نگاهی به نمایش کشتی شیطان
طلسم جزیره
کشتی شیطان با دیگر آثار صحنه ای آتیلا پسیانی تفاوت های بسیاری دارد. او در این نمایش با پرهیز از آنچه که خود ان را تئاتر تجربی می خواند روایتی سرراست و داستانی کلاسیک را برگزیده که در آن به مصائب چند زن جنوبی می پردازد. پسیانی این نمایش را از نمایشنامه بانوی دریایی نوشته ایبسن وام گرفته است.
نویسنده و کارگردان: آتیلا پسیانی با نگاهی به نمایشنامه بانوی دریایی نوشته هنریک ایبسن- طراح صحنه و لباس: اتیلا پسیانی- بازیگران: فاطمه نقوی، ستاره پسیانی، سحر دولتشاهی.
خلاصه داستان: بی بی صنم همسر وفرزند پسر خود را از دست داده است و هم اکنون به همراه دو دختر و عروسش در جزیره زندگی می کند. روح عروس در اختیار دریاست و بی بی تصمیم دارد برای او که دل از جزیره بریده و می خواهد با وسوسه شیطان و همزادش دل به دریا بزند مراسم زار بگیرد. این اتفاق می افتد و عروس از دریا رفتن دل می برد. او در جزیره می ماند و در این راستا روح همسر و پسر بی بی نیز آرام می گیرند.
آتیلا پسیانی در نمایش کشتی شیطان آنگونه که خود می گوید برداشتی آزاد از نمایشنامه ایبسن داشته است. اما آنچه در کلیت نمایش به نظر می رسد پسیانی تنها روح نمایشنامه ایبسن را به عاریت گرفته و ان را با فضای جنوبی کشور ایران آداپته کرده است.
ایبسن در نمایشنامه خود از آزادی می گوید و اینکه روح هرکس مختار است تا انتخاب کند. اینکه در موقعیت فعلی بماند یا اینکه برود. تمام کار پسیانی نیز در نمایش کشتی شیطان تشریح همین موقعیت است. عروس که از بدنه خانواده نیست و حالا هم مرد خود را از دست داده است می خواهد برود. اما او نمی داند که در این سفر که ظاهرا کوچ از تنهایی است شیطان را با خود همسفر می کند.
پسیانی به خوبی این مسئله را در نمایشنامه خود می شکافد و آن را بسط می دهد. ما در جزیره با چند زن تنها رو به روییم که دائم ورد می خوانند و دنبال روح مردگان خود می گردند. هریک از انها روبندی بر صورت دارند که یک به یک با معرفی خود آنها را از صورت می گشایند. سنت هایی که به انها اجازه نمی دهد در مقابل چشمان دیگران رخ بنمایند این فرصت را پیدا می کنند تا داستان خود را بی پرده برای مخاطب بازگو کنند.
در این میان تنها عروس است که چندان میل به روایت ندارد. هرچقدر دو دختر خانواده برون گرا هستند و به راحتی داستان خود باز می گویند، عروس خموش است و دوست ندارد چندان سخن بگوید. پسیانی برای اینکه این شخصیت کم حرف که اتفاقا شخصیت اصلی داستان هم محسوب می شود زیر سایه برون گرایی دیگر شخصیت ها قرار نگیرد او را در موقعیتی نمایشی قرار می دهد.
او یک همزاد دارد که دائم همراهش است. همزاد حرکاتی را انجام می دهد و به درد دل هایی گوش می کند که ما دوست داریم از منظر دراماتیک از عروس بشنویم. عروس دل در دریا دارد اما ریشه اش درون خشکی است. او هر شب کشتی را می بیند که دوست دارد با آن کشتی همراه شود. اما تنها بی بی می داند که آن کشتی مرگ است و شیطان روح عروس را تصاحب کرده است. پس برای او مراسم زار می گیرد تا اشباح را از او دور کند. در پی این حرکت عروس قصد می کند که بماند. نمایش پسیانی در واقع راوی یک جامعه بسته است. جامعه بسته ای که بیرونش با درونش تفاوتی نمی کند و بیشتر از اینکه آدم ها راهی برای رهایی داشته باشند گرفتار تقدیر خویش اند.
پسیانی این فضای افسون زده را با شیوه اجرای میزانسن ها به خوبی نشان می دهد. دریا به کمک ویدئو پروجکشن برای مخاطب تصویر می شود که هیاتی مجازی به خود می گیرد و در عوض زمین و آنچه کلیت صحنه به ان نورپردازی شده رنگ خاک دارد.
دود های مصنوعی هم که صحنه را فرا می گیرند بیشتر نشان از رمزگونه بودن فضا دارند. رمزگونگی که شخصیت ها را تا انتها تعقیب می کند.
آنچه بر عروس اسن خانواده می گذرد می تواند اتفاقی باشد که بر دختران نیز رخ دهد. اما دختران شاد و رها تراز آن هستند که بدانند تقدیری شوم در این جزیره انتظار آنها را می کشد.
پسیانی در این نمایش چند تپه خاک را کنار یکدیگر روی صحنه قرار داده است. این تپه خاک ها با نورپردازی خاصی که بر روی انها صورت گرفته به نوعی تپه هایی بزرگ را مجسم می کنند که پستی و بلندی آنها بر زندگی شخصیت ها سایه افکنده است. نکته دیگر عروسک هایی هستند که به عنوان نماد پدر و پسر مرده بر این تل خاک حضور دارند. این عروسک ها به عنوان نماد روح زنده مردان مرده بر صحنه حضور دارند و زندگی شخصیت ها را نظاره می کنند.
آتیلا پسیانی با اجرای نمایش کشتی شیطان نشان می دهد که توانایی روایت را دارد. او می تواند بدون توسل به فرم گرایی که برای اغلب تماشاگران غیر قابل دریافت است به فضایی دست یابد که در این فضا مخاطب بیشتری را با خود همراه کند.
نمایشنامه کشتی شیطان جزو آثاری محسوب می شود که به عنوان اولین نمایشنامه ایرانی توانست در جشنواره ادینبورگ مورد توجه قرار بگیرد و این نشان می دهد اقبال جهانی پسیانی نیز با این فرم اجرا همراه است.