سید حسین موسویان
از زمان شکل گیری بحران هسته ای ایران، غرب همیشه بر این اعتقاد بوده است که اعمال تحریم و مجازات‌های شدید و تهدید به حمله نظامی تنها راه تغییر برنامه هسته ای و توقف غنی سازی در ایران است. اما بار‌ها به دوستان خود در غرب گفته ایم که فشارهای بین‌المللی در دیدگاه و روش برخورد رهبران ایران تغییری ایجاد نخواهد کرد و گزینه نظامی نیز برای ایران، منطقه و کل جهان فاجعه آمیز خواهد بود.
بعد از یک دهه که از فشارهای غرب به ایران می گذرد، هنوزبه اهداف خود نرسیده و در حقیقت ایران توانسته است برنامه هسته ای خود را توسعه داده و کامل تر کند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که غرب این واقعیت ها را بپذیرد.
اما سئوال مهم این است که آیا حکومت ایران در نهایت در پی تولید سلاح هسته ای است یا نه. اگر ایران واقعا چنین هدفی ندارد، در آن صورت اتهام ها و سوء ظن‌های غرب باید به حد کافی کاهش یابند تا راه برای توافق دیپلماتیک باز شود.
ده دلیل که با توجه به آن پی خواهیم برد که ایران به دنبال تولید بمب اتمی نیست:
1 - تعهد های دینی
علاوه بر تعهد بین‌المللی ایران بر اساس پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، طبق فتوای شخص آیت‌الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، این کشور با تولید و به کارگیری سلاح های هسته ای و هرگونه سلاح کشتار و کشتار جمعی دیگر مخالف است. بر اساس این فتوا، استفاده از سلاح اتمی و سلاح کشتار جمعی ممنوع و حرام است. رهبر ایران در سال 1995 درست هشت سال قبل از آغاز غنی سازی اورانیوم توسط ایران، این فتوا را داده است. تمام مراجع تقلید برجسته شیعه نیز فتوای مشابهی صادر کرده اند.
مخالفت ایران با استفاده از سلاح های کشتار جمعی قبلا به آزمایش گذاشته شده است. در جریان جنگ ایران و عراق در دهه هشتاد، صدام حسین با استفاده از سلاح شیمیایی، بیش از 100هزار سرباز و مردم عادی ایرانی را کشت. ایران دست به مقابله به مثل نزد زیرا آیت الله روح الله خمینی بر اساس باورهای مذهبی اش مخالف استفاده از سلاح کشتار جمعی بود.
2- نبود منافع دراز مدت
بر اساس ارزیابی های ایران، بمب اتمی فقط یک برتری منطقه ای کوتاه مدت را برای این کشور به ارمغان خواهد آورد که در درازمدت به نقطه ضعف بدل خواهد شد. این اقدام رقابت هسته ای را در سطح منطقه آغاز خواهد کرد و دیر یا زود مصر، عربستان سعودی و ترکیه نیز به صف صاحبان سلاح های هسته ای خواهد پیوست.
3- انتخاب نوع فن آوری
نوع فناوری هایی که ایران برای برنامه هسته ای خود انتخاب کرده نشان می دهد که به دنبال دستیابی به امکانات غنی سازی گسترده و سریع اورانیوم است و نه تولید سلاح هسته ای. فناوری هایی که ایران انتخاب کرده است حرکت به سمت نسل بعدی از تکنولوژی هسته ای است و نه تولید و به کارگیری شمار گسترده‌ای از سانتریفیوژ‌ها. اگر ایران واقعا به دنبال تولید سلاح هسته ای بود، از سال‌ها پیش می توانست در گزینش نوع تکنولوژی به سمت تولید سریع بمب حرکت کند.
ایران هیچ تلاشی در این زمینه نکرده است. حتی در گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه نوامبر سال 2011 آمده است که ایران هیچ فعالیتی که منجر به تولید سلاح اتمی بشود نداشته است. به گفته رابرت کلی کارشناس ارشد انرژی هسته ای آمریکا، و بازرس سابق آژانس، این گزارش سوء تعبیر می شود و با هدف تحریک تندرو ها تنظیم شده است که اطلاعات آن را برمی دارند و مانند گوشت خام به کسانی می دهند که قصد دارند با ایران جنگ بکنند.
4- انزوا
ایران به خوبی می داند که با تبدیل شدن به یک کشور صاحب سلاح هسته ای، چین و روسیه را به سمت همراهی با آمریکا سوق خواهد داد و تحت تاثیر آن تحریم های گسترده تری علیه این کشور به اجرا درخواهند آمد که اقتصاد ایران را به طور کامل نابود خواهد کرد.
ایران می داند که داشتن سلاح هسته ای باعث خواهد شد که اسرائیل بتواند آمریکا و بخش مهمی از جامعه جهانی به سمت استراتژی خود جلب کند و بر اساس این ادعا که ایران خطری برای موجودیت اسرائیل است جنگ دیگری را در خاورمیانه آغاز کند.
5- دم زدن از توسعه
راهکار و هدف نهایی ایران بدل شدن به کشوری مدرن است که بتواند به خوبی در عرصه فناوری های جدید با غرب رقابت کند. اکثریت سیاستمداران ارشد ایران معتقدند که تولید سلاح هسته ای به یک مانع بزرگ بر سر راه دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و توسعه روابط با کشورهای صنعتیی جهان بدل خواهد شد. آنها نمی‌خواهند حالت انزوای مطلقی که در مورد کره شمالی بوجود آمده است، شامل حال ایران نیز بشود.
6- حسن نیت
در طول مذاکرات هسته ای، چه در فاصله سال های 2003 تا 2005 با نمایندگان اتحادیه اروپا و چه در چند سال اخیر با نمایندگان کشورهای گروه پنج به علاوه یک ایران در موارد زیادی حسن نیت خود را نشان داده است. در سال های اول مذاکرات، ایران سقف پنج درصدی غنی سازی اورانیوم را پذیرفت و در روند مذاکرات سال های اخیر نیز طرح پیشنهادی روسیه برای حل تمام سوء ظن‌های غرب را قبول کرد. هنوز هم مقامات ایران به آمادگی برای یافتن نوعی راه حل اشاره می کنند. ولی متاسفانه آمریکا و اتحادیه اروپا این پیشنهاد ها را رد کرده اند.
این پیشنهاد ها برای این بود که کشورهای غربی مطمئن بشوند که ایران در آینده قصد تولید سلاح اتمی را ندارد. به همین دلیل سخنگوی وزارت امورخارجه ایران اخیرا گفته است: “ایران برای نشان دادن حسن نیست خود بیش از تعهداتش به آژانس انرژی هسته ای عمل کرده است.”
7- عدم ذخیره سازی
اتهام های مربوط به ذخیره اورانیوم غنی سازی شده در ایران بی اساس است. ایران برای سوخت نیروگاه هسته ای بوشهر سالانه به 27 تن اورانیوم با غلظت 3.5 درصد نیاز دارد. تا این مقطع ایران فقط توانسته است هفت تن اورانیوم تولید کند، بنابراین برای تامین سوخت این نیروگاه حداقل به بیست تن دیگر نیاز دارد.
8- پیشنهاد های غنی سازی
در دوره اخیر بزرگ ترین نگرانی غرب و مهم ترین موضوع در مذاکرات غنی سازی اورانیوم با غلظت بیست درصد بوده است. ایران بار‌ها اعلام کرده این اورانیوم برای مصرف رآکتور تحقیقاتی تهران است و اگر ایران بتواند این نوع اورانیوم را از خارج وارد کند تولید آن را در داخل متوقف خواهد کرد. ولی طرف مقابل تاکنون چنین پیشنهادی را نپذیرفته است. در جریان دیدار کاترین آشتون، رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، گفتگو کننده ارشد ایران در زمینه برنامه های هسته ای این کشور در تاریخ 19 سپتامبر، بار دیگر پیشنهاد توقف غنی سازی اورانیوم 20 درصد مطرح شد. احمدی نژاد در مصاحبه با تلویزیون دولتی ایران می گوید: “اگر آنها اورانیوم 20 درصد در اختیار ما می گذاشتند، ما بسرعت غنی سازی اورنیوم 20 درصد را متوقف می کردیم.” اما اروپا بجای استقبال از این حسن نیت، تحریم ها را تشدید کرد.
9- مهار قدرت
یکی از اتهام های اصلی این است که اگر ایران به سلاح هسته ای دست یابد از آن علیه آمریکا و اسرائیل استفاده خواهد کرد. چنین اتهامی واقعا بی معنا است، چون ایران به خوبی می داند که حمله یا تحریک کشورهایی که صاحب صد‌ها و هزاران کلاهک هسته ای هستند به جنگی دامن خواهد زد که به نابودی ایران منجر خواهد شد. ایران علنا این واقعیت را برملا کرده است.
10- تغییر حکومت را فراموش کنید
برخی از سیاستمداران آمریکایی معتقدند که دلیل ایران برای تولید سلاح هسته ای نوعی تضمین یا مقابله با سیاست آمریکا برای تغییر حکومت در ایران است. ایران برای دفاع از خود در برابر تهاجم خارجی به سلاح هسته ای اعتقاد ندارد و تجربه جنگ هشت ساله با عراق این را به خوبی نشان داد. نگرانی در اینجاست که این تعهد در آمریکا و غرب وجود ندارد که قصد دارند از هر وسیله ای برای تغییر رژیم در ایران استفاده کنند، حتی جنگ. در طول جنگ ایران و عراق، آمریکا و غرب به هر شکل ممکن از حکومت متجاوز حمایت کردند، ولی در نهایت همه می پذیرند که ایران بدون به کارگیری سلاح های غیرمتعارف توانست به کشور نیرومندتری در منطقه بدل شود. در حالی که طی چند دهه اخیر موقعیت آمریکا و اسرائیل با وجود برخورداری از قدرت هسته ای در منطقه خاورمیانه به شدت تضعیف شده است.
راه حل
این تنها چند دلیل بود تا ثابت شود که غرب باید باید یک راه حل واقعی و منطقی بیاندیشد تا یک راه خشونت آمیز و بی نتیجه.
ایران فتوای آیت‌الله خامنه ای در مخالفت با تولید سلاح هسته ای را عملی و بر اساس آن بخش الحاقی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، را امضا کند و در مقابل غرب حق مشروع ایران برای غنی سازی اورانیوم با غلظت زیر پنج درصد و زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای را بپذیرد.
چنین توافقی می‌تواند حق مشروع ایران برای غنی سازی اورانیوم بر اساس توافقنامه منع تولید سلاح اتمی را تامین کرده و در عین حال تضمین کند که ایران برای همیشه کشوری فاقد سلاح هسته ای باقی خواهد ماند.
منبع: نشنال اینترست، 4 دسامبر
