با گذشت یکسال از ابراز نگرانی آیت الله خامنه ای در مورد تدریس رشته هایی از علوم انسانی در دانشگاه ها، در آستانه سال جدید تحصیلی، مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم از عدم پذیرش دانشجو در 12 رشته علوم انسانی و هنری خبر داد و اعلام کرد: “بر اساس برنامه، سیاست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این است که پذیرش 12 رشته دانشگاهی را به ویژه در علوم انسانی و هنر مسکوت نگه دارد تا سرفصهای دروس آنها که مدتهاست تغییری نکرده بازنگری شود.”
ابوالفضل حسنی در مصاحبه با خبرگزاری مهر افزود: “سرفصلهای هیچ یک از دروس دانشگاهی حذف نمی شود اما با توجه به اینکه برخی از دروس بیش 20 سال از آخرین بازنگری آنها گذشته سیاست ما تغییر در سرفصلهای دروس این 12 رشته است.”
او در عین حال گفت: “با توجه به این تصمیم اگر دانشگاهی بخواهد این رشته ها را تأسیس کند پذیرش دانشجو برای این دانشگاهها در این رشته ها منوط به بازنگری سرفصل های دروس خواهد بود و پذیرش در سایر دانشگاهها نیز به شرط تغییر و بازنگری سرفصل ها تمدید می شود.”
این مقام وزارت علوم همچنین در این گفت و گو تاکید کرده: “در این رشته ها نیز به استاد درس جدید داده نمی شود تا دروسی که بیش از 5 سال بازنگری نشده است را بازنگری کند.”
اما پس از انتشار این مصاحبه، این مقام وزارت علوم با توضیحاتی گفته های خود پیرامون “مسکوت ماندن برخی رشته های علوم انسانی و هنری” و “عدم پذیرش دانشجو” در این رشته ها را تعدیل و به نوعی تکذیب کرد؛هر چند خبرگزاری مهر در پایان توضیحات وی بر اظهارات گذشته اش نوشت: “صدای مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی که در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید کرده بر اساس برنامه، سیاست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این است که پذیرش 12 رشته دانشگاهی را به ویژه در علوم انسانی و هنر مسکوت نگه دارد تا سرفصل های دروس آنها که مدتهاست تغییری نکرده بازنگری شود موجود است و در صورت لزوم منتشر می شود.”
اظهارات این مقام وزارت علوم درباره عدم پذیرش دانشجویان در برخی رشته های علوم انسانی و هنری و همچنین تغییر و بازنگری در دروس این رشته ها پس از آن صورت می گیرد که آیت الله خامنه ای در شهریورماه سال گذشته با انتقاد از “اسلامی نبودن دانشگاه ها” خواستار “تحول بنیادین در ساختار آموزشی کشور” شده بود.
رهبر جمهوری اسلامی در یکی از سخنرانی هایش از تدریس برخی رشته های علوم انسانی در دانشگاهها ابراز نگرانی کرده و گفته بود: “بسیاری از علوم انسانی مبتنی بر فلسفه هایی است که مبانی آنها مادی گری و بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی است و آموزش این علوم موجب بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی می شود و آموزش این علوم انسانی در دانشگاه ها منجر به ترویج شکاکیت و تردید در مبانی دینی و اعتقادی خواهد شد.”
پس از ابراز نگرانی آیت الله خامنه ای و پیش از سخنان اخیر مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم، برخی دیگر از مقامات وزارت علوم نیز از لزوم تغییرات و حذف برخی از علوم انسانی در دانشگاه سخن گفته اند.
درهمین باره رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها در اسفندماه سال گذشته گفته بود: “در حال حاضر این سازمان کار تجدیدنظر کتابهای علوم انسانی را از لحاظ محتوا آغاز کرده و در این راست در 80 کتاب تجدیدنظر شده است.”
احمد احمدی، در ارتباط با بحث تجدیدنظر کتابهای علوم انسانی از لحاظ محتوایی تصریح کرده بود که: “در تجدیدنظر کتابهای علوم انسانی 20 تا 80 درصد کتابها از لحاظ محتوا، ویرایش، چاپ و حروفچینی تغییر پیدا کرده و در برخی اوقات کل مطالب باید یکبار دیگر ویرایش شود.همچنین با ایجاد رشته های جدید این رشته ها مرتب احتیاج به بازنگری داشته و این تحولات سبب می شود ما همواره در صدد انجام کارهای جدیدتر بوده و پیاپی در حال اصلاح گذشته و نظارت وضع موجود باشیم.”
کامران دانشجو وزیر علوم دولت محمود احمدی نژاد نیز در ابتدای ماه جاری با اعلام اینکه متون درسی دانشگاهی “به‌ویژه متون علوم انسانی” بر اساس “بر اساس مبانی اسلام” در حال بازنگری است خبر داد که “تعدادی از واحدهای درسی” از رشته‌های “مهم” علوم انسانی تغییر خواهد کرد.
رضایت نسبی رهبری
گفته های اخیر مقامات وزارت علوم درباره تغییر دروس رشته های علوم انسانی و عدم پذیرش دانشجو در برخی از رشته های مربوط به آن در آستانه سال جدید تحصیلی توانسته اسباب رضایت نسبی آیت الله خامنه ای را فراهم کند؛چرا که او روز 20 تیرماه امسال و یکسال پس از انتقاداتش نسبت به تدریس رشته های علوم انسانی با ابراز رضایت و تمجید از تلاش های دولت مستقر در دانشگاه ها گفت: “تمجید از وضع دانشگاهها به معنای بی‌خبری از برخی نکات منفی نیست اما در این موضوع باید همه مسائل را در کنار یکدیگر دید تا بتوان به یک نتیجه‌گیری واقعی رسید.”
پس از این گفته های آیت الله خامنه ای، مقامات مختلف درصدد جلب رضایت بیشتر رهبری برآمدند؛ چنانکه کامران دانشجو وزیر علوم در مردادماه امسال به صراحت تغییرات اساسی در دانشگاه را اعلام کرد و گفت: “یکی از مشکلات اساسی دانشگاه‌های ما این است که غربی تعریف شده‌اند و باید برای حل مشکل، از این فضا خارج شد و فضایی جدید برای خود ایجاد کرد.”
حتی آیت الله صادق لاریجانی، رییس قوه قضاییه نیز به یاری وزیر علوم شتافت و انتقاد شدیدی نسبت به تدریس علوم انسانی در دانشگاه ها کرد. او ضمن اظهاراتی در نیمه تابستان گفت: “در کشوری که بنای آن توحید و ایمان به حق تعالی بوده و براساس قرآن شکل گرفته، آیا درست است بر علوم انسانی اتکا کند که پیش فرض‌های آن به هیچ وجه الهی نیست؟ چه معنی دارد در کشور خود تئوری‌هایی درباب روانشناسی و جامعه‌شناسی ترویج کنیم که بر پیش فرض‌هایی استوار است که به هیچ‌وجه با پیش فرض‌های دینی ما هماهنگی و همخوانی ندارد.”
پس از همه این اظهارات و تلاش ها در راستای رفع نگرانی آقای خامنه ای، میرحسین موسوی از رهبران جنبش سبز همه این اظهارات و اقدامات را “حمله سازمان یافته به علوم انسانی در دانشگاهها” توصیف کرد و گفت: “من با دیدن این حملات یاد تجربه بسیار تلخ و هشداردهنده حکومت شوروی سابق و دیگر حکومت‌های توتالیتر اروپای شرقی می‌افتم.آنها از زمان استالین به بعد علوم اجتماعی را علومی برآمده از جوامع سرمایه‌داری و بورژوازی می‌دانستند و به همین دلیل تدریس آن را جز در مواردی اندک ممنوع کرده بودند.”
موسوی در سخنانی که درمیان جمعی از اساتید دانشگاه ها مطرح می شد با گفتن اینکه “تحریم و محدودیت رشته‌های علوم انسانی چشم آنها را روی روند تغییرات سریع جهان و جامعه خودشان بست و انعطاف‌پذیری نظام‌شان را در مقابل تحولات اجتماعی کشورهای خود و جهان از بین برد” تاکید کرد که یکی از دلایل سقوط نظام‌های تمامیت خواه معروف به بلوک شرق نبود “دانشمندان و نظریه‌پردازان خبره در علوم انسانی” بود.
