دومین “روز خبرنگار” در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی هم از راه رسید و پرخبرتر از سال پیش برگزار شد. سال گذشته اگر هنوز بازار گمانه‌زنی و امید و سوءظن داغ بود، امسال در یک سالگی دولت، انتقادات و دفاعیات واضح‌تر و شفاف‌تر بود. مشخص شد که به این زودی‌ها قرار نیست وعده رییس‌جمهوری محقق شده و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران بازگشایی شود و چه بسا اصرارها و تلاش‌های معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد زودتر به بار نشسته و ساز و کار جدیدی راه‌اندازی شود. حتی عنوان شد که رتبه‌بندی خبرنگاران، سیاست وزارت فرهنگ و ارشاد دولت احمدی‌نژاد دوباره در دستور کار قرار گرفته است.
در انبوه پیام‌ها و اظهارنظرهای کلی در تمجید و تجلیل از خبرنگاران، مسیح مهاجری، مدیرمسوول روزنامه جمهوری اسلامی “تیتر یک” بود. او از حق بزرگ میرحسین موسوی بر گردن مطبوعات گفت و این که برای آزادی او دعا می‌کند. مهاجری همچنین از دولت به دلیل نداشتن شجاعت و جسارت انتقاد کرد.
از سوی دیگر جمعی از روزنامه‌نگاران با امضای بیانیه‌ای عنوان کردند تا زمانی که خبرنگاران با محدودیت مواجه هستند و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران امکان فعالیت ندارد در هیچ یک از برنامه‌های فرمایشی روز خبرنگار شرکت نخواهند کرد.
تحریم مراسم فرمایشی روز خبرنگار
تعدادی از خبرنگاران و رزونامه‌نگاران در رسانه‌های داخل کشور بیانیه‌ای را امضا کرده‌اند که در آن از بزرگداشت‌های هرساله حکومتی و تلاش برای “ هر چه نمادین برگزار کردن این مراسم” انتقاد کرده‌اند. به اعتقاد این فعالان رسانه‌ای، سخنرانی‌ها و مراسم تجلیل این روز، “بیش از آنکه یادی باشد از مطالبات روزنامه‌نگاران و خبرنگاران، مراسمی نمایشی است برای به محاق راندن آنچه حداقل‌های حیات این حرفه را رقم می‌زند”.
همچنین “حضور تشریفاتی” خبرنگاران در این مراسم در جهت القای این موضوع دانسته شده که “جامعه گمان برد اوضاع به سامان است”. در این بیانیه آمده است: “ تا زمانی که همکارانمان برای انجام آنچه رسالتمان نام دارد، در زندان به سر می‌برند؛ تا زمانی که حداقل‌های معیشتی‌مان عده‌ای را مجاب به سکوت و انزوا و یا صدای برخی جریان‌ها کرده است؛ تا زمانی که نهادهای صنفی‌مان همچون انجمن صنفی روزنامه‌نگاران امکان فعالیت ندارد و تا زمانی که شعارهای اصلی انقلاب ایران و حقوق مورد تأکید در قانون اساسی مبنی بر آزادی بیان به رسمیت شناخته نمی‌شود؛ در هیچ‌یک از برنامه‌های فرمایشی روز خبرنگار شرکت نخواهیم کرد تا اگر نه فریادی بلند، دست‌کم ندایی باشد برای گوش‌های شنوا.”
خبرنگاران بسیاری هم در شبکه‌های مجازی با انتشار این بیانیه به زندان انفرادی صبا آذرپیک و بی‌خبری نگران‌کننده نسبت به وضعیت او، حضور ریحانه طباطبایی و مرضیه رسولی در زندان، حکم سنگین سراج میردامادی و تداوم محکومیت‌های سنگین روزنامه‌نگارانی چون مسعود باستانی، احمد زیدآبادی و بهمن احمدی امویی اشاره کرده‌اند.
خبری از انجمن صنفی نیست، لایحه نظام صنفی در راه
حسن روحانی برای روز خبرنگار، دیدار با خانواده محمود صارمی را درنظر گرفت. رییس جمهوری اسلامی ایران در این دیدار که روز پنج‌شنبه برگزار شد، بر نقش مفید و موثر رسانه‌ها برای ایجاد نشاط در جامعه و پیشگیری از مفاسد و معضلات و آسیب‌های اجتماعی تاکید کرد و از علاقه‌مندی دولت به ارتباط دو سویه و نزدیک با رسانه‌ها و خبرنگاران گفت. او همچنین عنوان کرد که دولت قصد دارد لایحه‌ای را به مجلس بفرستد تا “مجموعه خبرنگاران با انجمن صنفی مرتبط با خود همراه باشند و اگر مشکلی هم وجود داشت از آن طریق نسبت به حل و فصل آن اقدام کنند”. این جملات به نظر نمی‌رسد کوچکترین ارتباطی با بازگشایی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران داشته باشد و از آن‌جایی که به لایحه و ضرورت تصویب در مجلس اشاره دارد، نظام صنفی مطبوعات، طرح مود علاقه و پیگیری معاونت مطبوعاتی را به ذهن می‌‌آورد.
دو روز بعد، حسین انتظامی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نهایی شدن لایحه نظام صنفی رسانه ظرف دو یا سه ماه آینده خبر داد تا مشخص شود تمایلش تداوم در محاق ماندن انجمن صنفی و راه‌اندازی ساز و کار جدیدی است. او روز شنبه به مراسم ویژه روز خبرنگار که از سوی انجمن صنفی روزنامه های غیردولتی رفت و در آنجا سخنرانی کرد. یکی از سیاست‌های انتظامی، تشکیل و ترغیب انجمن‌های متعدد مطبوعاتی است و این انجمن نیز در دوران مدیریت او فعال شده. معاون وزیر ارشاد در سخنانش از “عقب‌نشینی دولت به نفع صنوف و به نفع بخش خصوصی” گفت و توضیح داد: “دولت خودش را در عرصه رسانه و مطبوعات در رقابت با بخش خصوصی نمی‌داند و معتقد است باید تنها جایی ورود کند که یا موضوع حاکمیتی باشد و یا بخش خصوصی مزیت نسبی برای ورود به آن نداشته باشد.”
به اعتقاد او قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، موجب جلوگیری واقعی از فساد می‌شود، نه سیاست “بگم بگم”[اشاره به محمود احمدی‌نژاد]: “این قانون در سال ۸۸ به تصویب رسید و به دولت ابلاغ شد اما اراده‌ای برای اجرای آن تا امروز نبوده است چراکه این قانون دولت را موظف به پاسخگویی و شفافیت می‌کند.”
انتظامی همچنین خبر داد: “ لایحه سازمان نظام صنفی رسانه و لایحه جامع رسانه‌ها با رویکرد اصلاح قانون مطبوعات و اضافه کردن همه رسانه‌ها و یکسان پنداری همه رسانه‌ها تا دو سه ماه دیگر تقدیم مجلس می‌شود.” به گفته این مقام ارشد وزارت ارشاد، در هفته آینده پیش‌نویس کامل لایحه نظام صنفی رسانه روی سایت معاونت مطبوعاتی ارشاد قرار داده می‌شود تا اهالی رسانه در مورد آن اظهارنظر کنند.
او پیش از این هم طرح صدور پروانه خبرنگاری را روی وبلاگش منتشر کرده و قصد اجرای آن را داشت که با اعتراض گسترده روزنامه‌نگاران مجبور به عقب‌نشینی شد و اعلام کرد که “به نظر صنف احترام گذاشتم و چنین طرحی را متوقف کردم”. اما او در پی آن عقب‌نشینی یک گام بسیار بزرگ برداشته و به دنبال نظام جامع رسانه‌ای است.
پیش از این، عضو ادوار هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران به روزآنلاین گفته بود که “طرح مورد نظر سعید اسلامی برای تشکیل سازمان صنفی دولت‌ساخته برای روزنامه‌نگاران” توسط مثلث امنیتی حاضر در دولت روحانی، حسین انتظامی، علی ربیعی و حسام‌الدین آشنا در دستور کار قرار دارد.
همزمان مدیرکل مطبوعات و رسانه های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از اجرایی شدن آیین‌نامه رتبه‌بندی خبرنگاران خبر داد اما هیچ اشاره‌ای به جزئیات و ملاک‌های این رتبه‌بندی نکرد. این طرح جنجالی در دولت محمود احمدی‌نژاد در دستور کار قرار داشت که به درلایل مختلف از جمله عدم همکاری روزنامه‌نگاران به ثمر رسید. حالا حسن محرابی، حمایت ها و تسهیلات قانونی ارائه شده به این صنف را منوط به اجرای رتبه‌بندی می‌داند.
انتقادها از وضعیت موجود
در مراسمی که از سوی انجمن صنفی روزنامه‌های غیردولتی برگزار شد، مسیح مهاجری، مدیر مسوول روزنامه جمهوری اسلامی نیز سخنرانی داشت. او با اشاره به حضور خود در این روزنامه گفت: “من بعد از پایان کار مهندس میرحسین موسوی به پیشنهاد شهید بهشتی به این روزنامه رفتم و همان زمان شهید بهشتی به ما گفت که از دولت پولی نگیرید. البته این حرف امروز به این معنی نیست که روزنامه‌ها از دولت یارانه نگیرند یا دولت یارانه را قطع کند.”
مهاجری با اشاره به “ تلاش‌های نخست وزیر دوران جنگ در رونق و گسترش روزنامه‌نگاری در ایران” از او تشکر کرد و گفت: “بنده همیشه در نماز برای آزادی ایشان دعا می‌کنم چرا که میرحسین موسوی حق بزرگی بر گردن مطبوعات دارد.”
این بخش از سخنان مسیح مهاجری در خبرگزاری‌ها و وبسایت‌های کم‌شماری منعکس شد و رسانه‌هایی مانند ایسنا و خبرآنلاین آن را پوشش ندادند.
این مدیر قدیمی رسانه خواستار استقلال صدا و سیما شد و گفت که “اگر بعد از وقایع سال ۸۸ ما یک رادیوی خصوصی و یا تلویزیون خصوصی داشتیم که حرف دیگران پخش می‌شد وضعیت بهتر بود می‌توانیم حداقل مانند افغانستان و پاکستان تلویزیون خصوصی داشته باشیم.”
مهاجری همچنین معتقد بود: “تکریم خبرنگار به این نیست که در روز خبرنگار به آنها بگوییم از اتوبوس و مترو مجانی استفاده کنند و یا از برج میلاد بالا بروند بلکه باید خبرنگاران طرف مشورت و مسئولیت قرار بگیرند.”
او همچنین با اشاره به حضور گروه‌هایی در کشور که از داعش و طالبان هم خطرناک‌ترند، دولت را مورد انتقاد قرار داد: “دولت قدرتش کم است. اما از همین قدرت کم هم درست استفاده نمی‌کند. زیرا استفاده از قدرت شجاعت و جسارت می‌خواهد؛ ما باید از فضای اعتدال استفاده کنیم.”
در این مراسم، علی مطهری، نماینده تهران در مجلس هم خواستار برخورد یکسان بر مطبوعات شد و از مسئله حاکمیت دوگانه در مطبوعات گله کرد: “اگر قوه قضاییه می‌خواهد در رابطه با مطبوعات اقدامی انجام دهد، نظر هیأت نظارت بر مطبوعات را هم بپرسند و بدون هماهنگی به توقیف اقدام نکند. بالاخره مجری قانون نیز از عقل سلیم برخوردار است، نمی‌شود دو مرجع درباره مطبوعات تصمیم بگیرد و تصمیمات هر دو نیز متناقض با هم باشد.”
او ضمن توصیه به برخورد عادلانه با مطبوعات، عنوان کرد: “ما خبرنگاری داریم که به خاطر پیگیری مسئله زندان اوین مدتی در بازداشت انفرادی بود، تاکنون نیز خانواده‌اش از وی اطلاعی ندارند و توضیح درستی نیز درباره این شخص داده نشده است؛ مسئله انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز حل شود و قوه قضاییه سختگیری نکند.”
طرح: نیک آهنگ کوثر، روزآنلاین
