حدیث
فریبا داوودی ، خواننده و مدرس آواز دربارهی سبک کاری مرتضی احمدی میگوید: “ میگوید برخی از دستگاههای موسیقی ایرانی که امروز به نامهای دیگر شناخته میشوند، در واقع نام قدیمی دیگری داشتهاند. بیات زند در واقع همان بیات ترک است. یا بیات شیراز در واقع همان دستگاه اصفهان است. بیات تهران نیز از این قائده مستثنی نیست. در واقع عمر این دستگاه به دوران معاصر باز میگردد. من خودم در زمینهی بیات تهران کار نکردهام. آن را نیز نمیشناسم. در مورد موسیقی و سبک کاری که مرحوم مرتضی احمدی انجام میدادند، بیش از این که بخواهیم آن را در قالب یک دستگاه موسیقی دسته بندی کنیم باید بگویم که ایشان یک خوانندهی ضربی خوان خوبی بودند که همانند ایشان را کمتر دیدهایم. متاسفانه فقدان ایشان برای ایران جبران ناپذیر است و نوع کار ایشان و هنر ایشان به گونهای بود که همانند ندارد”.
حسین زمان ، خواننده موسیقی پاپ و موسیقیدان در مورد دستگاه موسیقی بیات تهران به روز آنلاین می گوید:” ما در موسیقی ردیفی ایران چیزی به اسم بیات تهران نداریم ولی از گذشته دور در تهران قدیم که پر از باغ و دار و درخت بوده کسانی بودند که با صدای بلند نوعی آواز خوانی میکردند که معروف شد به بیات تهران . بعضی هم به آن سبک باباشملی ، خراباتی ، کوچه باغی و یا جاهلی میگفتند . از جمله خوانندگان معروف این سبک مرحوم دلکش ، حسن شهرستانی ، استاد ایرج و نیز مرحوم مرتضی احمدی بودند . من متاسفانه این آلبوم (تهران 1-2) را گوش نکردهام و بیشتر صدای مرحوم احمدی را در برنامههای رادیویی شنیدهام . خدایش رحمت کند .
ساناز نظاممافی ، خواننده نوازنده تمبک و موسیقی پژوه درباره آثار موسیقی مرتضی احمدی میگوید: “ دستگاه بیات تهران را آقای بدیع زاده نخستین بار رایج کرد،. این موسیقی نیز بیشتر آوازهای کوچه باغی مربوط به منطقه جنوب تهران، و ری اطراف آن است. بدیع زاده در کتاب خاطرات خود نیز در این باره توضیحاتی داده که الان درست به خاطر ندارم. ویژگی بارز این موسیقی و کاری که مرحوم مرتضی احمدی نیز انجام میداد بیشتر متاثر از یک جغرافیای خاص است تا این که سبک موسیقی جدیدی باشد. یعنی بیات تهران مبتنی بر یک جغرافیا است و در یک محدودهی خاصی رشد کرده ولی در زمینهی موسیقی نمیتوان گفت ویژگی مشخصی دارد. یکی از خصوصیاتش بیشتر در اشعارش هست که عموما مسائلی است که شاید در زندگی روزمره وجود داشته باشد، از طرف دیگر مفاهیم داش مشتی گری و لوطی گری را نیز شامل میشود. از سرآمدان این موسیقی میتوان به ایرج و کارهایی که با فردین در فیلمها خواند اشاره کرد. این جور آهنگها که در فیلمفارسیها شنیده میشد عموما همان موسیقی کوچه باغی یا بیات تهران بود.
پرویز خطیبی با خلق شخصیتی به نام ‘بابا شمل’ که مرحوم مرتضی احمدی آن را میخواند این سبک را بیشتر جا انداخت
در کتاب خاطرات خطیبی به طور مبسوط در زمینهی فعالیتهای او بحث شده است.
نباید فراموش کرد دستگاههایی که از آنها به بیات شیراز و ترک و تهران یاد میکنند در واقع اینها گامهای موسیقاییاند
یعنی بیات ترک در گام ماژور، و بیات اصفهان در مینوره، اما بیات تهران رو می شه در هر دستگاهی خوند. با دادن نوعی لهجه داشمشتی در کنار شعری طنز . اسماعیل مهرتاش در این زمینه یک کارهایی کرده بود” .
فریدون بابایی کارشناس موسیقی اعتقاد دارد که مرتضی احمدی اگرچه تحصیلات آکادمیک در زمینهی موسیقی و رسانه نداشت، اما یگانه فردی بود که با رسانهی گرم رادیو و ضریب نفوذ آن آشنایی کامل داشت و این آشنایی را در خدمت ترویج سبک موسیقیای که میشناخت در آورد. مثلا در موسیقی لرستان یک ردیف آوازی به نام بیات لر داریم استاد شجریان هم یک آوازی در بیات لر دارند در آلبوم اهنگ وفا استاد شجریان آهنگی را پیدا کرده است که شاید خیلی ها ندادند و تاکنون به سراغش نرفتهاند. بیات لر احتیاج به تبلیغ و پیگیری داشت که امثال آقای شکارچی آمدند و معرفی کردند اما بیات تهران را یک نفر به نام مرتضی احمدی را با حضورش در رسانه جا انداخت. آن نوع نظم خواندن تهران قدیم که در سبک پرسه خوانی بود که بعدها گردآوری شده است که بیشتر در دستگاه سهگاه بیات تهران (و البته بیات ری) خیلیها فکر میکردند بیات تهران مخصوص آدمهای داش مشتی و مربوط به محیطهای قهوهخانهای است .
آقای مرتضی احمدی در شرایطی این موسیقی بیات تهران را معرفی و به شهرت عمومی رساند که در سالهای آغاز دههی 1320 یعنی در حدود سالهای 1323 ایشان وارد رادیو میشود و در تمام پهنهی ایران تا بیش از یک دهه بعد رادیو تنها رسانهی فراگیر است که در خانهها و قهوهخانهها حضور دارد. استاد صبا وقتی آواز دیلمان را از گیلان به تهران میآورد این اتفاق مصادف میشود با آغاز به کار برنامه گلهای جاویدان. اگر رادیویی نبود و برنامهی گلهای جاویدانی نبود آواز دیلمان ثبت نمیشد و وارد موسیقی ردیفی و دستگاهی ما نمیشد. کما اینکه در دورههای گذشته اساتید دیگری به گوشه گوشهی کشور سفر کردند و نغمههای ایرانی را گردآوری کردهاند اما چون رسانه در اختیار نداشتند نتوانستند این نغمهها را جا بیاندازند. این که امروز در آواز دشتی ، گوشهی گیلکی و دیلمان داریم .
مرتضی احمدی از نگاه اهالی هنر
بهرام بیضایی: سرود گمشده
بهرام بیضایی که این روزها در آمریکا زندگی میکند، در سوگ مرتضی احمد متنی به این شرح زیر در صفحه فیس بوک خود گذاشته است : “ آن مرد گنجی در سر دارد، که میان شما پخش میکند. گنج مردم نادار؛ مردمان دریغ شده! گنجی از ناداری، گردآوری شده از روزمرگی، در جهان رو به دگرگونی، آن مرد سرود گمشده میخواند، تا بازیابد خود بی خویشتن خویش را، در بم و زیرهای ان؛ در تهران گمشده” !
پرویزپرستویی: خاکی و افتاده
پرویز پرستویی که در پیش از انقلاب با زندهیاد مرتضی احمدی در ضبط کاستهایی مخصوص رانندگان همکاری داشته، ضمن درگذشت این بازیگر توانای سینما، تئاتر، تلویزیون و رادیو به جامعه هنری و خانواده این هنرمند درباره زندهیاد مرتضی احمدی گفته است: “مردم به خاطر افتادگی و خاکی بودن مرتضی احمدی ایشان را خیلی دوست داشتند. من از قبل از انقلاب او را میشناختم. زمانی که کاستهایی را به کارگردانی ایشان در جهت فرهنگ شنیداری برای رانندگان به ویژه رانندگان کامیون پر میکردیم، با هدف حمایت از این قشر که کمتر میتوانستند تلویزیون ببینند و بسیار هم مورد توجه قرار گرفته بود.”
پرستویی گفت: “تمام جامعه ورزش ایشان را میشناختند و به لحاظ علاقهای که به ورزش و تیم پرسپولیس داشت، در تمام قراردادهایش قید میکرد در روزهایی که تیم محبوبش بازی دارد مقابل دوربین نرود.”
این بازیگر با بیان اینکه از قدیم در منزل مرتضی احمدی رفتوآمد داشته است، خاطرنشان کرد: “این اواخر صدمه زیادی دیده بود و قد رشیدش خمیده شده بود.”
بهزاد فراهانی: متولی فرهنگ کوچه و خیابان
بهزاد فراهانی می گوید: با رفتن مرتضی سینما، رادیو و تلویزیون هر سه فاجعه بزرگی را متحمل شدند، او متولی فرهنگ کوچه و خیابان بود؛ منش خوش و مهربانی او همیشه زبانزد میماند. فراهانی ضمن عرض تسلیت به جامعه هنری بخاطر درگذشت زندهیاد مرتضی احمدی، افزود: مرتضی احمدی یک مسلمان جامعه دوست بود. او از دهه 20 با هدف عدالت اجتماعی زندگی کرد؛ در جنبش کارگری راه آهن بزرگترین رهبری بود که جنبش را هدایت می کرد. در انقلاب اسلامی ایران با سلاح در میدان جنگ برای آزادی، مبارزه کرد.وی ادامه داد: آرشیو نادری که امروز از رادیو برای ما به جا مانده است توسط این مرحوم حفظ شده بود.
فراهانی یادآور شد: احمدی مردم دار بود. متولی فرهنگ کوچه و خیابان بود، صدای خوش، منش خوش و مهربانی او همیشه زبانزد بوده و خواهد ماند.
منوچهر والی زاده: صاحب سبک
منوچهر والی زاده مدیر دوبلاژ پیشکسوت سیما ضمن ابراز تاسف در خصوص فوت ناگهانی مرتضی احمدی، همکار و هنرمند ماندگار سینما و تلویزیون، گفت: الان که شنیدم بسیار شک زده شدم و متاسفم که خبر فوت این همکار و هنرمند و بزرگ کشورمان را میشونم.