تئاترایران روزهای سیاهی را سپری می کند
علی نیکی فارغ التحصیل تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای تهران است. او درسال 1381 به عنوان دبیرموقت جشنواره تئاتر دانشگاهیان منصوب شد و پس از آن درمقام مشاور دبیران دوره های بعد به همکاری با ستاد این دبیرخانه پرداخت. نیکی پس از سال ها فعالیت دراین عرصه امروز به عنوان یکی از منتقدان سیاست های وزارت علوم قرار گرفته و در مصاحبه با روز از نحوه تعطیلی این جشنواره سخن می گوید…
آقای نیکی، چه تفاوتی است میان برگزاری این جشنواره درسال های اخیر و دورانی که شما با وزارت علوم همکاری کردید؟
با توجه به منعیات به وجود آمده در سال های اخیرتوسط وزارت علو م و تحقیقات هیچ تکلیفی برای برپایی این جشنواره در سال 1390 ابلاغ نشده است. متاسفانه در سال های گذشته رویکرد برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهیان درایران به شدت کنترل شده و درانتخاب آثاراجرایی بیشترین وسواس درمحتویات آن به وجود آمده است. اولویت بندی های حضور گروههای تئاتری در این فستیوال کاملا براساس سیاست های دولتی شکل می گیرد و متاسفانه جشنواره ای که زمانی به عنوان سرآمد پی ریزی تئاتر حرفه ای در کشور محسوب می شد کاملا تحت تاثیر سلایق گروهی قرار گرفته است که کمترین تجربه ای در این حوزه ندارند. به همین ترتیب بسیاری از دانشگاهیان شاخص تئاتر در دو سه سال اخیر از حضور در این فستیوال کناره گیری کرده اند و به همین نسبت نیز سطح آثار کیفی تا اندازه قابل توجهی نزول پیدا کرده است.
محدودیت های به وجود امده شامل چه مسائلی می شود؟
تا آن جا که د رجریان امور قرار داشتم در یکی دو سال اخیر محدودیت های بیشتری به دبیران جشنواره و ستاد برگزاری آن که شامل دانشجویان یا فارغ التحصیلان نمونه تئاتر دانشگاه ها بود ابلاغ می شد. به طور مثال درسال گذشته به وضعیت امور میهمانان بین المللی حساست های زیادی داشتند. نخست اینکه سعی می شد تا گروهها و کشورهایی به جشنواره دعوت شوند که با رویکردهای فرهنگی ودینی ایران آشنایی داشته باشند. باآن دسته از گروههایی هم که از کشورهای اروپایی و یا آمریکایی به تهران سفر می کردند جلسات توجیهی می گذاشتند و درمورد مساله حجاب و مفاهیم موجود در نمایش توصیه های گوناگونی می شد. اغلب گروههای میهمان از کشورهای خارجه یک روز پس از اجرا به کشورشان بازگردانده می شد و تنها نماینده آن ها در فستیوال باقی می ماند. دوم مساله دانشجویان ایرانی بود. نمایش های منتخب در بخش نهایی جشنواره بارها و بارها مورد بازبینی قرار می گرفت. اغلب آثار شرکت کننده در بخش بین الملل که از ایران بودند سه بار توسط کارشناسان ستاد جشنواره و نمایندگان ویژه وزارت علوم مورد ارزیابی قرار می گرفت.
ارزیابی نمایندگان وزارت علوم به چه دلیل بود؟
به هرحال بخش عمده ای از هزینه برگزاری جشنواره را وزارت علوم می پردازد وخود را مالک این جشنواره می داند. بنابراین نظرات مستقیم کارشناسان آنها درباره برخی ازمحتویات نمایش، میزانسن های کارگردانی و حرکات ریز و درشت بازیگرهای خانم و حتی جنس لباس و… تاثیرداشت.
و اگر مسائل مرتبط رعایت نمی شد و یا اجراها تحت پوشش کامل ستاد جشنواره نمی شد چه اتفاقی رخ می داد؟
هزینه های پرداختی جشنواره قطع می شد. سال گذشته وجود چنین رویدادهایی بود که منجر به توقیف 45 میلیون تومان از طرف وزارت علوم شد و حقوق یک سال تلاش اعضای ستاد جشنواره و ورودی گروهها تا بسیاری از جوایز پرداخت نشد.
سال گذشته چه اتفاقی افتاد؟
یک عکاس وزارت علوم در سالن مولوی حضور داشت و از نمایشی که گروه روسیه اجرا کرد نمونه عکس هایی را تهیه کرد و آن ها را در اختیار معاونت فرهنگی وزارت علوم قرار دهد. بعد از دو روز حملات تندی از سوی روزنامه کیهان به جشنواره تئاتر دانشگاهی شد. آقای اسلامی که سال ها در مقام معاونت امور فرهنگی وزارت علوم قرار داشت از کار خود برکنار شد. همین کار باعث شد که دبیرخانه دائمی جشنواره در چهارراه ولی عصر تعطیل شود. انتخاب و معرفی دبیر سال آینده که معمولا در مراسم اختتامیه برگزار می شد متوقف شود و بسیاری از پرداختی ها مسدود شدند.
به این ترتیب وضعیت این جشنواره در سال جاری چگونه است؟
فعلا همه چیز به حالت تعلیق درآمده است. هیچ فراخوانی اعلام نشده و هیچ پیش بینی و یا برنامه ریزی خاصی صورت نگرفته است.
فکر می کنید تعطیلی تالار مولوی وجشنواره تئاتر دانشگاهیان نسبتی با یکدیگر داشته باشند؟
بله. مولوی یکی از سالن های اصلی وزارت علوم برای میزبانی جشنواره بود که مهم ترین آثاردرآن برگزار می شد. با تعطیلی این سالن حتی اگر جشنواره در خوشبینانه ترین حالت خود برگزار شود به شکل عقیم وناقص کار خود را پیش خواهد برد. همه ورک شاپ های آموزشی، سمینارها و نمایشگاهها در کنار اجراها در این سالن بودند. ضمن اینکه دانشجویان جشنواره را با فضای تالار مولوی به رسمیت می شناختند و اغلب تماشاگران و علاقمندان برای بازدید از این جشنواره به مولوی مراجعه می کردند.
انتخاب دبیران جشنواره تئاتر دانشگاهیان به چه شکلی انجام می شود؟
این سوال بسیاری از دانشجویان تئاتر است. دبیر جشنواره باید شخصی باشد که چند سال در ستاد برگزاری جشنواره فعالیت داشته باشد و امور فرهنگی معاونت وزارت علوم شناخت نسبی روی این فرد داشته باشد. وی باید مقید به اصول اسلامی و تحت لوای دستورات وزارت علوم باشد. ضمن اینکه این فرد تنها از میان فارغ التحصیلانان رشته تئاتر دانشگاه های دولتی است.
وشما همه ی این امتیازات را داشتید؟
(می خندد)
بسیاری از حرفه ای های تئاتر ایران دراین روزها حاصل خروجی های همین جشنواره بوده اند. افرادی همچون برهانی مرند، محمد یعقوبی، چیستا یثربی، ایوب آقاخانی و… فکر می کنید با تعطیلی این جشنواره چه لطمه ای به بدنه تئاتر حرفه ای ایران وارد خواهد آمد؟
تئاتر ایران این روزها در بدترین شرایط خود قرار دارد. مطمئن باشید دلیل این همه ضعف و کاستی درسال های گذشته حاشیه های است که در امور دانشگاهی به وجود آمده است. ظرف چند سال گذشته کمترین دانشجوی فعال و ممتاز تئاتری به دلیل سیاست های نادرست بانیان جشنواره تجربه ای در آن به صحنه برده اند. این است که حاصل فارغ التحصیلان تئاتر در ایران اندک نمونه های نسبتا فعالی بودند که اکنون در شغل های دیگر مشغول هستند. جشنواره تئاتر دانشگاهیان تعطیل شد. نتیجه آن در تئاتر حرفه ای را هم به زودی خواهیم دید. هرچند که به گمانم تنها پس از این همه فضاحت سیاهی است که باقی خواهد ماند.
