عالیترین مقام مرتبط با امور زندان‌ها در مصاحبه‌ای مفصل با یک سایت حکومتی ضمن تاکید بر ممنوعیت استفاده از موبایل و اینترنت برای همه زندانیان اعلام کرده که در ایران زندان انفرادی وجود ندارد و تمام زندانیان به صورت جمعی نگهداری می‌شوند. این مقام قضایی همچنین گفته است که بخشی از بیانیه‌ها و نامه‌هایی که از سوی زندانیان امنیتی منتشر می‌شود در جریان ملاقات با خویشاوندان و دوستان به خارج از زندان منتقل می‌شود.
غلامحسین اسماعیلی، رئیس سازمان زندان‌ها در همین مصاحبه به موضوعاتی مانند بیماری زندانیان، انتقال زندان‌ها به خارج از شهر‌ها، وضعیت آزادی زندانیان معسر و شرایط تفکیک زندانیان پرداخته و در مورد نحوه پوشش زندانیان زن در دوران حبس هم گفته است که هیچ ضرورتی برای استفاده از چادر در دادگاه‌ها و مجتمع‌های قضایی وجود ندارد.
زندانیان سابق و بسیاری از سازمان‌های جهانی مدافع حقوق بشر در سالهای گذشته با انتقاد از وضعیت وخیم زندانهای جمهوری اسلامی به لحاظ شرایط نگهداری خصوصا در زندانهای انفرادی، خواهان اصلاح نظام زندان و تغییر رفتار مقامات قضایی با تخلفات قانونی شده‌اند. این درحالیست که برخی از مقامات قضایی جمهوری اسلامی بار‌ها زندانهای ایران را به هتل تشبیه کرده‌اند؛ آنهم در شرایطی که همین زندان‌ها از سوی زندانیان با عناوینی مانند “اردوگاه مرگ” توصیف شده است.
ایران از نظر تعداد زندانیان، در فهرست ۱۰ کشور نخست جهان قرار دارد.
به زندانیان زن به جای چادر ملحفه بدهید
غلامحسین اسماعیلی، رئیس سازمان زندانهای کشور، روز دوشنبه، سوم مهر ماه در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: “در ایران زندان انفرادی نداریم و زندانهای کشور به صورت گروهی بوده و اصلا زندان انفرادی نداریم و تنها در زمان تحقیق و کشف جرم برای معدود افراد در جرایم سازمان یافته و خشن آن هم در دوران کوتاه مدت و بنا به دستور مقامات قضایی در زندان انفرادی نگهداری می‌شوند.”
او همچنین گفته است که زندانیان متناسب با جمعیت و فضای زندان به گروه های مختلف تقسیم می‌شوند و در مورد هر گروه با توجه به نوع جرایم و سوابق مجرمین تفکیک‌هایی انجام می‌شود و در نهایت اینکه تقسیم بندی زندانی بستگی به فضای زندان دارد که براساس آن گروه بندی می‌شوند.
عدم تفکیک زندانیان سیاسی از زندانیان جرایم کیفری یکی از اصلیترین موارد انتقادی زندانیان در سالهای گذشته بوده و در بسیاری موارد زندانیان در زندانهای مختلف کشور در اعتراض به این موضوع دست به اعتصاب زده‌اند.
در پاسخ به سئوالی در مورد اجبار بانوان متهم به استفاده از چادر در دادگاه‌ها هم اسماعیلی گفته است که آن‌ها الزامی برای پوشش چادر زندانیان ندارند ولی زمانیکه مجرمی از سوی زندان به مراجع قضایی اعزام می‌شود باید “پوشش کامل داشته باشد”.
به گفته رئیس سازمان زندان‌ها متهمان زن با هر پوششی که دستگیر می‌شوند با همان پوشش به دادگاه فرستاده می‌شوند و الزامی برای استفاده از چادر ندارند، اما از سوی دیگر “شخصیت زندانی و تحولی که در ایام تحمل حبس پیدا می‌کند در انتخاب نوع پوشش وی برای حضور در مراجع قضایی تاثیر گذار خواهد بود”.
سال گذشته یک نماینده مجلس در مورد استفاده از چادر برای متهمان زن در دادگاه‌ها گفته بود: “بسیاری از زنان مجرم پایبند به حجاب نیستند و به اجبار با چادر در دادگاه‌ها حاضر می‌شوند در حالی که این اقدام می‌تواند به حرمت چادر خدشه وارد کرده و نتیجه منفی در جامعه داشته باشد.”
به گزارش سایت آفتاب، لاله افتخاری، از نمایندگان زن تهران در مجلس تاکید کرده بود: “اگر سازمان زندان‌ها می‌خواهد متهمان زن در دادگاه‌ها با چادر حاضر شوند حداقل از ملحفه یا پارچه‌ای که نماد زندان دارد استفاده کند.”
۱۴ متر برای هر زندانی
رئیس سازمان زندانهای کشور در مصاحبه خود با باشگاه خبرنگاران، وابسته به نهادهای امنیتی نظامی، در خصوص آمار زندان بر حسب جرایم ارتکابی گفته است در حال حاضر نزدیک به ۵۰ درصد زندانیان را مجرمان مواد مخدر و حدود ۲۰ درصد زندانیان را سارقان و پس از آن جرایم علیه اشخاص (در گیری‌ها و مسایلی از قبیل ضرب و شتم) تشکیل می‌دهند.
او اشاره‌ای به تعداد و آمار زندانیان سیاسی یا آنطور که اخیرا در ادبیات مسئولان دستگاه قضایی باب شده، “زندانیان امنیتی” نکرده است. شمار زیادی از فعالین سیاسی، مدنی و مطبوعاتی با احکام سنگین در زندانهای جمهوری اسلامی نگهداری می‌شوند که معمولا از سوی مسئولان عالی رتبه از جمله محمود احمدی نژاد وجود آن‌ها در زندان و سیاسی بودن اتهام شان انکار می‌شود.
اسماعیلی اما در همین مصاحبه در مورد سرانه فضا و مکان نگهداری زندانیان گفته است: “برای هر زندانی ۲۸ متر فضا را برای تشکیل راهرو، سرویس بهداشتی، کلاس درس، حسینیه، نمازخانه و سالن‌های ورزشی و… نیاز دارد که البته با توجه به ظرفیت‌های مختلف، تا به امروز سرانه ۵/۱۲ و ۱۴ متر مورد پذیرش دولت قرار گرفته است که با پیگیری سازمان زندان‌ها در نظر داریم این امر را تحقق پیدا کند.”
در تیرماه سال ۱۳۹۰ محمد باقر ذوالقدر، معاون حفاظت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه نیز اعلام کرده بود که تعداد زندانیان ایران سه برابر ظرفیت زندانهای کشور است.
سایر مقامات قضایی مرتبط با امور زندان‌ها هم پیش از این بر رشد فزاینده آمار زندانیان و نبود جای کافی برای نگهداری آن‌ها تأکید کرده‌اند.
مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور نیز با اشاره به بازرسی‌های سازمان متبوعش در این زمینه، نسبت به افزایش جمعیت زندان‌ها هشدار داده و گفته بود: “هم‌اکنون سه برابر ظرفیت زندان‌ها زندانی داریم؛ البته اشکال این بود که سالهای گذشته در حد نیاز و رشد جمعیت، زندان نساخته‌ایم.”
در همین تاریخ برخی از نمایندگان مجلس هم گفته بودند که زندان‌ها چند برابر ظرفیت، زندانی در خود جا داده‌اند. یونس موسوی، نماینده فیروزآباد در مجلس گفته است: “تعداد زندانیان در برخی زندان‌ها آنقدر زیاد است که تا روی پله‌ها می‌خوابند.”
در آبان ماه گذشته رئیس سازمان بازرسی کل کشور از نبود مکان کافی برای نگهداری زندانیان، وضعیت نامناسب زندان‌ها و ورود مواد مخدر انتقاد و بر ضرورت ایجاد تغییر اساسی در وضعیت زندانهای کشور تاکید کرده بود.
در فروردین ماه ۱۳۸۹ هفده تن از زندانیان سیاسی زندان مرکزی ارومیه در اعتراض به توزیع گسترده مواد مخدر در این زندان دست به اعتصاب غذا زدند؛ آن‌ها یکسال پیش از آن نیز در شرایطی مشابه اقدام به اعتصاب غذا کرده بودند.
چندی پیش ضیاء نبوی، دانشجوی محروم از تحصیل که در خوزستان زندانی است، در اعتراض به شرایط نگهداری زندانیان در زندان کارون اهواز طی نامه‌ای خطاب به محمدجواد اردشیر لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه وضعیت این زندان را “غیر انسانی” توصیف کرده بود.
با این همه برخی از مقامات و رسانه‌های کشور بار‌ها زندانهای جمهوری اسلامی را به لحاظ خدمات به “هتل” تشبیه کرده‌اند.
مدتی پیش صدا و سیمای جمهوری اسلامی در مستندی که در مورد وضعیت زندان رجایی شهر کرج پخش کرد، با تشبیه این زندان به “درجه یک” اعلام کرد: “این زندان امکانات فراوان دارد، فرش رنگی دارد و پرده یک دست.”
در اظهار نظری دیگر، جواد شمقدری، معاون سینمایی وزارت ارشاد، هم در مرداد ماه سال ۹۰ گفته بود که “زندانهای ایران مانند هتل است و وضعیت بازداشتی‌ها در زندان خوب است.”
در اعتراض به مستند پخش شده از صدا و سیما، کیوان صمیمی، مهدی محمودیان و مسعود باستانی، سه روزنامه نگار در بند در نامه‌ای خطاب ضرغامی رییس صدا و سیما نوشته بودند: “به شما و همراهانتان نوید می‌دهیم که در آینده‌ای نه چندان دور، می‌توانید در این هتل‌های درجه یک آرام بگیرید و باور کنید برخلاف این روز‌ها که سر در بیت المال دارید یا تکیه بر منافع به ناحق تصاحب شده، آن روز‌ها می‌توانید از روزی حلال در این هتل بهرمند شوید.”
شبنم مددزاده، زندانی سیاسی و فعال دانشجویی هم مدتی پیش در اعتراض به وضعیت زندان “قرچک ورامین” نوشته بود که این زندان “اردوگاهی برای مرگ است، نه برای حبس.” او شرایط این زندان را “برای تمام زنانی که به هر عنوانی محکومند” غیرانسانی خوانده بود.
حتی پرسنل زندان هم موبایل ندارند
در بخش دیگری از مصاحبه باشگاه خبرنگاران، رئیس سازمان زندان‌ها در پاسخ به سئوالی در مورد انتشار یادداشت‌ها و بیانیه‌هایی از داخل زندان توسط “برخی از زندانیان” گفته است: “بخشی از این اطلاعات اصلا واقعیت ندارد و حرف زندانی نیست یعنی کسی از بیرون مطالبی را درج وبه نام زندانی تمام می‌کند. ازسوی دیگر مطالبی است که زندانی قبل از ورود به زندان یا در موارد مرخصی یادداشت و به همفکران خود می‌دهد و می‌گوید که پس از دستگیری آن هارا منتشر کند و دسته سوم هم کسانی هستند که در زمان ملاقات با خویشاوندان یا دوستان خود مطالب را انتقال می‌دهند.”
در مورد دسترسی این دسته از زندانیان به اینترنت و مویایل، غلامحسین اسماعیلی گفته است: “نه تنها زندانیان امنیتی بلکه هیچ زندانی و حتی پرسنل هم از امکانات موبایل و اینترنت برخوردار نیستند و علت ممنوعیت به ضوابط و مقررات و نیز پیشگیری از ارتکاب برخی از جرایم توسط زندانیان صورت می‌گیرد چرا که در گذشته مواردی داشته‌ایم که زندانی با در اختیار داشتن موبایل از درون زندان مرتکب کلاهبرداری شده است.”
در سالهای گذشته نامه‌ها، بیانیه‌ها و یادداشت‌هایی از سوی زندانیان سیاسی، مدنی و مطبوعاتی در ارتباط با وضیعت حقوق شهروندی زندانیان و همچنین وضعیت سیاسی کشور منتشر شده، اما این اولین بار است که یک مقام عالی رتبه قضایی در مورد آن اظهار نظر می‌کند.
مطالب منتشر شده در دوران حبس هیچگاه توسط نگارندگان پس از آزادی از زندان تکذیب نشده است.
نامه‌های فرزاد کمانگر در مورد موضوعات مختلف، گزارشهای کیوان صمیمی، مسعود باستانی، عیسی سحر خیز از وضعیت زندان‌ها و نامه‌های محمد نوریزاد به رهبر جمهوری اسلامی از درون زندان و همچنین یادداشت‌های مصطفی تاج‌زاده در مورد مسائل سیاسی روز، برجسته‌ترین موارد انتشار مطالبی هستند که به گفته رئیس سازمان زندان‌ها از طریق مختلف به خارج از زندان ارسال شده‌اند.
