در هر انتخاباتی در ایران بخصوص انتخابات مجلس، عدد و رقم اهمیت ویژهای برای برگزار کنندگان انتخابات پیدا میکند.
در واقع، وزارت کشور و شورای نگهبان به عنوان مجری و ناظر انتخابات، هر کدام با اعلام درصد نامزدهای تایید صلاحیت شده، بر عدم سختگیری خود در برابر نامزدهای انتخاباتی تاکید میکنند و در مقابل، منتقدان نیز با اعلام درصد نامزدهای رد صلاحیت شده، ادعای وزارت کشور و شورای نگهبان را رد میکنند.
شورای نگهبان اغلب اوقات مدعی است که حدود هفتاد درصد ثبت نام کنندگان را تایید صلاحیت میکند، درصدی که به زعم آنان گواه روشنی از رقابتی بودن انتخابات و عدم برخورد سیاسی با آراء مردم است. در دوره کنونی وزارت کشور هم ادعای مشابهی را مطرح میکند.
درصد تایید صلاحیت شدگان و عدد و رقم دقیق آنها، اما از نقطه نظر معیارهای انتخابات آزاد و عادلانه چه اهمیتی دارد؟
به نظر میرسد این مساله کوچکترین اهمیت و ارزشی نداشته باشد. به بیان دیگر، در یک انتخابات ممکن است درصد رد صلاحیت شدهها، بیش از 99 درصد باشد، اما انتخابات کاملا آزاد و عادلانه باشد. در عین حال در یک انتخابات ممکن است درصد تایید صلاحیتها بیش از 99 درصد باشد، اما انتخابات فرمایشی و ناعادلانه باشد.
در حقیقت آنچه اهمیت دارد این است که داوطلبان شرکت در انتخابات بر اساس چه متر و معیاری تایید یا رد شوند، نه اینکه تعداد و درصد هر کدام چقدر باشد.
طبق معیارهای یک انتخابات آزاد و عادلانه، یک سلسله شرایط شکلی و صوری از قبیل سن، سواد و عدم پیشینه جنایی و خشونت ورزی برای داوطلبان ضروری است و بنابراین اگر بیش از 99 درصد داوطلبان به علت سن کم، نداشتن سواد کافی و سوء سابقه جنایی رد صلاحیت شوند، کوچکترین خدشهای به سلامت و آزادی انتخابات وارد نمیشود.
در واقع، آنچه یک انتخابات را از معیارهای عادلانه و آزاد بودن دور میکند، گزینش سیاسی و عقیدتی داوطلبان از سوی مراجع تصمیم گیر است. در چنین شرایطی حتی اگر یک نفر به علت تعلقات سیاسی و عقیدتی خود امکان حضور در انتخابات را پیدا نکند، به سلامت انتخابات به همان میزان صدمه وارد میشود.
بر همین اساس، اگر یک مجلس دویست عضوی را فرض کنیم، رد صلاحیت تنها دویست تن از داوطلبان نمایندگی مجلس بر مبنای نوع گرایش سیاسی و عقیدتی آنان، به معنای مخدوش بودن کامل انتخابات تلقی میشود، چرا که ممکن است اراده مردم به انتخاب همان دویست فرد رد صلاحیت شده معطوف باشد. قاعدتا بدون حضور آن دویست نفر، مردم از انتخاب فرد مورد نظر خود محروم و مجبور به عدم شرکت در انتخابات و یا انتخاب داوطلبان نه چندان مقبول خود میشوند.
بدین ترتیب، روشن است که تمام بحثهایی که در ایران بر سر درصد تایید صلاحیت شدگان صورت میگیرد عبث و مغلطه آمیز است.