اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مصاحبه با روز از حصول توافق در مذاکرات هسته ای و چشم انداز ایران بعد از توافق سخن می گویند؛ همزمان مذاکرات هسته ای با گروه ۵+۱ در وین به صورت فشرده ادامه دارد؛ وزرای خارجه، معاونین آنها و مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جلسات متعدد با سطوح مختلف حضور می یابند تا قبل از پایان ضرب الاجل تمدید شده، یعنی روز دوشنبه به نتیجه برسند، وزیر امور خارجه فرانسه در ساعات پایانی شب گذشته اعلام کرد که “حالا همه چیز روی میز است و لحظه تصمیم فرارسیده”. دیگر طرفین مذاکرات هم گفته اند که میز مذاکره را ترک نخواهند کرد. هنوز مشخص نیست مذاکرات چه پیشرفتی داشته یا نداشته،اما آن سوتر و کیلومترها دور از وین که به مرکز مذاکرات هسته ای تبدیل شده،رهبر جمهوری اسلامی، امریکا را کامل ترین مصداق استکبار دانسته و از دانشجویان خواسته است خود را برای مبارزه با استکبار بعد از مذاکرات هسته ای آماده کنند. او گفته هدف تحریم ها، مساله هسته ای و حقوق بشر نیست. همزمان روز قدس نیز با آتش زدن پرچم آمریکا و “چاشنی هسته ای همراه بوده و همه مقامات جمهوری اسلامی در آن شرکت کرده اند تا ضمن اعلام حمایت کامل از تیم مذاکره کننده بگویند: اگر مذاکرات به “بن بست” برسد، جمهوری اسلامی فن آوری هسته ای را “شتاب” خواهد بخشید؛ و همچنین اینکه: توافق خوب،آری، توافق بد، هرگز.
آیت الله خامنه ای در دیدار ۵ ساعته روز گذشته اش با گروهی از دانشجویان و در پاسخ به سوال یکی از آنها که در مورد تکلیف استکبارستیزی بعد از مذاکرات پرسیده، گفته: “مگر مبارزه با استکبار تعطیل بردار است؟”
او استکبار ستیزی را از مبانی انقلاب دانسته و آنطور که وب سایت رسمی دفترش منتشر کرده خطاب به این گروه از دانشجویان گفته: “ به مسولین مذاکره کننده نیز گفته ایم که فقط در موضوع هسته ای حق دارید مذاکره کنید و با اینکه طرف امریکایی گاهی مسائل منطقه از جمله سوریه و یمن را پیش می کشد مسئولین ما می گویند در این مسائل مذاکره نمی کنیم”.
سخنان آیت الله خامنه ای تنها دو روز مانده به پایان ضرب الاجل پایان مذاکرات در شرایطی مطرح شده که چند روز پیشتر آیت الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در مصاحبه با روزنامه گاردین گفته بود تابوی مذاکره با امریکا شکسته شده و احتمال بازگشایی سفارت امریکا در ایران غیرممکن نیست.
خبری در راه است؟
محمد دریایی در توییتر خود نوشته: “خبر آمد خبری در راه است سرخوش آن دل که از آن آگاه است”. خبرگزاری ایلنا هم نوشته با توجه به اینکه این کارشناس خلع سلاح وزارت خارجه در برخی جلسات حضور دارد، این توییت می‌تواند خبر مهمی در مورد روند پیشرفت مذاکرات و احتمال توافق هسته‌ای باشد.
این در حالی است که ضرب الاجل تعیین شده برای مذاکرات تاکنون دو بار تمدید شده و محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه و مسئول تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی گفته “ایران میز مذاکره را ترک نکرده و نخواهد کرد و اگر طرف مقابل به دنبال توافق شرافتمندانه متوازن باشد، حتماً این توافق قابل دسترسی است”.
جان کری، وزیر امور خارجه امریکا هم آنطور که بی بی سی گزارش داده، روند مذاکرات را سازنده خوانده و گفته بعضی از اختلافات باقی مانده دو طرف حل و فصل شده. همزمان سخنگوی کاخ سفید اعلام کرده که آمریکا و دیگر کشورهای طرف مذاکره با ایران هیچگاه تا این حد به توافق نزدیک نبوده‌اند.
خبرگزاری ها از “مساله لغو تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران ” به عنوان مهم ترین موضوع مورد اختلاف یاد می کنند. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم گفته موضوع مذاکرات دیگر بر سر تدوین متن نیست بلکه گفتگوها به مرحله‌ای رسیده که وزیران خارجه باید تصمیم‌های سیاسی بگیرند.
در چنین شرایطی و در حالی که با تمدید مذاکرات مهلت تعیین شده از سوی کنگره امریکا برای بررسی توافق احتمالی به پایان رسید و کنگره به جای ۳۰ روز، ۶۰ روز وقت خواهد داشت تا توافق احتمالی را بررسی کند، در ایران، مجلس شورای اسلامی که تعدادی از نمایندگان عضو جببه پایداری در آن از مخالفان سرسخت مذاکرات هسته ای هستند، تعطیل است. نمایندگان به حوزه های انتخاباتی خود رفته اند تا به مشکلات حوزه های انتخاباتی شان رسیدگی کنند و مساله مذاکرات در این تعطیلات در اولویت آنها نیست. چنانکه کمتر هم در این باره ابراز نظر می کنند. اما احمد بخشایشی و صفر نعیمی، دو عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مصاحبه با روز از روند مذاکرات و ایران بعد از توافق احتمالی هسته ای، سخن می گویند. احمد بخشایشی رسیدن به توافق نهایی را بعید می داند اما صفر نعیمی خوش بین تر از اوست.
توافق هسته ای؛ نقطه عطف
احمد بخشایشی می گوید: “اولا پروسه توافق یک پروسه بسیار پیچیده بود و عده زیادی هم مثل کنگره امریکا به این پروسه و فرآیند افزودند و آن را پیچیده تر کردند. عده ای مثل اسرائیل و عربستان سعودی مرتب به آقای اوباما فشار می آوردند که اگر ایران به توافق دست پیدا کند دست برتر را در منطقه پیدا می کند. اما من فکر می کنم توافق در دسترس است چون شبی که مقام معظم رهبری با مقامات نظام جمهوری اسلامی صحبت می کردند به نحوی این توافق را امضا کردند و گفتند که شروع اش با یکی از محترمین منطقه، یعنی سلطان قابوس،در دولت قبل انجام شده و پروسه را یک مقدار تایید کردند که به کجا رسید. به هر صورت من فکر می کنم شاید دولت اوباما تنها دولتی باشد که یک مقدار در سیاست خارجی اش درباره ایران تجدیدنظر کرده. حالا یا به خاطر طبیعت کاری ایشان است یا اینکه در سیاست خارجی اش دستاوردی نداشته و می خواهد از این توافق به عنوان یک میراث یاد کند”.
او می افزاید: “جان کری که با عصای معروف اش مدت ها است در وین مشغول است و دو سال است از این فرودگاه به آن فرودگاه و از این کشور به آن کشور می رود تا به توافق برسد و این حاکی از این است که می خواهد نکته مثبتی در پرونده اش باشد “.
این نماینده مجلس در عین حال امیدوارست که توافق احتمالی نقطه عطفی برای حل دیگر مشکلات ایران و امریکا باشد: “امیدوارم این توافق نقطه عطفی بشود برای حل مشکلات دیگر امریکا و ایران. ما اگر نگاهی به تاریخ ۳۵ ساله انقلاب بیندازیم می بینیم که امریکایی ها در روزهایی که ایران می خواست نفت اش را ملی اعلام کند به همراه انگلیسی ها گفتند که نفت را ملی نکن چون اگر ملی کنی به امنیت و صلح بین الملل برمیخورد. بعد آمدند دولت مصدق را ساقط کردند و بعد ۳۰ سال شاه را در ایران حاکم کردند و دموکراسی را در ایران عقب انداختند. در انقلاب اسلامی هم ابتدا شروع کرد به تضعیف جمهوری اسلامی و دولت ایران و ایجاد اغتشاش در استان های کردستان و جاهای دیگر. در شورش هایی که شکل می گرفت تا حدی امریکا بی تاثیر نبود. بعد آمد برای اینکه مهار دوجانبه را اجرا کند جنگ ایران و عراق را مدیریت کرد، نگذاشت نه ایران پیروز شود نه عراق، گاهی به ایران کمک می کرد و آلن را فرستاد ایران. یک مقداری به عراق کمک می کرد و وزیر دفاع اش را فرستاد عراق. گاهی ایران را اذیت می کرد صنایع نفتی ما را و هواپیمای مسافربری ما را زد. بالاخره نه ایران پیروز شد نه عراق و هر دو پیروزی شان را اعلام کردند. بعد آمد ایران را به خاطر بحث هسته ای تحریم کرد، با اینکه ایران جزو ام پی تی بود و قوانین را رعایت می کرد ولی پاکستان و اسرائیل جزو آن نیستند، ایران را اذیت کرد اخیرا هم برای اینکه مهار دوجانبه اش را جلو ببرد آمد القاعده و داعش و النصر و… در مقابل ایران تحریک کرد و نیروهای رادیکال اهل سنت را در مقابل شیعه قرار داد. الان هم که باز ما را تحریم می کند. به هر صورت میخواهم به اینجا برسم که امریکا در زمان اوباما به این نتیجه رسیده که سیاست خارجی اش را در مقابل ایران یک مقدار تعدیل کند “.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می افزاید: “اگر در این توافق موفق شوند که من البته هنوز بعید می دانم چون فشاری که عربستان سعودی و اسرائیل به آقای اوباما وارد می کنند سنگین است، عربستان یمن را می زند فکر می کند ایران پشت یمن است هرچه هم ایران می گوید ما نیستیم ما فکرمان رفته آنجا اما اسلحه که نمی دهیم اما عربستان باور نمی کند. یا اسرائیل فشار می آورد، اصلا همین روز قدس مردم ایران می گویند مرگ بر اسرائیل ولی واقعا می خواهند اسرائیل را از بین ببرند؟ این شعار است این یعنی آزادی بیان یا جامعه مدنی حداقل اینجور تحلیل بکنیم. اما اسرائیل تحمل نمی کند، به امریکا می گوید ببینید مردم ایران در گرمای طاقت فرسا می گویند مرگ بر اسرائیل و می خواهند اسرائیل را از روی نقشه بردارند. من می خواهم بگویم اگر توافق صورت بگیرد و توافق خوبی باشد که هم امریکایی ها راضی باشند هم ایرانی ها، و آقای اوباما و جان کری هم دبه درنیاورند ـ چون می دانند هر دبه ای که دربیاورند خودشان شرمنده می شوند چون وجدانا می دانند که یک چیزی می گویند و عمل نمی کنند ـ من امیدوارم امریکایی ها توافق که شد به توافق پایبند بمانند تا این راستی آزمایی باشد برای ایران که بتواند مشکلات اش را با امریکا یکی یکی حل کند. بالاخره امریکایی ها به این نتیجه رسیده اند که ایران لنگرگاه ثبات است. من فکر می کنم اگر توافق انجام بگیرد آرام آرام در اثر راستی آزمایی ها، امریکا می آید سوی ایران و بعد مساله سوریه، یمن، بحرین و عراق است، بالاخره الان امریکا در دو مساله موضع اش با ایران مشترک است: یکی مساله داعشی است که خودش درست کرده و به جان امریکا افتاده، یکی هم بحث هسته ای که خودش هم می داند مساله ای فنی است اما سیاسی اش کرده. این دو مساله اگر حل شود من فکر می کنم در آینده اشتراکات مان زیاد خواهد بود “.
سوال می کنم: یعنی فکر می کنید توافق به بهبود روابط ایران و امریکا کمک می کند؟ احمد بخشایشی می گوید: ”به شرط اینکه اگر خانم کلینتون یا جف بوش پیروز شوند، راه اوباما را بروند. اینها باید به مردم امریکا بفهمانند، ۴ استاد دانشگاه در دانشگاههای امریکا صحبت کنند مردم می فهمند. اما خانم کلینتون تازه گفته من اگر پیروز شوم با ایران جنگ می کنم،او تازه از حزب دموکرات است. ایشان نتوانست خانم مونیکا را هدایت کند و شوهرش را از دست خانم مونیکا نجات بدهد حالا می خواهد به ایران حمله کند؛ آدم ناراحت می شود از این موارد. می خواهم بگویم اگر رئیس جمهور بعدی امریکا همان افکار آقای اوباما را دنبال کند و بخشی از افکار عمومی امریکا نسبت به ایران خوب شود و متقابلا ایرانی ها هم نسبت به امریکایی ها خوب شود بسیاری مشکلات می تواند حل شود. باالاخره امریکا می تواند با ایران دوست خوبی باشد در خلیج فارس. دوستانش الان اسرائیل و عربستان هستند که اسرائیل به غزه حمله می کند، فقیرها را می کشد عربستان هم هیچ کسی جلودارش نیست ۱۰۵ روز است پابرهنه های یمنی را می کشد، آدم اصلا غصه اش می شود نمی دانم رحم خدا کجا است “.
او درباره ایران بعد از توافق احتمالی هسته ای هم می گوید: “اگر توافق انجام بگیرد از نظر روانی برای مردم ایران عالی است یک ۶ ماهی. حداقل این است که دولت می تواند بخشی از کاندیداهایش را به مجلس وارد کند. از نظر اقتصادی اما آن نتیجه ای که مدنظر ما باشد و دلار پایین بیاید و… نه نمی شود. دلار دست دولت است و خودش افزایش می دهد که کمبود بودجه اش را جبران کند. اما جنس ها گران تر از این نمی شود و ثباتی ایجاد می شود که خوب است، الان مردم ایران قیمت ها را تحمل می کنند اما بیشتر از این تحمل نمی کنند. سرمایه گذاری خارجی در ایران بیشتر خواهد شد و بخش خصوصی یک مقدار فعالتر می شود. کارخانه هایی که جنس می خواهند وارد کنند بهتر کار می کنند و فضا یک مقدار از نظر روانی بهتر می شود. اقتصاد یعنی اینکه فضا و عمل یکی شود شما اگر احساس کنی که فقیر هستی، فقیر هم نباشی حس بدی داری. حس زیر بار ظلم بودن خیلی بد است، الان حسی در مردم به وجود آمده که وضعیت شان به خاطر تحریم ها است و این قضیه رد می شود “.
حمایت مجلس از توافق احتمالی
صفر نعیمی، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در مصاحبه با روز می گوید: “شاید یک تعداد از افراطیون در ایران و یا در امریکا و همپیمانان اش یعنی اسرائیل و عربستان اینطور وانمود کنند که این بازی برد و باخت است؛ یعنی به نفع ایران است و به ضرر امریکا و همپیمانان اش و یا بالعکس، در صورتی که اینطور نیست. رهبر جمهوری اسلامی ایران بارها گفته اند که تیم مذاکره کننده برود مذاکره بکند ما پشتیبان اش هستیم اما بردی که بد باشد قابل قبول ما نیست. توافق باید توافق خوب باشد. یعنی برای طرفین نفع داشته باشد “.
او می افزاید: “ما هیچ وقت دنبال آن نبوده ایم که فقط ما نفع بکنیم و مردم ما منفعت بکنند بلکه نظر ما این است که کشور امریکا و همپیمانان اش هم دراین توافق نفع ببرند. رئیس جمهور کشور ما آقای روحانی هم بارها گفته که ما برد ـ برد را قبول داریم و برد ـ باخت طرفین را حاضر نیستیم بپذیریم، چه به نفع ایران باشد و چه به نفع کشورهای دیگر. بنابراین ما پا به میدان گذاشتیم وحاضریم به تعهدات خودمان عمل بکنیم و امریکا هم باید تحت تاثیر کشورهای حاشیه قرار نگیرد. به طوری که مستحضر هستید ما کشور مستقلی هستیم، از کسی فرمان نمی گیریم بنابراین بر تعهدی که برای خودمان ایجاد می کنیم پایبند هستیم؛ کشور یا رژیمی نیست که ما را از تعهدمان دور کند و ممانعت کند. ما آنچه که می گوییم عمل می کنیم، حتی اگر به ضررمان هم باشد. این امریکا است که تحت تاثیر رژیم صهیونیستی و عربستان و کشورهای اروپایی هر از چندگاهی عقب نشینی می کند و گاها به بهانه های واهی در صدد زیاده خواهی بر می آید. اینها است که توافق را عقب می اندازد. اگر امریکا هم مثل ایران مستقل بیندیشد و منافع و مصالح کشورش را در نظر بگیرد نه منافع و مصالح رژیم صهیونیستی و امثالهم را، توافق حاصل خواهد شد. من دیدگاهم نسبت به توافق این است، اگر این توافق صورت بگیرد این توافق در سطح بین المللی آثار مثبتی را برجای خواهد گذاشت بنابراین باید از زیاده خواهی کنار بکشند و برای مصالح و منافع عموم اعم از ملی و فراملی فکر بکنند “.
تاثیر توافق احتمالی در ایران و مناسبات این کشور را صفر نعیمی اینطور تحلیل می کند: “من می خواهم خدمت شما بی ریا عرض بکنم نظر به اینکه ما همواره تهدید شده ایم، سعی کرده ایم این تهدیدها را همواره به فرصت تبدیل بکنیم، یعنی از نظر اقتصادی برای ما تاثیر آنچنانی نخواهد داشت. اما آنچه که برای ایران و سایر کشورها مفید است این است که کشورهای حاشیه و امریکا و همپیمانان اش و از همه مهم تر مردم این کشورها و مردم کشور ایران ازدغدغه بیرون می آیند، چون فقط مردم ایران دغدغه ندارند بلکه جهان دغدغه دارد که این توافق حاصل شود که یک امنیت خاطری برای جامعه حکمفرما شود. ما پایبند حسن همجواری و همزیستی مسالمت آمیز هستیم کاش کشور امریکا و سایر کشورهایی که با این کشور همراه هستند هم اینطور فکر کنند. اگر این توافق حاصل بشود و تحریم ها برداشته بشود دروازه کشورها به روی هم گشوده خواهد شد و کشورها از پتانسیل ها و توانمندی های همدیگر بهره خواهند برد که این هم به نفع ایران است هم به نفع جهان”.
او می گوید که مجلس شورای اسلامی از توافق احتمالی هسته ای حمایت خواهد کرد: “ما آماده انجام تعهدات خود در چارچوب توافق هستیم این امریکا و همپیمانان اش هستند که باید پایبند تعهدات خود باشند و بیش از این کاری نکنند که توافق به درازا بکشد. توافقی که خوب باشد و برد ـ برد باشد و سر هم کلاه گذاشته نشود و ناشی از زیاده خواهی و زیاده طلبی نباشد برای ما قابل قبول است”.
