خارج از ایران به فکر انتشار ان در ایران بودم وبا خودم فکر می کردم با انتشار ان در ایران هموطنان داخل کشور نیز بتوانند این موسیقی را بشنوند و به همین دلیل یکی از بستگانم در ایران پیگیر این کار شد ولی متاسفانه موفق به این کار نشد. چند ماه بعد از این اتفاق من به صورت اتفاقی به یکی از کتاب فروشی های معروف وست وود مراجعه کردم که کارهای موسیقی و کتاب منتشر شده در ایران را به علاقمندان عرضه می کند و در بین کارهایش یک سی دی با نام«جاده» را برای عرضه گذاشته بود که خوشبختانه اسم من به عنوان نوازنده و اهنگساز پتای کار بود. بعد فهمیدم این کار در حقیقت همان البوم اول(انعکاس) بوده که بدون اطلاع و هماهنگی با من در ایران منتشر شده بود و حالا به امریکا هم رسیده بود.
به نظر من هر هنرمندی که در خارج از کشور فعالیت می کند آرزو دارد که کار هنریش در داخل کشور منتشر شود و در اختیار علاقمندان موسیقی قرار بگیرد و من نیز از این موضوع مستثنی نیستم و مترصد فرصت مناسبی هستم تا کارهایم در ایران منتشر شود.
تاکنون چند آلبوم موسیقی را عرضه کرده اید ؟
من تاکنون چهار آلبوم موسیقی بی کلام منتشر کرده ام و امیدوارم پنجمین آلبوم نیز که تقریبا تمام کارهایش آماده شده با عنوان Secret Garden به زودی منتشر شود.
در مورد آخرین آلبوم های خودتان صحبت کنید.
آلبوم چهارمم با نام «اوج» شامل دوازده آلبوم بدون کلام است که شامل شش قطعه کاوری از آهنگسازان معروف است و مجددا بر اساس ساز قانون تنظیم شده است. از جمله آهنگ های معروف این آلبوم که مورد توجه قرار گرفت آهنگ معروف Unbreak My Heart بود. شش آهنگ دیگر این آلبوم از ساخته های فرهاد بشارتی است که در آن ساز قانون در ترکیب با دیگر سازها مورد استفاده قرار گرفته است.تولید و انتشار آلبوم اوج در مجموع چهار سال طول کشید و برای انتشار این آلوم نزدیک به پنجاه آهنگ را تنظیم و تولید کردم اما به خاطر حساسیت زیادی که نسبت به کار داشتم از مجموع این اهنگ ها دوازده آهنگ را که به نظرم کیفیت بالاتری داشت را برای انتشار در این آلبوم انتخاب کردم.
آخرین آلبوم من هم آلبوم Secret Garden نام دارد که به احتمال زیاد شامل دوازده آهنگ است که از میان پنجاه کار ساخته شده انتخاب کرده ام و احتمالا تا اواخر ماه می به بازار عرضه می شود.
شما در نواختن ساز قانون شیوه خاص و منحصر به فقرد خودتان را دارید.در مورد این شیواه نوازندگی قانون توضیح می دهید.
بله.اگر شما به برنامه های کنسرت های موسیقی دقت کرده باشید ساز قانون را معمولا روی میز می گذارند و نوازنده روی صندلی می نشیند و ساز قانون را می نوازد. این شیوه در حقیقت شیوه کلاسیک نوازندگی با این ساز است اما من در شیوه کاری خودم ساز قانون را در آغوش می گیرم و همچون گیتار سعی می کنم ساز را به قلب خودم نزدیک کنم به این ترتیب در این شیوه نواختن من می توانم از پنج انگشت یک دستم به عنوان مضراب استفاده کنم و با دست چپ نیز می توانم کلیدها را برای تغییر گام و فرم نواختم استفاده کنم. من در سال 79 میلادی در یک سفر کوتاه به آمریکا در نیویورک با نوازنده ای ترک تبار آشنا شده که ساز قانون را به شیوه خاصی و با گذاشتن روی سر و گردن می نواخت و در حین نوازندگی نیز حرکت می کرد و راه می رفت. این حرکت برای من خیلی جالب بود. من روی این کار خیلی فکر کردم و سعی کردم با ابتکار شیوه جدذیدی را ابداع کنم.بعد از نگاه کردن به شیوه نوازندگی گیتاریست ها که از پنج انگشت استفاده می کنند به این نتیجه رسیدم که می توان قانون را نیز به این شیوه نواخت و با تمرینات مداوم به این نتیجه رسیدم که می توان قانون را اینگونه نیز نواخت.
