آزاده کیان درگفت وگو با روز با اشاره به اظهارات روز سه شنبه آیت الله خامنه ای مبنی بر این که جمهوری اسلامی فریب سخنان به ظاهر “آشتی جویانه” دولت اوباما را نخواهد خورد، این سخنان را را به نفع تندروهایی می داند که در آمریکا واسراییل خواهان تنش با ایران و در نهایت حمله نظامی هستند. به گفته این استاد دانشگاه پاریس ۷، برای مقامات ایرانی بسیار دشوار است تا از شعارهای ضدآمریکایی خود که به نوعی تبدیل به بخشی از هویت جمهوری اسلامی شده دست بردارند وبه همین جهت منبای سیاست خارجی ورابطه با آمریکا به جای اینکه براساس منافع ملی باشد براساس ایدئولوژی است. این گفت وگو را می خوانید.
چرا درآستانه روز ۱۳ آبان مقامات عالی رتبه ایران باز به سخنان ضدامریکایی روی آورده اند؟
این مساله سی ساله اخیر ماست و تنها درجه اش متفاوت بوده است. آمریکا همیشه مایل بوده که با ایران روابط داشته باشد. اما این سران جمهوری اسلامی بودند که با گروگان گیری و با اعلام اینکه آمریکا شیطان بزرگ است خواستند با آنچه چپ به آن امپریالیسم آمریکا می گفت واسلام گرایان هم از همین زاویه به آن نگاه می کردند مرز بندی کنند. البته آنجا که احتیاج به آمریکا داشتند - مانند موضوع ایران گیت در زمان جنگ - حاضر شدند به صورت محرمانه برای خرید تسلیحاتی با آمریکا رابطه داشته باشند. اما به صورت کلی یکی از بنیان های مهم ایدئولوژیک جمهوری اسلامی همین آمریکاستیزی است. نفوذی که جمهوری اسلامی در بسیاری از جنبش های منطقه مانند حزب الله لبنان وحماس و حتی کشوری مانند ونزوئلا برای خودش ایجاد کرده است یکی از زیربناهای آن همین آمریکا ستیزی است. به این راحتی نمی شود همه اینهارا کنار گذاشت. در نتیجه ارتباط مجدد یا عادی سازی با آمریکا باعث می شود که جمهوری اسلامی یکی از بنیان های مهم ایدئولوژی خودش را که برخی به آن نهاد می گویند را از دست بدهد و این مساله، تغییرات اساسی را در جمهوری اسلامی و ساختار آن ایجاد خواهد کرد که ممکن است تمام آن ساختار را به هم بریزد. به همبن دلیل حتی دولت فعلی که علاقه مند هست با آمریکا رابطه برقرار کند هم قادر به حل مساله نیست.
روز گذشته آقای خامنه ای گفت که “ ملت ایران فریب سخنان به ظاهر آشتی جویانه دولت آمریکا را نخواهد خورد .” به عقیده شما ریشه این بدبینی چیست؟
در داخل کشور سه دهه است به طرفداران حکومت و پرسنل نهادهایی مانند سپاه گفته شده که آمریکا دشمن آشتی نا پذیر ایران است. طی سه دهه در هر رژه نظامی اینها پا روز پرچم آمریکا گذاشته اند، حالا چطور می خواهند با کشوری که با پا روی پرچمش گذاشتن بزرگ شده اند رابطه احترام آمیزی داشته باشند؟
حتی اگر احمدی نژاد بخواهد با اینها به نوعی کناربیاید رهبر به خاطر مساپلی که عرض کردم وارد گود می شود و می گوید به آنها اعتماد نمی کنیم. این در حالی است که آمریکایی ها به ایران به عنوان بزرگترین قدرت منطقه احتیاج دارند و زمینه بهبود روابط موجود است. آنها برای اینکه بتوانند نیروهای خود را از عراق و افغانستان بیرون بکشند و به خصوص افغانستان یک ویتنام دیگری برای آمریکا نشود، روی ایران حساب می کنند. امیدوارند جمهوری اسلامی بتواند به آمریکا کمک کند که عراق بیرون بیاید و در افغانستان هم از طالبان شکست نخوردد. دست دوستی آمریکا هم برای منافعی است که دارد…
آقای خامنه ای امروز گفته است هر گاه آمریکایی ها لبخند ظاهری زده اند پس از بررسی مشخص شده که خنجری پشت خود مخفی کرده اند و نیت آنها عوض نشده است . با توجه به مذاکرات هسته ای که الان در موقعیت حساسی قرار دارد آیا این قبیل اظهارات آقای خامنه ای مشخص کننده رویکرد ایران در خصوص این پرونده خواهد بود؟
به نظر من مذاکرات هسته ای در نهایت به جایی نخواهد رسید. عدم اطمینان از طرف های مختلف، به شدت بر این مذاکرات سایه انداخته. کشورهای غربی سعی می کنند از طریق پیشنهاداتی که به دولت ایران می دهند جلوی نظامی شدن صنعت هسته ای ایران را بگیرند و در واقع این صنعت را تحت کنترل خودشان دربیاورند. تحت شرایط فعلی اگر دولت بخواهد به توافق با اروپا و آمریکا برسد سوالی که برای مردم ایران مطرح می شود این است که چرا زمانی که خاتمی بر سر مساله هسته ای ایران مذاکره می کرد و می توانست نسبت به الان دستاوردهای بیشتری هم داشته باشد آقای خامنه ای ومحافظه کاران دیگر شدیدا مخالفت کردند و امروز چه چیزی را غرب به ایران پیشنهاد می کند که مقامات ایرانی آن را به عنوان پیروزی قلمداد می کنند؟ جواب این است که هیچ. به نظرم این بحران ادامه خواهد داشت واین مذاکرات هم به نتایج مطلوبی نمی تواند برسد. چون جمهوری اسلامی در اساسش یک ملاحظات ایدئولوژیک دارد. در حالی که اگر اصل، منافع ملی ایران بود، می شد از طریق مذاکره به نتایج منطقی رسید.
احمدی نژاد تاکنون چند بار از علاقه به رابطه با آمریکا سخن گفته . در چنین شرایطی سخنرانی به شدت منفی رهبر درخصوص رابطه با آمریکا چه معنایی دارد؟
آقای خامنه ای مخالفت های بسیار اساسی و ایدئولوژیک درخصوص برقراری رابطه با آمریکا دارد. در زمان آقای خاتمی هم این مخالفت ها را از جانب رهبر می دیدید. نبایستی فراموش کنیم که بخشی از قدرت آقای خامنه ای چه در ارتباط با نیروهای نظامی مانند سپاه وچه درارتباط با محافظه کارانی که طرفدار دولت وآقای احمدی نژاد هستند، بستگی به این موضع ضدآمریکایی دارد. ارتباط با آمریکا یعنی اینکه ان سی سال گفتمان ایدئولوژیک اشتباه بوده و آن وقت حکومت باید تبعاتی که چنین قطع رابطه ای برای کشور و مردم داشته را توجیه کند.
از طرف دیگر، همین مذاکرات اخیر هسته ای و این پیشنهادی که آمریکا و اروپا به ایران دادند که اورانیوم تا سی ونیم درصد در ایران غنی شود وبعد به کشورهای دیگر فرستاده بشود، با مخالفت برخی سران اپوزیسیون مواجه شده است. مردم می پرسند اگر می خواستید این معامله را قبول کنید چرا زودتر این کار را نکردید؟ چرا کاری کردید که از دسامبر سال ۲۰۰۶ سه قعطنامه علیه ایران صادر شود؟ چرا گذاشتید ایران دچار تحریم های بین المللی شود واین همه فشارهای اقتصادی و سیاسی بر مردم ایران وارد آید، و حالا دارید معامله ای را قبول می کنید که منافعش بسیار از زمانی که خاتمی رییس جمهور بود کمتر است. این بن بستی است که خودشان ایجاد کرده اند. وگرنه در گذشته، می شد هم منافع ایران را حفظ کرد و هم به فن آوری هسته ای رسید و هم با کشورهای جهان رابطه عادی برقرار کرد.
پیام آقای خامنه ای چگونه ممکن است در آمریکا دیده بشود؟
اولین سالگرد انتخاب اقای اوباما در حال فرا رسیدن است و آمریکایی ها در حال بیلان گیری در مورد عملکرد آقای اوباما هستند. ایران هم یکی از مساپل مهم در این میان است. موضع گیری آقای خامنه ای به ضرر اوباما و همه آن جناح هایی از حاکمیت آمریکا تمام می شود که سیاستشان بر اساس نرمش و دست دوستی دراز کردن به سوی ایران بوده و بسیار به نفع محافظه کاران آمریکایی خواهد بود که خواهان تنش وجنگ با ایران هستند. طبعا این به نفع دولت فعلی اسراییل تمام می شود که می گویند به هیچ وجه نمی توان به دولت ایران اعتماد داشت.
