هفته گذشته شورای توسعه مدیریت و نیروی انسانی وابسته به معاونت مدیریت ریاست جمهوری طرح رتبه بندی را تصویب کرد و سازمان مدیریت هم در تاریخ ۲۱ شهریور “ضوابط حرفه ای مشمولین طرح رتبه بندی مشاغل معلمان ” را به وزارت اموزش و پرورش ابلاغ کرد. در مقدمه این آیین نامه گفته شده که این طرح بر اساس دو راهکار سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و استقرار نظام سنجش صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای معلمات تهیه شده است. اما این مصوبه ارتباطی با آنچه که به نام رتبه بندی در حال اجرا است، ندارد.
علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش گفت: “احکام رتبه بندی معلمان تا آخر شهریور ماه صادر می شود.” به گفته مسئولان آموزش و پرورش “حداقل ۱۵ و حداکثر ۵۰ درصد حق شغل معلمانی که رتبه یک تا ۴ را بدست آورند اضافه می‌شود محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت گفت: “بار مالی اجرای این طرح ۱۳۵۰ میلیارد تومان برای امسال و سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای سال آینده پیش بینی شده است.”
طرح شامل معلمانی که کمتر از 5 سال سابقه خدمت دارند و بازنشستگان سالهای قبل نمی شود. ظاهرا بازنشستگانی که قبل از اول مهر امسال بازنشسته شوندهم خارج از شمول طرح قرار می گیرند.
موضوع افزایش حقوق کارکنان ناشی از اجرای این طرح شاید مهم ترین جنبه این طرح است. وزیر آموزش و پرورش می گوید: “تا زمانی که احکام صادر نشود نمی‌توانیم در رابطه با میزان افزایش حقوق صحبت کنیم، چرا که افراد و شرایطشان با یکدیگر متفاوت است.” با این حال به صورت غیر رسمی گفته شده که با اجرای طرح رتبه بندی مبلغ، ۱۶۰ تا ۶۰۰ هزار تومان به حقوق معلمان افزوده می شود.
پرسش اصلی در بین مدیران و معلمان آموزش و پرورش این است که با اجرای طرح رتبه بندی چقدر به حقوقها اضافه می شود و چه گروه هایی در چه رتبه ای قرار می گیرند و چه کسانی از شمول طرح خارجند؟ در آستانه سال جدید تحصیلی بحث افزایش حقوق و رتبه بندی و افزایش حقوق همه مباحث دیگر آموزشی و تربیتی و حتی مساله سازماندهی نیروی انسانی را به موضوعاتی کم اهمیت ودسته چندم تبدیل کرده است.
اگر اعتبار ۱۳۵۰ میلیارد تومانی طرح در ۶ ماهه دوم سال را بر تعداد افراد مشمول طرح ( حدود ۹۰۰ هزار نیروهای شاغل در مدرسه) تقسیم کنیم، به طور میانگین سهم هریک از کارکنان افزایشی معادل ۲۵۰ هزارتومان خواهد بود که کمتر ازسطح انتظار معلمان از افزایش حقوق است. اما نکته مهم این است که بر خلاف افزایش سنواتی حقوق در ابتدای سال، این افزایش به صورت یکسان انجام نمی شود و تقریبا تفاوت گروه عالی ۴ برابر گروه پایه است و افراد زیر ۶ سال خدمت هم از این افزایش محرومند.
بعد از فروکش کردن بحث استخدام مربیان پیش دبستانی و در شرایطی که چند روز به آغاز سال تحصیلی مانده است، موضوع رتبه بندی فرهنگیان به چالش جدیدی میان مجلس و دولت تبدیل شده است. رتبه بندی معلمان یعنی “طبقه بندی شایستگی های معلمان حسب شاخص های فرهنگی،تربیتی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی” از نظر علم مدیریت اقدامی درست است که منجر به افزایش بهره وری نیروی انسانی می شود. اما اصولگرایان می گویند این طرح نسخه بدلی طرح رتبه بندی است.
مدیران سابق آموزش و پرورش و اعضای کمیسیون آموزش مجلس به شکل هماهنگ از این طرح انتقاد می کنند.
حمیدرضا حاجی بابایی وزیر سابق طرح رتبه بندی را “نسخه بدلی” نامید و گفت: “ ترمیم حقوق عقب افتاده معلمان از قافله قانون مدیریت خدمات کشوری را به نام نظام رتبه بندی در بوق و کرنا می‌کنند. “ابراهیم سحرخیز معاون سابق متوسطه وزارت آموزش و پرورش با انتقاد از تنزل بحث رتبه بندی گفت: “افزایش فوق‌العاده شغل معلمان بر اساس دستورالعمل مسیر ارتقای شغلی به عنوان یک تکلیف جامانده که در احکام سایر کارکنان دولت اعمال شده بود به نام نظام رتبه‌بندی رونمایی شد.”
محمد مهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفت: “چرا چیزی که مربوط به قانون مدیریت خدمات کشوری است به نظام رتبه‌بندی معلمان منتسب کنیم. در مجلس هم تمام حرفمان این است که افزایش حقوق ربطی به رتبه‌بندی ندارد.”
عطالله سلطانی صبور نماینده رزن و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفت: “نظام رتبه بندی که هم‌اکنون از سوی دولت تهیه و ابلاغ شده است بر اساس عناوین پایه، ارشد، خبره و عالی است که این عناوین هم‌اکنون در قانون مدیریت خدمات کشوری موجود است و معلمان بر اساس ضرایب تعریف شده، افزایشی را در حقوق خود مشاهده خواهند کرد و مشابه کارمندان دیده شده‌اند.”
به گفته نماینده رزن، در نظام رتبه بندی که در گذشته تدوین شده بود معلمان بر اساس ۴ رتبه مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم تقسیم بندی می‌شدند و ۸۰ درصد حقوق هم پایه خود در دانشگاه را دریافت می‌کنند.
احمد عابدینی معاون دبیرکل شورای عالی آموزش وپرورش بدون اشاره به انتقادهای مقامات پیشین آموزش و پرورش و نمایندگان اصولگرا گفت: “طرحی که امسال اجرا خواهد شد مرحله نخست رتبه‌بندی معلمان است و این مرحله را مرحله دقیقی از رتبه‌بندی نمی‌دانیم بلکه استفاده از ظرفیت قانون خدمات کشوری است تا رتبه‌های پایه، ارشد، عالی و خبره با افزایش ضریب شامل حال معلمان شود.”
عابدینی افزود: “سال ۹۵ نیز این روند ادامه دارد و پس از آن رتبه‌بندی مدنظر سند تحول بنیادین اجرایی خواهد شد که نیاز به تدوین نظام سنجش صلاحیت دارد و معیارهای دقیق‌تر که با نظرسنجی از خود معلمان تدوین خواهد شد جایگزین رتبه‌بندی فعلی می‌شود.”
سید محمد بطحایی معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی وزیر آموزش وپرورش هم گفت: “طرحی که در مهر امسال اجرایی خواهد شد، مرحله کامل نظام رتبه‌بندی نیست و مرحله کامل از سال ۹۶ با استقرار نظام سنجش صلاحیت به اجرا در خواهد آمد.”
آنچه که تحت عنوان “ضوابط حرفه ای مشمولین طرح رتبه بندی مشاغل معلمان” از سوی شورای توسعه مدیریت و نیروی انسانی وابسته به معاونت مدیریت ریاست جمهوری به وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شده در شرایط فعلی قابلیت اجرا ندارد و احکام جدید کارکنان بر اساس عناوین “پایه، ارشد، خبره و عالی” فعلی معلمان صادر می شود و ارزیابی جدیدی صورت نمی گیرد.
در حال حاضر بر اساس طرح رتبه بندی قدیمی که شروع آن به دوره اصلاحات بر می گردد، کارکنان بر اساس شاخص های میانگین نمره ارزیابی( مدیر مدرسه)، ساعات دوره های آموزش ضمن خدمت، تحصیلات، تجربه قابل قبول (سالهای خدمت ) ارزیابی می شوند. معتبرترین شاخص همان مدرک تحصیلی و سابقه خدمت است. امتیاز موارد دیگر مانند دوره ضمن خدمت، تالیفات کارکنان و ارزیابی مدیر در اغلب موارد مخدوش و نامعتبر است.
کار معلم در کلاس کاری انفرادی و کیفی و ارزیابی آن مشکل است. اجرای طرح رتبه بندی پیش نیازهایی مانندایجاد نظام ارزشیابی عادلانه برای اندازه گیری کیفیت کار معلم، تبدیل مدیر به رهبر آموزشی مدرسه، تحول در ذهنیت معلمان و پذیرش تفاوت حقوق براساس تفاوت کیفیت کار، تعیین معیارهای شفاف و علمی برای ارزشیابی کارکنان و تبدیل فضای مدرسه به فضایی آموزشی و پرورشی مطابق معیارهای علوم تربیتی و…. دارد.
در حال حاضر بحث اقتصاد و پول همه جنبه های آموزش و پرورش را تحت تاثیر خود قرارداده است و بحث بودجه و حقوق و معیشت معلمان، سرانه دانش آموزی مدرسه، جذب کمک مالی اولیا، تامین منابع جدید درآمد، فروش مدارس،اجاره دادن مدرسه دولتی و خرید صندلی مدرسه غیردولتی و… تبدیل به گفتمان اصلی آموزش و پرورش در تمام سطوح از دفتر وزیر تا دفتر معلمان در مدرسه شده است.
فانی وزیر آموزش و پرورش طرح رتبه بندی را که اصولا طرحی علمی برای افزایش بهره وری نیروی انسانی آموزش و پرورش است را، برای رفع مشکلات روزمره تبدیل به یک طرح رفاهی کرد. مدیران اموزش و پرورش ممکن است با اجرای این طرح رضایت نسبی بخش هایی از معلمان را جلب و بخشی از مشکلات خود را حل کنند، اما قطعا بحث رتبه بندی را از محتوای واقعی آن تهی می کنند. شاید بهتر این است که مبلغ اختصاصی برای این طرح را تحت عنوان دیگری به حقوق کارکنان اضافه کنند و اعتبار طرح رتبه بندی را از بین نبرند.