محمود احمدی‌نژاد عصر سه‌شنبه، ۱۱ مهرماه در نشست خبری خود و در فرصت محدودی که برای پاسخ به مشکلات کارگران اختصاص داده بود با اشاره به محدودیت‌های اقتصادی مربوط به کارگران گفت صرفنظر از اینکه این فشار‌ها مبتنی بر شرایط واقعی اقتصادی است یا جنگ روانی، دولت با تشکیل یک “کارگروه حمایت از صنعت” تلاش دارد که بر مشکلات فائق آید. او در این نشست برخی از مشکلات کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی را هم تائید کرد اما از توضیح و پاسخ دقیق به مشکلات کارگران خودداری کرد.
مشکلات جامعه کارگری که از ماه‌ها پیش اعتراض هزاران تن در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها را برانگیخته بود در روز‌ها و هفته‌های اخیر و به دنبال تلاطم و آشفتگی شدید بازار ارز، وارد مرحله جدیدی شده است.
چهار ماه از معوقات حقوقی ۲۱۰ کارگر کارخانه صنایع فلزی پارلو و حقوق معوق ۳۸۲ کارگر صنایع مخابرات راه دور شیراز به دلیل تشدید بحرانهای مالی تا کنون پرداخت نشده‌اند. همزمان ۵۹ تن از رانندگان سازمان اتوبوسرانی شیراز با حضور در مقابل ساختمان شورای اسلامی این شهر، در اعتراض به آنچه که آن‌ها را عدم تحقق وعده‌های مسئولین می‌خواندند تجمع کردند.
سایت‌های مخالفان دولت از جمله سایت “کلمه” نیز از توقف معاملات در بازارهای مختلف به ویژه بازار سنتی تهران همزمان با افزایش بی‌سابقه نرخ دلار در بازار آزاد خبر داده‌اند. در همین حال طرح “آموزش به روش استاد شاگردی نوین” از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای اجرا به سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای کشور ابلاغ شد؛ طرحی که به گفته اتحادیه آزاد کارگران ایران برای به‌کارگیری “برده وار” کارگران در مراکز تولیدی و صنعتی به اجرا در خواهد آمد.
بی‌توجهی به امور کارگران با انتقاد شدید مقامات و رسانه‌های کارگری دولتی هم روبرو شده، تا جایی که روز سه شنبه خبرگزاری حکومتی کار ایران از عدم اجازه طرح دغدغه‌های کارگران در نشست خبری محمود احمدی‌نژاد انتقاد و برگزار کنندگان دیدار رئیس دولت با خبرنگاران را متهم کرد که فرصتی برای طرح سئوالات این خبرگزاری نداده است.
تنها چند روز قبل از این نشست یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در تذکر شفاهی به رئیس دولت در مورد بیکاری در برخی از استان‌ها و به ویژه استان کرمانشاه هشدار داده بود که آمار بیکاری در این استان به مرز خطر رسیده و احمدی‌نژاد باید اقدام مقتضی در این زمینه را انجام دهد.
تعویق حقوق؛ تاثیر تحریم‌ها
به گزارش خبرگزاری‌های دولتی در چهار ماه گذشته ۲۱۰ نفر از کارگران کارخانه پارلو ساوه هیچ دستمزدی دریافت نکرده‌اند.
مهدی زمانی نوری، دبیر اجرایی خانه کارگر ساوه در این باره به ایلنا گفته: “چهار ماه از معوقات حقوقی ۲۱۰ کارگر کارخانه پارلو به دلیل تشدید بحرانهای مالی کارخانه پرداخت نشده است.”
به گفته او با وجود مطلوب بودن شرایط تولید و کار در این واحد تولیدی و جذب سفارشات مکرر کار از سوی سازمان‌های توسعه مدارس، اما به دلیل کمبود نقدینگی، این واحد تولیدی از پرداخت چهار ماه از حقوق کارگران خودداری کرده است.
دبیر اجرایی خانه کارگر در تشریح علت تعویق در پرداخت حقوق کارگران گفته است: “۲۰۰۰ تن مواد اولیه کارخانه پارلو که از کشور کره خریداری شده به دلیل تحریم‌های اقتصادی هنوز وارد کشور نشده است و این در حالی است که کارخانه نقدینگی خود را برای تأمین و تهیه این مواد پرداخت کرده است و اکنون توان پرداخت دستمزد کارگران را نداریم.”
این چندمین بار است که مسئولان دولتی و سرمایه گذاران از تحریم‌های اقتصادی به عنوان دلیل بحرانهای جاری در برخی کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی یاد می‌کنند.
پیش‌تر نیز برخی از مسئولان حکومتی و عمده مخالفان دولت در چند ماه گذشته نسبت به تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت کشور و به ویژه وضعیت جامعه کارگری که به موازات طرح هدفمندی یارانه‌ها اعمال شده ابراز نگرانی کرده‌اند.
در خبری دیگر اما رئیس شورای اسلامی کار کارخانه مخابرات راه دور شیراز گفته که مشکلات ۳۸۲ کارگر صنایع مخابرات راه دور شیراز (ITI) همچنان پا برجاست و هنوز بخش اعظمی از مطالبات آنان پرداخت نشده است.
غلامحسین بانشی در این زمینه به خبرگزاری کار ایران گفته است: “با وجود دستور اکید رئیس دولت برای حل مشکلات و پرداخت معوقات حقوقی کارگران، همچنان بخش اعظمی از معوقات حقوقی و سنوات خدمتی ۳۸۲ کارگر هنوز پرداخت نشده است.”
در شیراز اما روز یکشنبه نیز ۵۹ تن از رانندگان سازمان اتوبوسرانی این شهر با حضور در مقابل ساختمان شورای اسلامی، در اعتراض به رعایت نشدن حداقل حقوق و مزایا، رعایت نشدن عنوان شغلی در پرداخت حق بیمه و عدم تحقق وعده رییس جمهور در خصوص تبدیل وضعیت قرارداد نیروهای شرکتی دست به تجمع زدند.
این بخش از رانندگان از سال ۱۳۸۱ به صورت “اجباری” از این سازمان باز خرید شده و تجمع آن‌ها در اعتراض به خدماتی است که بعد از بازخرید می‌بایستی به آن‌ها تعلق بگیرد.
یکی از این رانندگان که ۲۲ سال سابقه کار دارد به ایلنا گفته است: “از سالی که ما باز خرید شده‌ایم و به اجبار در بخش خصوصی مشغول به کار شدیم، بیمه ما نه به عنوان راننده بلکه به عنوان وردست اعمال شده و همین تخلف باعث شده تا شغل ما شامل شرایط مشاغل سخت و زیان آور نشود.”
طرحی برای به‌کار گیری “برده‌وار” کارگران
دولت در سالهای گذشته طرح‌های مختلفی برای مقابله با بیکاری و افزایش و ایجاد فرصت‌های شغلی ارائه کرده است، با این حال بیکاری همچنان یکی از اصلی‌ترین مشکلات کشور و به ویژه جامعه کارگری است.
در یک طرح تازه، مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان خراسان رضوی اخیرا از تصویب “طرح استاد- شاگردی” و ابلاغ آن برای اجرا به سازمان فنی حرفه‌ای کشور خبر داده است؛ طرحی که هدف از آن از جمله “ایجاد بسترهای لازم برای اشتغال مولد و پایدار، مطابق با فناوری‌های روز” و “استمرار و تثبیت مشاغل موجود و مورد نیاز جامعه، به ویژه در مشاغل خانگی و سنتی” اعلام شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای مدعی شده که اجرای این طرح در سال اول ۵۵۰ هزار شغل ایجاد خواهد کرد.
صادق کارگر، فعال سندیکایی مقیم نروژ، به سایت فردا، رادیو اروپای آزاد گفته است: “همین کارخانه‌های موجود با همین کیفیت موجود و با همین نیروی کار موجود قادر نیستند کارگران خود را به دلایلی مانند بحران اقتصادی، اجرای قانون هدفمند شدن یارانه‌ها، افزایش قیمت ارز خارجی و تحریم‌ها و ناکارایی دولت نگه دارند. به همین دلیل، وقتی امکان حفظ نیروی کار وجود ندارد، اجرای چنین طرح‌هایی نیز سرانجامی نخواهد داشت و اصولا کسانی که در طرح ضد کارگری استاد شاگردی شرکت می‌کنند، در کجا امکان یافتن شغل خواهند داشت.”
این طرح با انتقادات دیگری هم روبرو بوده. حسن صادقی، معاون دبیر کل خانه کارگر، با “متحجرانه” توصیف کردن طرح استاد شاگردی به خبرگزاری ایلنا گفته است: “نظام استاد – شاگردی زمانی بر روابط کار ایران حاکم بود که هیچ قانونی برای تعیین تکالیف و حقوق کارگران و کارفرمایان وجود نداشت.”
در همین حال اتحادیه آزاد کارگران ایران در بیانیه‌ای اعتراضی نوشته است: “از هم اکنون پیداست که این طرح نه صرفا طرحی برای ساماندهی مسئله آموزش کارگران، بلکه اساسا طرحی است برای بکار گیری برده وار کارگران در مراکز تولیدی و صنعتی. بر اساس این طرح از این پس کارفرمایان می‌توانند کارگران فاقد مدرک مهارت سازمان فنی حرفه‌ای را تحت عنوان دوره آموزشی بمدت سه سال بکار بگیرند. در این مدت کلیه کارگران مشمول این طرح از شمول قانون کار کاملا خارج خواهند بود و حداقل دستمزد مصوب نیز به آنان تعلق نخواهد گرفت.”
انتقاد از “شوخ‌طبعی” احمدی‌نژاد
محمود احمدی‌نژاد، روز گذشته با وجود پاسخ‌های زیادی که در مورد تلاطم در بازار ارز به خبرنگاران داد اما از توضیح و پاسخ دقیق به مشکلات کارگران خودداری کرد.
او در پاسخ به خبرنگار روزنامه اطلاعات در رابطه با مشکلات اقتصادی، تعویق حقوق کارگران و اخراج آن‌ها از برخی کارگاه‌های تولیدی گفت: “بالاخره در این فشار‌ها، تلاطم‌ها و سروصداهایی که می‌شود، بخش‌های واقعی اقتصاد تحت فشار قرار می‌گیرند. صرفنظر از اینکه این فشار مبتنی بر شرایط واقعی اقتصادی است یا جنگ روانی.”
احمدی‌نژاد در نشست خبری دیروز خود بار‌ها وضعیت اقتصادی امروز ایران را “جنگ روانی دشمن” خواند و تاکید کرد گرانی دلایل اقتصادی ندارد.
او اما در پاسخ به روزنامه اطلاعات با اشاره به مشکلاتی نظیر بدهی‌های بانکی، تهیه مواد اولیه و کمبود نقدینگی برای سرمایه در گردش گفت که دولت برای رفع این مشکلات: “کارگروهی را برای حمایت از صنعت، تشکیل داده است. تلاش می‌کنیم که کمک کنیم. بسیاری از کارگاه‌ها نیز تاکنون مراجعه کرده‌اند و این کارگروه کمک‌های بسیار خوبی انجام داده است؛ نه اینکه در حد انتظار، بلکه کمک کردند تا آن‌ها بتوانند کار خود را ادامه دهند.”
خبرگزاری ایلنا اما با انتقاد از برگزارکنندگان برنامه گفته است که در جلسه احمدی‌نژاد “دغدغه‌های جامعه کارگری” اجازه طرح نیافته‌اند.
خبرگزاری کار ایران نوشته است: “فرصت پرسش خبرنگاران از رئیس دولت به گونه‌ای تنظیم شده بود که عمده وقت در اختیار خبرنگاران شبکه‌های داخلی و برون مرزی و رادیویی صدا و سیما قرار گرفت و در این بین فرصتی برای طرح سوالی در خصوص تاثیرات نوسانات ارز بر زندگی کارگران باقی نماند.”
این خبرگزاری سپس از لحن احمدی‌نژاد در پاسخ سؤالات خبرنگاران انتقاد کرده و نوشته است: “احمدی‌نژاد امروز هم مثل همیشه شوخ‌طبعی‌اش را حفظ کرده بود. او اغلب در ابتدا و انتهای سؤالات خبرنگاران و به وفور در میانه پاسخ‌ها از استعمال جملات طنز‌آمیز فروگذار نکرد. حفظ روحیه طنز از جانب احمدی‌نژاد با توجه به شرایط بسیار دشوار معیشتی مردم شاید چندان مطابق انتظار خبرنگارانی که از رئیس جمهوری انتظار جدیت بیشتری داشتند، نبود.”
احمدی‌نژاد به خاطر بی‌توجهی به مشکلات کارگران هفته گذشته مورد انتقاد برخی از نمایندگان مجلس نیز قرار گرفته بود.
فتح‌الله حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در نشست صحن علنی امروز چهارشنبه، ۵ مهرماه گفت: “قصر‌شیرین، سر‌پل‌زهاب و گیلانغرب که در دوران جنگ تحمیلی ۸۲ درصد تخریب شده‌اند پس از گذشت سال‌ها، اجازه بازسازی این مناطق به مردم آن داده نشده است. آمار بیکاری در این استان به مرز خطر رسیده‌است و رئیس جمهوری باید اقدام مقتضی در این زمینه به عمل رساند.”
