وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، اظهارات تهدید آمیز تعدادی از فرماندهان نظامی و نمایندگان مجلس علیه ترکیه را “دیدگاه شخصی” آنها دانسته که “بیانگر نظرات رسمی دولت جمهوری اسلامی” نیست. علی اکبر صالحی در عین حال گفته به مقاماتی که چنین “اظهارات غیر مسئولانه ای” را بیان کرده اند، “هشدار داده شده” است.
خبرگزاری ترکی آناتولی گزارش داده که صالحی، رهبر جمهوری اسلامی، رئیس جمهور و شخص خودرا، به عنوان وزیر امور خارجه، تنها مقاماتی دانسته که “هرگونه دیدگاه در سیاست خارجی” کشور را اعلام می کنند.
خبرگزاری های رویترز و آناتولی هم گزارش داده اند که احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در تماسی تلفنی با صالحی، مراتب اعتراض شدید دولت خود از اظهارات مقامات نظامی و نمایندگان مجلس را به اطلاع همتای ایرانی خود رسانده است.
انتقاد ترکیه از جمهوری اسلامی پس از آن صورت می گیرد که برخی فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و نمایندگان مجلس تهدید کردند در صورت هرگونه حمله نظامی کشورهای غربی و اسرائیل به ایران، سپر موشکی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در خاک ترکیه نخستین جایی خواهد بود که هدف حملات موشکی ایران قرار خواهد گرفت.
اکنون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی با “کم اهمیت” جلوه دادن این قبیل اظهارات به وزیر امور خارجه ترکیه گفته است که سخنان این مقامات نظامی و پارلمانی، موضع رسمی دولت و حکومت جمهوری اسلامی نیست.
او به خبرگزاری آناتولی ترکیه گفته است که ایران و ترکیه “حریف” هم نیستند، ولی می‌توانند “شکایاتی” از یکدیگر داشته باشند.
وزیر امور خارجه همچنین گفته “موضع رسمی جمهوری اسلامی در قبال ترکیه برمبنای برادری و دوستی استوار است” و با رد اظهارات فرماندهان نظامی و اعضای مجلس افزوده است که “ما کاملا چنین دیدگاه هایی را رد می کنیم.”
علاوه بر این صالحی با اشاره به اینکه سالانه بیش از ۲ میلیون ایرانی به ترکیه سفر می‌کنند به خبرگزاری آناتولی گفته است که به طور مرتب با داود اوغلو مذاکرات دو جانبه‌ای را در مورد مشکلات منطقه ای، برگزار می‌کند.
این گزارش همچنین حاکیست که به گفته صالحی، احتمالا دو کشور در مورد برخی از مسائل دیدگاه متفاوتی نیز دارند، اما این امر طبیعی است.
تیرگی روابط پس از دوستی
اختلاف دولت های جمهوری اسلامی و ترکیه پس از روی کار آمدن دولت اسلامگرا به ریاست جمهوری عبدالله گل و نخست وزیری رجب طیب اردوغان در این کشور به طور فزاینده ای رو به بهبود گذاشت اما به دنبال حمایت دولت ترکیه از مخالفان بشار اسد رهبر سوریه و فشار بر او برای کناره گیری، این رابطه به تیرگی گرایید.
جمهوری اسلامی دولت سوریه به ریاست بشار اسد را متحد راهبردی خود در منطقه خاورمیانه و به خصوص در تقابل با اسرائیل می داند.
هفته نامه صبح صادق، ارگان رسمی سپاه پاسداران چندی پیش در یادداشتی به ترکیه وعده داد که با حمایت از رژیم سوریه، “منافع درازمدت” آن تأمین خواهد شد اما سپس هشدار داد “چنانچه مقامات ترکیه بر ادامه مسیر فعلی که منجر به تنش‌های بیشتر و واگرایی می‌شود، اصرار ورزند تا آنجا که ایران ناچار شود میان ترکیه و سوریه یکی را انتخاب کند، منطق منافع راهبردی و شناخت ایدئولوژیک، ایران را به سوی انتخاب سوریه سوق خواهد داد.”
اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) اواخر آبان‌ماه سال ۱۳۸۹ در اجلاسی در لیسبون، پایتخت پرتغال، بر سر نصب و استفاده از سامانه ضدموشکی اروپا برای مقابله با آنچه “تهدید موشک‌های بالستیک ایران” نامیدند، به توافق رسیدند.
وزارت امور خارجه ترکیه روز یازده شهریور ماه سال جاری اعلام کرد با استقرار سپردفاع موشکی سازمان ناتو در خاک خود موافقت کرده است.
این سیستم راداری امکان آن را می دهد تا موشک هایی که به سوی هدف های مورد حفاظت ناتو پرتاب شده باشد ردگیری و قبل از اصابت به هدف، منهدم شود.
آمریکا از چند سال پیش در صدد راه اندازی سامانه دفاع ضد موشکی برای حفاظت از هم پیمانان خود در اروپا بوده و هدف از این اقدام را مقابله با تهدیدات موشکی کشورهایی مانند کره شمالی و ایران اعلام کرده بود.
دولت ترکیه اعلام کرده که استقرار سیستم های رادار و دفاع ضد موشکی ناتو در خاک این کشور به خاطر هدف گرفتن هیچ کشور خاصی نیست و تنها هدف آن “دفاع از حریم” کشورهای عضو این پیمان است.
ترکیه از جمله کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است که بیشتر به عنوان بازوی نظامی شورای امنیت سازمان ملل متحد ایفای نقش می کند.
تهدیدها و واکنش ها
با وجود این توضیحات، مقامات جمهوری اسلامی از ابتدا واکنش تندی به نصب سیستم ضد موشکی ناتو در ترکیه نشان دادند.
سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی در این خصوص گفته بود که این سیستم “هیچ کمکی به ثبات و امنیت منطقه وحتی امنیت کشور میزبان نمی کند.”
همچنین چندی پیش سرتیپ امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوا فضای سپاه پاسداران گفته بود که سامانه راداری ناتو در ترکیه در مقابل موشک‌های بالستیک ایران ناکارآمد است.
او تهدید کرده بود که “در صورتی که مورد تهدید قرار بگیریم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکیه را خواهیم زد.”
حسین ابراهیمی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی هم دو روز پیش گفته بود، استقرار سپر موشکی آمریکا و ناتو در خاک ترکیه برای “حفاظت از اسرائیل” طراحی شده است و در صورتی که به ایران حمله شود، کشورش “حق دارد از خود دفاع کند.”
او هدف استقرار طرح سپر دفاع موشکی در ترکیه را “دفاع از اسرائیل دانسته و گفته بود: “هدف بودن سپر دفاع موشکی در خاک ترکیه، درصورت اجرایی شدن هر نوع تهدیدی علیه جمهوری اسلامی یک واکنش حتمی و طبیعی است و قطعا نیروهای مسلح ما برای این کار و این هدف برنامه ها و تاکتیک های از پیش تعیین شده ای دارند.”
گزارش‌ها حاکیست که در پی این اظهارات، احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، طی تماس تلفنی با صالحی ضمن ابراز نارضایتی دولت آنکارا از این سخنان، گفته بود که انتظار دارد وی در این زمینه توضیح دهد.
پیش از این محمود احمدی نژاد نیز در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفته بود که هدف از استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در ترکیه جلوگیری از اقدام تلافی جویانه ایران در صورت حمله اسرائیل است.
سرلشگر یحیی رحیم صفوی مشاور نظامی رهبر جمهوری اسلامی هم از استقرار سامانه دفاع موشکی در خاک ترکیه به عنوان “خطای استراتژیک” دیگری یاد کرده که به گفته او می‌تواند هم برای ایران و هم برای روسیه “پیام روشنی” داشته باشد.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نیز اواخر تیرماه سال جاری در گزارشی از سپر پدافند موشکی ناتو به عنوان “تهدیدی جدی برای جمهوری اسلامی” یاد کرده بود.
بولنت آرنچ، معاون نخست وزیر ترکیه نخستین مقام ارشد این کشور بود که در واکنش به سخنان مقامات جمهوری اسلامی سکوت خود را شکست.
او هفته گذشته گفت حرف‌هایی که از سوی این مقامات مطرح می‌شود مورد قبول ترکیه نیست.
معاون نخست وزیر این کشور از جمهوری اسلامی خواست که اینگونه سخنان دیگر تکرار نشود.
اما انتقاد مقامات نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی از دولت ترکیه به این ختم نشد.
سرتیپ پاسدار احمدرضا رادان از فرماندهان ارشد نیروی انتظامی و جانشین فرمانده نیروی انتظامی هم رجب طیب اردوغان، نخست وزیرترکیه را “نوکراسرائیل” خوانده و سیاست‌های ترکیه را “نمایش و تئاتر و برهم زننده اوضاع کشورهای اسلامی” توصیف کرده است.
رسانه‌های ترکیه می‌نویسند این بدترین توهین از زبان یک مقام نظامی جمهوری اسلامی علیه نخست وزیر این کشور بوده است.
سفیر ترکیه در آمریکا در واکنش به این اظهارات نگرانی دولت خود از برنامه هسته ای جمهوری اسلامی را علنی کرده و گفته است که” اگر آمریکا هم با ایران هسته‌ای کنار بیاید، ما نمی‌آییم.”
روزنامه “کریستین ساینس مانیتور” به نقل از نمیک تان، سفیر ترکیه در واشنگتن گزارش داده است که “شاید هیچ کشوری به اندازه ترکیه که با ایران مرز مشترک دارد، برای دور نگاه داشتن تهران از دستیابی به سلاح هسته‌ای انگیزه نداشته باشد.”
