هم‌زمان با تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران در سنای آمریکا، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه این کشور، از آمادگی آمریکا برای گفت‌وگوی دوجانبه با ایران خبر داده است.
سخنان کلینتون درباره آمادگی مذاکره با ایران از آن جهت قابل توجه است که در ماه‌های گذشته اخبار مختلفی از برخی دیدارها میان مقام‌های جمهوری‌اسلامی و مقام‌های دولت اوباما منتشر شده بود، دیدارهایی که با تکذیب هر دو طرف روبه‌رو شد.
اکنون هیلاری کلینتون گفته است که آمریکا “ما تمایل خود را ابراز می‌کنیم و می‌گوییم که آمریکا آماده است تا در صورت آمادگی ایران برای تعامل، با جمهوری اسلامی وارد مذاکره دوجانبه شود”.
این سخنان کلینتون پس از آن بیان شده که در هفته‌های گذشته برخی اصول‌گرایان، امکان مذاکره با آمریکا را منتفی ندانستند. منوچهر متکی، وزیر سابق خارجه، با اشاره به اینکه رابطه ایران و آمریکا “موضوعی حزبی نیست بلکه پروژه ای ملی است”، گفته بود: “بازسازی رابطه این دو کشور نیاز به زمینه سازی دارد. براساس بیانات مقام معظم رهبری در شیراز، عدم رابطه ما و آمریکا تا ابد نیست و این نشلن می دهد که این رابطه نیازمند بررسی است. در این راستا با حل مسائلی می توان این رابطه را بازسازی کرد و یکی از مقدمات این رابطه وجود اراده سیاسی در طرفین رابطه است”.
حسین شیخ‌الاسلام، مشاور امور بین‌الملل رییس مجلس نیز در این باره چنین اظهارنظر کرده بود: “هرجا که مذاکره با آمریکا به مصالح نظام باشد مذاکره خواهیم کرد. آمریکا با هیچ کشوری رابطه برابری و تعامل ندارد و رابطه کنونی آمریکا با ایران هیچ ربطی به تسخیر لانه جاسوسی ندارد”. ماه گذشته گذشته جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه هم در سخنانی گفته بود: “اگر منافع نظام ایجاب کند با آمریکا حتی در قعر جهنم مذاکره می‌کنیم.”
لاریجانی اضافه کرده بود: “مذاکره با آمریکا تابو نیست که ممنوع باشد. اوایل انقلاب عده ای از دوستان اصلاح طلب که سوپررادیکالیسم بوده اند، مذاکره با آمریکا را تابو می دانستند اما انگار روح القدس در آنان نازل شد و تبدیل به یک سوپرلیبرالیسم شدند”.
پیش از این برخی اصول‌گرایان گفته بودند که برخی نیروها در داخل کشور، به دنبال آن هستند تا بحث رابطه با آمریکا را به رهبر جمهوری اسلامی تحمیل کنند؛ از جمله مرتضی نبوی٬ مدیرمسوول روزنامه رسالت، در نشست ماهانه جامعه اسلامی مهندسین گفته بود که “ستون پنجم دشمن به دنبال به سازش کشاندن نظام است” و از “جریان‌هایی” نام برده بود که “تلاش می‌کنند با شعب ابی طالب” خواندن وضعیت ایران “راه مذاکره با آمریکا” را باز کنند: “اگر عده‌ای در داخل کشور می‌خواهند عنوان کنند باید در بحث هسته‌ای کوتاه بیاییم تا تحریم‌ها برداشته شود از روی خیانت و یا جهل است”.
علی خاتمی٬ نماینده ولی فقیه در استان زنجان، هم در این زمینه گفته بود: “برخی مقام‌های جمهوری اسلامی” باید “فکر عقب‌نشینی” در برابر آمریکا را از سر خود خارج کنند: “وضعیت کشور بسیار سخت‌تر از دوران جنگ تحمیلی است و این نکته باید مدنظر قرار گرفته و نباید فراموش شود که ما راه برگشت از اهداف‌مان را نداریم”.
این همه در حالی است که ماه پیش ستاد کل نیروهای مسلح در بیانیه‌ای، “زمزمه‌های برقراری” رابطه با آمریکا را “امری مشکوک” خوانده و اعلام کرده بود که “باید با این مساله برخوردی جدی و قاطع شود”.
این نیرو در بیانیه خود با اشاره به اینکه در زمینه “مذاکره و رابطه با آمریکا” تنها “مواضع و دستورات” رهبر جمهوری اسلامی “فصل‌الخطاب” است، آورده بود: “آمریکا همچنان شیطان بزرگ و دشمن شماره یک انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است”.
آمریکا پیش از این نیز آمادگی خود را برای مذاکره مستقیم با ایران اعلام کرده بود. مساله‌ای که در آخرین حضور محموداحمدی‌نژاد در سازمان ملل نیز مورد تایید قرار گرفته بود. رییس دولت دهم آن زمان گفته بود که تنها راه حل پرونده هسته‌ای ایران، مذاکره مستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکاست. وی در دیدار با “جمعی از نخبگان آمریکایی” گفته بود که “موضوع هسته‌ای ایران کاملاً سیاسی شده است. این موضوع بین ایران و آمریکاست و اگر امروز آمریکا خود را از آن کنار بکشد، دیگر کسی در جهان ادعایی علیه ایران ندارد و لذا معتقدم باید در عرصه‌ای جدا از مذاکرات هسته‌ای آن را حل و فصل کنیم”.
وی در گفت‌وگویی دیگر نیز، در این باره چنین سخن گفته بود: “تجربه نشان می‌دهد که تصمیمات مهم و کلیدی در آمریکا در دوره نزدیک شدن به انتخابات آن کشور گرفته نمی‌شود. به اعتقاد من بعد از اینکه فضای انتخاباتی ایالات متحده پشت سر گذاشته شد بعضی صحبت‌ها هست که باید انجام شود و در مورد بعضی موضوعات کلیدی باید گفتوگو شود”.
این سخنان احمدی‌نژاد با اعتراض اصول‌گرایان روبه‌رو شده بود. در عرف سیاسی ایران، ازر هبر جمهوری اسلامی به عنوان تصمیم‌گیرنده اصلی برقراری رابطه با آمریکا نام می‌برند و وی تاکنون چندین بار مخالفت خود را این مساله عنوان کرده است.
جمهوری اسلامی و آمریکا پس از انقلاب اسلامی و به دنبال گروگان گیری در سفارت آمریکا، روابط خود را قطع کردند. دو کشور در سال‌های گذشته تنها یک بار و بر سر موضوع عراق، به طور مستقیم با یکدیگر گفتوگو کردند. گرچه مقام‌های آمریکایی در سال‌های گذشته چندین بار خواستار مذاکره با ایران شده و حتی باراک اوباما نامه‌ای محرمانه خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشت، اما آیت‌الله خامنه‌ای شیوه باراک اوباما را “مشت آهنین با پوشش مخمل” توصیف و هر گونه مذاکره با آمریکا را رد کرد.
ماه گذشته و پیش از اتمام انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، نیویورک تایمز در گزارشی خبر از توافق میان ایران و آمریکا برای انجام مذاکره خبر داده بود. مساله‌ای که با تکذیب هر دو طرف ماجرا روبه‌رو شد. شایعاتی نیز از سفر علی‌اکبر ولایتی و حسن طائب به آمریکا منتشر شده بود و گفته می‌شد که این سفر برای انجام توافق هسته‌ای بین ایران و آمریکا انجام شده بود، اما خبر از سوی هر دو طرف تکذیب شد.
در این میان روزنامه اعتماد نیز ششم آبان‌ماه به “ادعای برخی رسانه‌ها” مبنی بر “سفر محرمانه علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه، و حسین طائب، از مقام‌های سپاه پاسداران” به آمریکا برای گفتوگو “در زمینه برنامه هسته‌ای ایران” اشاره کرد.
با این حال علی لاریجانی دوم آذرماه در گفتوگو با شبکه خبری الجزیره برگزاری هرگونه مذاکره محرمانه میان ایران و آمریکا را رد کرد و گفت: “هر مذاکره‌ای در این موضوع به صورت علنی برگزار می‌شود.”
کلینتون: ۵+۱ در حال تهیه طرحی پیشنهادی برای ایران است
خانم کلینتون ۱۰ آذرماه خاطرنشان کرد که آمریکا در حال حاضر به همراه سایر اعضای ۵+۱ در تلاش است تا مذاکرات هسته‌ای با ایران را دنبال کند و اظهار کرد که این گروه در تلاش است تا طرحی پیشنهادی را برای ایران تهیه کند.
خانم کلینتون روز جمعه بدون اشاره به جزئیاتی گفت که ۵+۱ در تلاش است تا در خلال پیشنهادی به ایران، “مشخص کند که زمان (برای ایران) رو به اتمام است”. او با تأکید بر این که باید به طور جدی وارد عمل شد، گفت این مذاکرات نیازمند عمل متقابل طرفین است.
اکتبر سال جاری دیپلمات‌های غربی گفته بودند که در نظر دارند از ایران بخواهند تا در ازای کم شدن شدت تحریم‌ها، فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کند.
غرب در کنار اعمال فشار بر ایران، همواره بر حل معضل هسته‌ای جمهوری اسلامی از طریق مذاکره پافشاری کرده است. ایران نیز در چند وقت اخیر بارها برای مذاکره اعلام آمادگی کرده، اما در عین حال تأکید کرده است که زمان برای مذاکره با ایران نامحدود نیست. ایران نیز در چند وقت اخیر بارها برای مذاکره اعلام آمادگی کرده است.
در حال حاضر طبق گزارش‌ها هر دو طرف گفتوگو، ایران و ۵+۱، خواهان دنبال کردن مذاکرات هسته‌ای هستند. به گزارش رویترز دیپلمات‌ها انتظار دارند که مذاکرات آینده در ماه دسامبر یا ژانویه در استانبول برگزار شود.
