اد امری
جمعیتی که در یک رویداد موسیقی کوچک در آکسفورد گردهم آمده اند، از جوانان تشکیل شده است. آنها آمده اند تا به آوازهای ایرانی، از آذری و کردی گرفته تا ارمنی گوش بدهند. در اواخر برنامه یک نفر از میان جمعیت فریاد می زند و تقاضای آهنگ “سر آمد زمستان”، آوازی از دهه 1960 را می کند که اکنون به عنوان سرود ملی جنبش سبز شناخته می شود. گروه موسیقی هم قبول می کند و شرط آن را همراهی حاضران اعلام می کند. مردم با شک و تردید به نزدیک صحنه می آیند. آنها می دانند این عمل به معنی ابراز علنی تعلق خاطر است. از این مراسم فیلمبرداری می شود و فیلم آن سرانجام به یوتیوب راه خواهد یافت، جایی که زیرنظر رژیم و عوامل اطلاعاتی آن است. ممکن است اتفاقات بدی برای اعضای خانواده آنها در ایران بیفتد.
پس از انتخابات بحث انگیز ریاست جمهوری 2009 بود که اعتراضات همگانی در ایران شکل گرفت. وقتی مردم در مراسم روز عاشورا به خودروی بسیجیان حمله می کردند، نیمی از آنها به قلوه سنگ و نیمی دیگر نیز به تلفن های همراه دوربین دار مجهز بودند. آنها تصاویر گرفته شده را در یوتیوب و فیس بوک در معرض تماشای جهان قرار دادند. مردم اجازه می دادند چهره آنها در این وقایع در این فیلم ها ثبت شود و این رویدادها از سست شدن پایه های قدرت هیأت حاکمه مستبد ایران حکایت داشت.
پروفسور آنابل اسربرنی از مرکز تازه تأسیس مطالعات ایران در لندن می گوید، شبکه های اجتماعی برای ایرانیان داخل و ایرانیان در غربت فضایی فراهم کرده که خود به “شاهراه های تبادل سریع و گسترده مباحثات سیاسی” تبدیل شده است. وقتی مسؤولان ایران در دسامبر 2009 مجید توکلی، رهبر دانشجویی، را دستگیر کردند، سعی کردند با به نمایش گذاشتن تصاویری از وی با حجاب زنانه در روزنامه ها، او را تحقیر کنند. تنها ظرف یک هفته، صدها مرد ایرانی در اقدامی اعتراض آمیز، عکس هایی با حجاب زنانه از خود را در فیس بوک و یوتیوب به نمایش گذاشتند.
صدا و موسیقی در این عرصه جدید، نقش مهمی برعهده داشت. ایرانی ها هر شب پس از انتخابات از فراز پشت بام ها و بالکن منازل خود فریاد می زدند. فریاد الله و اکبر آنها، بازتابی از عزم و اراده، امید و ایجاد روح همگرایی و اتحاد بود.
موسیقی در تضاد مردم ایران با دولتشان نقش مهمی برعهده دارد. موسیقی سنتی که در گذشته ابزار اعتراضی بود، دوباره به صحنه بازگشته و هدف انتقاد مسؤولان قرار گرفته است. یک روحانی نه چندان مهم در تلویزیون ایران، موسیقی را منشأ شیطان خوانده بود. او ظرف چند دقیقه 10 بار از سازی به نام سنتور نام برده بود. سنتور یادآور فیلمی به نام سنتوری نیز هست که ساخته داریوش مهرجویی است و به طرز عجیبی در سال 2007 از سوی دولت توقیف شد. آیت الله خامنه ای اخیراً اعلام کرده یادگیری موسیقی با اصول جمهوری اسلامی در تضاد است و نوعی اتلاف وقت است. در همین حال، علاقه جوانان ایرانی به موسیقی سنتی بطور روزافزونی زیاد می شود. این درحالی است که در گذشته تنها سالمندان به این نوع موسیقی گوش می کردند.
مدت کوتاهی پس از انقلاب ایران، آلبوم ها و آوازهایی که دارای پیام سیاسی بودند با ممنوعیت روبرو شدند. در اختیار داشتن کاست به معنای دستگیری و زندانی شدن بود. اجرای عمومی در ایران و حتی در خارج شدیداً منع شد. شجریان به عنوان چهره پیشروی موسیقی سنتی ایران از اظهارنظرهای سیاسی خودداری می کرد. اما فشار رژیم و مقاومت فزاینده مردم کار را به جایی رساند که حتی او نیز مواضع تندتری بگیرد. وقتی محمود احمدی نژاد مردم اعتراض کننده را “خس و خاشاک” خواند، شجریان بلافاصله در مصاحبه ای با بی بی سی گفت: “صدای من همیشه به “خس و خاشاک” تعلق داشته و خواهد داشت و من هرگز اجازه نمی دهم رادیو وتلویزیون از صدای من استفاده کند.”
شجریان آوازهای آزادی خواهانه خوانده است. یک قطعه فوق العاده که با آهنگسازی و ساز سنتور پرویز مشکاتیان پرآوازه تنظیم شده، آهنگ “بیداد” است که در گذشته از آن برای انتقاد از شاه سابق استفاده می شد. سپس آواز “مرغ سحر” را خواند که که به بی عدالتی های اعتراض دارد و اخیراً نیز آوازی برگرفته از شعر جلال الین رومی در لوس آنجلس اجرا کرد که با همراهی زنان و درباره آزادی از زندان خوانده شده است.
گروه کوچکی از اهالی موسیقی شامل ایرانی ها و کردهای مدرسه مطالعات شرق و آفریقا در لندن (SOAS) در حال تنظیم طرحی به نام “آوازهای عشق و آزادی از ایران” تا پایان سال 2011 هستند. در این طرح، مردم عادی و فرهنگ عامه ایران معرفی می شود و سازمان دهندگان آن در حال تماس با موسیقی دانان و خوانندگان داخل ایران، خارج از کشور و کردستان هستند تا مجموعه ای از آوازها و قطعات سازی تحت عنوان “عشق و آزادی” را گردهم آورند.
اخیراً نیز یک موزیک ویدئو به نمایش درآمده که به دو دختر جوان در شهرستانی در ایران مربوط می شود. یکی از آنها روسری با رنگ نمادین سبز به سر دارد و سه تار می نوازد. دختر دیگری که هشت یا نه سال سن دارد، تنبک می نوازد و یک آواز سنتی می خواند: “توبه ها را بشکنید. میخانه ها را وا کنید… مست پنهانی کنید…” در پایان اجرا، بزرگترهای حاضر برایشان کف می زنند. فیلم این اجرا در یوتیوب گذاشته شده است.
منبع: میدل ایست آنلاین- 7 اکتبر
