فکر می کنید اگر از مشاهده گرانی که جغرافیای سیاسی ایران در سال 86 رصد کرده اند بخواهیم که حساس ترین شهراورد های عرصه سیاست داخلی جمهوری اسلامی در سالی که روزهای پایانی آن را سپری می کنیم را فهرست وار بیان کنند، چه لیستی را تهیه خواهند کرد؟ شاید برخی چالش مجلس ودولت را مطرح کنند و بعضی دیگر انتخابات مجلس هشتم را…اما با قاطعیت می توان گفت که انتخاب رئیس جدید مجلس خبرگان رهبری جزو سه انتخاب ابتدایی لیست هر یک ازآنها خواهد بود. از سویی به این سبب که مجلس خبرگان ناظر بر عملکرد مقام رهبری به عنوان راس هرم قدرت در نظام جمهوری اسلامی است واز سوی دیگر انتخاب جانشین برای فردی که تا مردادماه 86 نام وی و ریاست مجلس خبرگان رهبری با هم مترادف بوده است وشاید از همه مهمتر تماشای رقابتی مدرن در سنتی ترین نهاد انتخابی نظام جمهوری اسلامی ایران.
آغاز ماجرا
هنگامی که در واپسین روزهای سال 85 نخستین جلسه دوره چهارم مجلس خبرگان رهبری در ساختمان سابق مجلس شورای اسلامی برگزارشد هیچ یک از تحلیل گران سیاسی در ارزیابی های خود حتی احتمال اندکی را نیز برای امکان تغییر ترکیب بخش ارشد هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری اختصاص نداده بودند. طبق روال معهود امسال نیزآیت الله مشکینی بر کرسی ریاست وآیت الله هاشمی رفسنجانی بر کرسی نایب رئیس اولی مجلس تکیه زده وانتخاب بقیه افراد نیز تاحدود زیادی قابل پیش بینی بود وباز هم طبق روال جلسات دو سه سال اخیر آیت الله مشکینی تنها در جلسه افتتاحیه حضوریافت وعملا اداره جلسات به هاشمی رفسنجانی سپرده شد.درسال جدید وبه ویژه در ماه های خرداد وتیر اخبار متناقضی درباره وضعیت جسمانی آیت الله مشکینی در برخی محافل سیاسی کشور منتشر شد واز همان زمان اندک اندک بحث جانشینی آیت الله مشکینی در برخی گفتگو های خصوصی مطرح شد. اما در عرصه عمومی ومطبوعات این گونه اخبار و تحلیل ها کمتر مجال بروز پیدا کردند. این گونه شایعات واخبار در بخش پنهان سیاست کشور جریان داشت تا اینکه در روز سی ام تیرماه روزنامه اعتماد صحبت های در گوشی فعالان سیاسی را به عرصه افکارعمومی کشاند ودر تیترنخست خود با عنوان “گمانه زنی درباره رئیس جدید مجلس خبرگان ” به این مساله اشاره کرد. این روزنامه در گزارش تحلیلی خود آورده بود: بیماری و وضعیت جسمانی آیت الله “علی مشکینی” توجه ها را به سمت صندلی ریاست مجلس خبرگان رهبری و گمانه زنی راجع به جایگزین احتمالی ایشان معطوف کرده است.آیت الله مشکینی رئیس 86 ساله چهار دوره مجلس خبرگان رهبری هم اکنون به دلیل مشکلات ریوی، بیماری مزمن خونی و وخامت وضعیت عمومی در بیمارستان بقیه الله بستری است و خبرها حاکی از آن است که وی قادر به ادامه اداره مجلس خبرگان نیست… با عود کردن بیماری ایشان، روحانیون ارشد عضو مجلس خبرگان رهبری شاید ناچار شوند تغییر ترکیب هیات رئیسه را در دستور کار قرار دهند.در این گمانه زنی دو نام بیش از سایر گزینه ها برای جلوس بر صندلی ریاست جلوه نمایی می کند، “اکبر هاشمی رفسنجانی” و “محمدتقی مصباح یزدی”. این دو روحانی عالی رتبه که یکی از رسته روحانیون محافظه کار سنتی است و دیگری در جرگه روحانیون اصولگرای رادیکال قرار دارد، از نفوذ قابل توجهی در مجلس خبرگان و روحانیون برخوردار هستند، اما به همان نسبتی که دو طرف از سمپات هایی در عرصه روحانیت برخوردار هستند، نسبت به مواضع و ایدئولوژی یکدیگر انتقاد دارند….می توان بیان داشت که انتشار این گزارش سبب شدکه تا حدودی افکار عمومی در زمینه اخبار مجلس خبرگان حساس شوند وتحلیل هایی درباره سرنوشت آن مطرح شود.
درگذشت آیت الله مشکینی
روز هشتم مردادماه رسانه های رسمی کشور خبر در گذشت آیت الله مشکینی را روی خروجی های خود قرار دادند. مرحوم مشکینی در سن 86 سالگی وپس از سپری کردن دوره طولانی بیماری جان به جان آفرین تسلیم کرد.فقدان چهره ای چون مشکینی که به سبب سوابق سیاسی مورد اتفاق اکثریت اعضای مجلس خبرگان بود این مجلس را با تحولی جدید وناخواسته مواجه کرد وآن چالش انتخاب رئیس جدید بود. فردای روز درگذشت مرحوم مشکینی روزنامه های کشور بنا به دیدگاهها وخاستگاههای فکری خود به پیش بینی تحولات آینده میدان سیاست کشور پرداختند.برخی روزنامههای اصلاح‌طلب به همین مناسبت، گزارش‌هایی را درباره جانشینی مشکینی در مجلس خبرگان به چاپ رساندند.اعتماد تیتر اول خود را به درگذشت آیت‌الله مشکینی و خالی ماندن صندلی ریاست مجلس خبرگان اختصاص داد و نوشت: درگذشت آیت‌الله مشکینی که از روحانیون نامدار نظام جمهوری اسلامی‌به شمار می‌آید، تمامی‌نگاه‌ها را متوجه جایگاهی کرد که او ریاست آن را برعهده داشت. مجلس خبرگان رهبری مهمترین رکن این نظام هم به شمار می‌آید، چرا که این مجلس مقام رهبری را از بین روحانیون برجسته حوزه‌های علمیه انتخاب می‌کند و بر عملکرد او نیز نظارت قانونی دارد… مجلس خبرگان رهبری جایگاه ویژه‌ای دارد و به تبع آن ریاست بر این مجلس هم اولویت خاص خود را دارد. تاکنون ریاست هر 3 دوره مجلس خبرگان رهبری برعهده آیت‌الله مشکینی بوده است… تمام نگاه‌ها به صندلی خالی ریاست خبرگان معطوف شده است… گمانه‌زنی‌ها درباره رییس جدید مجلس خبرگان از مدت‌ها پیش آغاز شده بود، چرا که سال گذشته آیت‌الله علی مشکینی به علت بیماری حتی حاضر به کاندیداتوری دوباره برای انتخابات خبرگان نبود… اینک با درگذشت آیت‌الله مشکینی این سوال پیش آمده است که جانشین احتمالی او چه کسی است؟… سرمایه هم با اشاره به اینکه مجلس خبرگان رهبری تا شهریورماه به وسیله نواب رییس اداره می‌شود، نوشت: به دنبال فوت آیت‌الله مشکینی، رییس مجلس خبرگان رهبری، این مجلس برای تعیین جانشین وی جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل نمی‌دهد… علی‌اکبر‌هاشمی‌رفسنجانی در حال حاضر نایب رییس اول و آیت‌الله یزدی نایب رییس دوم مجلس خبرگان رهبری هستند. به این ترتیب نواب رییس تا اجلاسیه آتی این مجلس که در شهریورماه برگزار خواهد شد، اداره جلسات را برعهده خواهند گرفت. در روزهای بعد بعضی از چهره های سیاسی نیز وارد این گمانه زنی ها شدند. دری‌نجف‌آبادی در رابطه با تعیین ریاست آینده مجلس خبرگان به صورت تلویحی با نفی شانس های مطرح برای تکیه زدن بر کرسی ریاست مجلس خبرگان خواستار انتخاب یکی از افراد خارج ازمجلس خبرگان برای تصدی این پست شد و به تهران امروز گفت: به نظر بنده، فقط شخصیتی مانند آیت‌الله جوادی‌آملی می‌توانند جای خالی آیت‌الله مشکینی را پر کنند.(یازدهم مرداد ماه 86)
همبستگی درباره تحولات پس از وفات مرحوم مشکینی نیزخبر داد: در حالی که هنوز چند روز از درگذشت آیت‌الله علی مشکینی رییس مجلس خبرگان رهبری نگذشته است، اطرافیان و هواداران آیت‌الله مصباح‌یزدی، تلاش‌ها و رایزنی‌های خود را برای جلب حمایت از ریاست وی بر این مجلس آغاز کرده‌اند. روحانیون جوان و شاگردان مصباح‌یزدی از همین حالا رایزنی‌های خود را برای ریاست استاد بر خبرگان شروع کرده‌اند.(یازدهم مرداد ماه 86)
شاید در وهله نخست در ذهن خوانندگان این مساله مطرح شود که محتمل ترین فرد برای تکیه بر کرسی رئیس، نایب رئیس اول است. اما اگر با معادلات سیاسی این کهن دیار آشنا باشید حتما دریافته اید که در بسیاری از موارد نزدیک ترین مسیر بین دو نقطه خط مستقیمی که آن دو نقطه را به هم وصل می کند نیست!
شهراورد 85؛ لیست منهای هاشمی
به نظر می رسد برای اینکه بتوان تحلیلی قرین با واقعیت از چالش سال 86 داشته باشیم باید به تحولات گذشته وبه ویژه رقابت هیجان انگیز سال 85 نگاهی مجدد بیاندازیم.بسیاری از تحلیلگران سال 85 را سال پایان هاشمی می پنداشتند. شکست سهمگین در انتخابات ریاست جمهوری سال 84 به تنهایی برای چهره ای که هشت سال سکاندار کشتی اجرایی کشور بوده و یک دهه بر مرتفع ترین کرسی قانونگذاری کشور تکیه زده بود می توانست به معنی مهر پایان باشد به ویژه که دولتمردان جدید کمتر حرمت پیش کسوتان را رعایت کرده در ابتدای راه در هر سخنرانی و اظهار نظری حسابی از خجالت گذشتگان درمی آمدند…با این حال هاشمی گام به سال 85 گذاشت. با وجود تبلیغات دولتمردان تازه کار وبه وجود آمدن فضای سهمگین رسانه ای علیه دولت های گذشته از جمله دولت هاشمی بسیاری از تحلیلگران و برخی از دوستان ویاران هاشمی حضور وی در انتخابات مجلس خبرگان را به نوعی انتحار سیاسی تعبیر کرده خواهان آن بودند که هاشمی از حضور در این میدان و قرار گرفتن مجدد در برابر رای وداوری توده ها خودداری کند. می توان با اطمینان بیان کرد که همه جریان های سیاسی کشور برای تهیه برنامه های انتخاباتی خود در انتظار روشن شدن تصمیم هاشمی برای حضور در انتخابات بودند.سرانجام در 19 مهرماه سال 85 ودر حالیکه ساعتی چند تا پایان مهلت قانونی باقی نمانده بود ایسنا خبر داد که نماینده‌آیت الله هاشمی رفسنجانی با حضور در ستاد انتخابات کشور از سوی وی در این انتخابات نام‌نویسی کرد. می توان گفت تنها گروه ناراضی از حضور هاشمی در انتخابات طیف یاران مصباح یزدی وحامیان دولت نهم بود.این گروه ها پس از حضور هاشمی در عرصه رقابت تلاش کردند به هر صورت ممکن ازاحتمال موفقیت وی بکاهند. در همین زمینه جلالی مسوول دفتر مصباح یزدی اعلام کرد که ستادهای خودجوش طرفدار رییس موسسه آموزشی امام خمینی(ره) در انتخابات خبرگان فعالیت خود را آغاز کرده‌اند… این ستادها بیشتر حول محور جامعتین (جامعه مدرسین و جامعه روحانیت) فعالیت و از فهرست منهای هاشمی حمایت می‌کنند.(مردمسالاری-26 مهرماه85)
قاسم روانبخش یکی از شاگردان مصباح یزدی نیز تاکید کرد: این ستادهای انتخاباتی در حال حاضر در شرف سازماندهی شدن هستند… دبیر سیاسی نشریه پرتو ارگان مکتوب آیت الله مصباح قبلا در پاسخ به این پرسش که آیا این ستادها حول محور حمایت از آیت‌الله مصباح یزدی فعال خواهند بود؟ گفته بود: حاج آقا گفته‌اند که لیست نمی‌دهند. ولی خوب ستادهای خودجوش شکل گرفته‌اند و فعالیت می‌کنند ولی خود حاج آقا تاکید کرده‌اند که لیست نمی‌دهند. روانبخش ادامه داد: این ستادهای خودجوش متشکل از دانشگاهیان و حوزویان است. آنها افراد اصلح را از لیست‌های مختلف انتخاب و به عنوان یک فهرست منتشر و از آن حمایت می‌کنند. مثلا ممکن است چند نفر را در لیست جامعه مدرسین به عنوان اصلح یا صالح قبول نداشته باشند و چند نفر دیگر را که به صورت مستقل کاندیدا شده‌اند به عنوان افراد اصلح انتخاب کنند و در لیست خود قرار دهند.(امروز-26 مهرماه85)
روزنامه روزگار هم درهمان روز تاکید کرد: ظاهرا نیازی نیست که مصباح یزدی دراین دوره از انتخابات خبرگان شخصا لیست جداگانه‌ای منتشر کند چرا که ستادهای حمایت از او که به طور خودجوش شکل گرفته‌اند این مسوولیت را برعهده دارند…به نظر می‌رسد اختلاف سلیقه هاشمی و مصباح در حدی است که طرفدارانشان تاب قرار گرفتن نام آنها در یک لیست را ندارند… روانبخش در دفاع از اقدام ستادهای خودجوش حمایت از مصباح یزدی در انتشار لیست جداگانه می‌گوید: در حال حاضر کسانی در استان تهران و شهرستان‌ها به صورت مستقل کاندیدا شده‌اند که لیاقتشان از برخی افرادی که در لیست‌ها هستند بیشتر است…طرفداران آیت‌الله مصباح یزدی با توجه به نفوذی که در جامعه مدرسین دارند، سعی کردند تا اجازه ندهند نام “حسن روحانی” که از نزدیکان هاشمی است در فهرست جامعه مدرسین قرار بگیرد تا جایی که هنوز هم برخی اخبار حکایت از آن دارد که هنوز نام حسن روحانی در لیست جامعه مدرسین قرار ندارد. این تبلیغات ادامه داشت تا سرانجام حامیان مصباح یزدی به صراحت اعلام کردند که با در استان تهران فهرستی جداگانه تحت خواهند تا یادآور تحلیل آن دسته از فعالان سیاسی باشند که ظرف ماههای گذشته از بروز یک جریان سوم درانتخابات خبرگان با محوریت مصباح یزدی خبرداده بودند. دبیر سیاسی هفته‌نامه پرتو ارگان مصباح سرانجام روزششم آبان ماه 85 به خبرنگار ایسنا گفت: “فهرست انتخاباتی ستادهای خودجوش مردمی برای انتخابات خبرگان با عنوان فهرست «نخبگان حوزه و دانشگاه» برای استان تهران تهیه شده است.” وی همچنین با بیان اینکه ”طبیعی است که در انتخابات خبرگان لیست‌های مختلفی مطرح شود” ادامه داد: “ممکن است برخی از افرادی که در لیست جامعتین هستند، مورد تایید مردم، نخبگان و افراد حوزه و دانشگاه نباشند، البته به قول آیت‌الله مصباح یزدی، لیست انتخاباتی برای کسی حجت شرعی نمی‌آورد… در این لیست قطعا آقایان هاشمی و حسن روحانی حضور نخواهند داشت… به نظر می رسید که عملیات حامیان مصباح در انتخابات با اسم رمز لیست منهای هاشمی آغاز شده بود. عصر نو ارگان سازمان مجاهدین انقلاب به سناریوی پیچیده ای درباره عملیات حذف هاشمی اشاره می کند این نشریه در تحلیل انتخابات خبرگان چهارم می نویسد: ماجرا از آنجا آغاز شد که کارگردانان ومجریان سریال یکدست سازی حاکمیت برای قسمت پایانی این سریال از همه استعداد وتوان خویش بهره گرفتند وسناریویی پیچیده و آرام بخشی را طراحی و آماده اجرا کردند. سناریویی که اگر سکانس به سکانس با موفقیت اجرا می شد می توانست آخرین خاکریزهایی که هنوز تحت سیطره کامل…قرار نگرفته بود، نیز فتح کرده سریالی با پایانی خوش را برای سازندگانش نوید دهد. بنا به اطلاعات واصله قسمت پایانی این سریال این گونه تنظیم شده بود که با توجه به بخش های پیشین این مجموعه…در سه انتخابات گذشته که به حذف گام به گام مخالفان پروژه یکدست سازی حاکمیت از مصادر امور منجر شده بود، نوبت به تصرف آخرین سنگر ودر عین حال مهمترین آنها رسیده است. سناریستها می پنداشتند که ناکامی هاشمی در انتخابات سوم تیر نقطه پایانی بر حضور موثر وی در صحنه سیاست کشور خواهد بود. اما مشاهده کردند که برخلاف پیش بینی ها هاشمی در جایگاه ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام به مقابله با رفتارها وموضعگیری های غیر کارشناسانه وماجراجویانه برخی ازدولتمردان پرداخته است. همین امر نیز سبب شد که… عزم خود را جزم کرده مترصد فرصتی باشند به قصد تصرف آخرین خاکریز…این افراد ساعت صفر ضربه نهایی به هاشمی را هنگام اعلام نتایج نهایی انتخابات چهارمین دوره مجلس خبرگان در24 آذرماه سال گذشته تعیین کردند. بنا بر تحلیل عصر نو قرار بر این شد که با اعلام نتایج انتخابات مجلس خبرگان وشکست هاشمی [ناکامی هاشمی به معنی قرار نگرفتن در صدر فهرست منتخبین مردم بود] برخی اعضای گروه های ]…[ با تحصن در برابر دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت با استناد به عدم مقبولیت مردمی وی از هاشمی بخواهند که از ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام استعفا دهد. این تحصن تا زمان استعفای هاشمی ادامه می یافت(عصرنو شماره58) با این اوصاف هاشمی وارد گود رقابت شد و نام وی در صدرلیست های مجمع مدرسین، جامعه مدرسین، ائتلاف اصلاح طلبان، حزب اعتمادملی و… قرار گرفت.در روز رای گیری نیز سیدمحمد خاتمی به نشانه حمایت کامل از هاشمی در کنار وی قرار گرفت ورای خود را در صندوق انداخت. اعلام نتایج برای تیم دولت وحامیان مصباح یزدی پیام آور شکستی دیگر با ابعادی بزرگتر بود. می توان 24 آذر85 را بدترین جمعه چهار سال اخیر این جریان سیاسی به شمارآورد. شکست در هر سه انتخابات شوراها، خبرگان ومیاندوره ای مجلس هفتم…هاشمی با فاصله ای خیره کننده با نفرات بعدی در راس منتخبین مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری قرار گرفت وسناریوی حذف هاشمی برای مدتی به بایگانی سپرده شد”.
انتخاب ریاست مجلس خبرگان؛ اختلافات دوباره اوج می گیرد
با مرور حوادث گذشته حال به نظر می رسد بهتر بتوانیم به ارزیابی چالش انتخاب جانشین مرحوم مشکینی بپردازیم. با درگذشت آیت الله مشکینی بخش هایی از جریان اصولگرا که نسبت به افزایش نفوذ آیت الله هاشمی نگران بودند سراسیمه وارد میدان شده خواستار جلوگیری از تکیه زدن وی بر مسند ریاست مجلس خبرگان شدند.این جریان از سویی به حمله مستقیم علیه هاشمی پرداخته واز سوی دیگر هر روز چهره ای را به عنوان منتخب اصلی نمایندگان مطرح می کردند.سپهرنیوز از سایت های حامی دولت نهم در روز 15 مردادماه در خبری با عنوان “پروژه مظلوم نمایی‌ها‌شمی برای ریاست خبرگان” نوشت:… حدس و گمان‌ها از هم اکنون در مورد ریاست مجلس خبرگان پس از آیت الله مشکینی، در فضای سیاسی کشور به وجود آمده است… این روزها گزینه‌ها‌ی از قبیل‌ها‌شمی رفسنجانی، آیت الله‌ها‌شمی شاهرودی، آیت الله مصباح یزدی در برخی از رسانه‌ها بخصوص جراید دوم خردادی به عنوان چهره‌ها‌ی احتمالی کسب این جایگاه معرفی شده و در تحلیل‌ها و گزارشات خود سعی در مصادره و استفاده به مطلوب برخی از این افراد کرده اند. روزنامههای دوم خرداد که از فردای ارتحال آیت الله مشکینی، سوژه ای اصلی و تیر خود را به این موضوع یعنی جانشینی آیت الله مشکینی در مجلس خبرگان اختصاص دادند، در گزارشات خود، گمانه زنی‌ها را به روی‌ها‌شمی رفسنجانی معطوف کرده و با قطعی دانستن انتخاب وی به عنوان جانشین آیت الله مشکینی، تلاشهای خود ساخته حامیان دیگر کاندیداها از جمله آیت الله مصباح را بی اثر و بی فایده قلمداد کردند که البته در این میان، کارگزاران با توجه به سابقه وابستگی به‌ها‌شمی تلاشهای گسترده ای را در این خصوص انجام دادند.اما بر اساس شنیده‌ها، پروژه جدید این گروه در این خصوص کلید خورده و به احتمال فراوان باید در روزهای آتی منتظر شنیدن خبر انصراف‌ها‌شمی از کاندیداتوری برای ریاست مجلس خبرگان باشیم.آنچه از ظواهر امر پیداست، حامیان و اطرافیان‌ها‌شمی با آگاهی از عدم تمایل قاطبه ی اعضای مجلس خبرگان برای ریاست‌ها‌شمی رفسنجانی، این پروژه ( کاندیدا نشدن‌ها‌شمی ) را طراحی کرده ضمن اینکه در تلاش برای انتخاب فردی جایگزین برای تصدی این جایگاه هستند….این سایت در روز 31 مردادماه نیز به نقل از یک منبع آگاه تاکید کرد: آیت الله یزدی به لحاظ ناراحتی جسمی ایشان که به کناره گیری از امامت جمعه تهران نیز منجر گردید تمایلی به تصدی پست ریاست مجلس خبرگان ندارند اما اصرارهای بسیاری به ایشان صورت می گیرد… در میان این افراد سلایق سیاسی مختلف دیده می شود که گمان می کنند امکان ایجاد اجماع بر روی ایشان بیشتر از دیگر گزینه هاست…برخی از نشریات وسایت های خبری نیز بر احتمال حضورچهره های دیگر در رقابت متمرکز شده بودند. سایت اصولگرای انتخاب را می توان از جمله این سایتها دانست. این سایت در خبری اعلام کرد: رایزنی ها گسترده حکایت از قوت گرفتن ریاست آیت الله طبسی بر مجلس خبرگان دارد…پس از ارتحال مرحوم مشکینی رئیس مجلس خبرگان، و مشاوره های فشرده داخلی نمایندگان خبرگان و رایزنی های گسترده، اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس خبرگان قصد دارند از آیت الله واعظ طبسی برای کاندیداتوری ریاست مجلس خبرگان دعوت کنند…این گزارش حاکی از آنست که، نمایندگان وجود شرایط و اوصاف مهمی در وی را دلیل اقدام خود برای نامزد کردن وی به تصدی ریاست مجلس خبرگان دانستند….(11مرداد86)
درست درساعات ابتدایی بامداد روزی که قرار بود نمایندگان مجلس خبرگان جانشین مرحوم مشکینی را انتخاب کنند همسر سخنگوی دولتی در یادداشتی با عنوان مسؤولیت خبرگان به معیارهای انتخاب رئیس مجلس خبرگان پرداخت و نکاتی را به آنها گوشزد کرد: “فقیه پارسا و وارسته حضرت آیت‌الله مشکینی”، “فقیه زاهد و پارسا آیت الله بنی‌‌فضل”، این صفات وارستگی، پارسایی و زهد، ویژگی بارز فقهای ارزشمند خبرگان رهبری، چه پیامی را اعلان می‌دارد؟ نخستین و برجسته‌ترین پیام را در دو نکته اساسی باید دید: مجلس خبرگان رهبری در شأن “فقها”یی است که بینش سیاسی دارند، و نه سیاسی‌کارانی که به نحوی به آن راه یافته‌اند. وارستگی، زهد و پارسایی ملکه وجودی فقهای خبرگان است….بدیهی است ویژگی‌های فقاهت و پارسایی و زیستن زاهدانه، برای انتخاب رئیس مجلس پر عظمت خبرگان رهبری تعارف‌بردار نیست…. آیا حضرت آیت الله مشکینی در داشتن صفات فوق “سرآمد” و “زبانزد” نبودند؟ چه کسی است که زیست پارسایانه ایشان را حتی در “گذشتن از عواطف خانوادگی” به خاطر نداشته باشد؟ سربسته باید گفت آن فقیه زاهد، نمونه‌ی اعلای “صلاحیت” برای ریاست مجلس خبرگان بودند. آیا هیچ نمونه‌ای از وابستگی به مال و منال، قدرت‌طلبی و سیاسی‌کاری در زندگی پر برکت ایشان در خاطره‌ها مانده است؟ به این ترتیب نمی‌توان از خبرگان رهبری جز این انتظار داشت که به انتخاب فقیه توانمندی بپردازد که وارستگی عملی و زندگی زاهدانه‌اش در نسبت با دیگر اعضای خبرگان قابل ملاحظه باشد. طبیعی است معدود افرادی که در این مجلس با شبهه سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و خانوادگی حضور دارند، صلاحیت رسیدن به ریاست مجلس را ندارند و ملت نیز این توقع را از خبرگان نخواهد داشت ! (انصارنیوز-13 شهریورماه86)
شهراورد 86؛ پیروزی هاشمی
سرانجام سیزدهم شهریور روز اتخاب سرنوشت ساز مجلس خبرگان فرا رسید. هنوز ساعاتی از ظهر نگذشته بود که خبرگزاری ها اعلام کردند در دومین نشست چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری نمایندگان مجلس خبرگان آیت الله اکبرهاشمی را به ریاست مجلس خبرگان برگزیدند.نکته قابل توجه دراخبار منتشره آن بود که برخلاف رسم معهود در مجلس خبرگان دو کاندیدا برای تصدی کرسی ریاست به رقابت پرداختند و هاشمی رفسنجانی در رقابتی تنگاتنگ ونفس گیر با مجموع آرای 41 رای در برابر 34 رای احمدی جنتی دبیربا نفوذ شورای نگهبان به پیروزی دست یافت.نتایج به دست آمده حکایت از رقابتی جدی ودموکراتیک در مجلس خبرگان می داد. اخباری که از گوشه وکنار میرسید نیز این امر را تایید می کرد. سایت خبری بازتاب دو روز پس از اعلام نتایج انتخابات هیات رئیسه مجلس خبرگان در این زمینه خبر داد اکبر هاشمی رفسنجانی در حالی با کسب 41 رأی به ریاست مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد که کارشناسان ارزش این رأی را بیش از 70 رأی نایب رئیسی اول وی می‌دانند… انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان، در حالی صورت گرفت که از یک ماه پیش، تلاشهای گسترده پنهان و آشکاری از سوی برخی محافل برای جلوگیری از انتخاب وی ـ که به عنوان نایب رئیس اول مجلس خبرگان، طبیعی‌ترین گزینه برای ریاست این مجلس بود ـ آغاز شد؛ صدها نوشته مطبوعاتی و اینترنتی و انعکاس برخی از آنها در رسانه ملی در تخریب هاشمی رفسنجانی، بخش آشکار تلاش این محافل قدرت بود و به ویژه حملات پی‌درپی همسر سخنگوی دولت و مطالب روزنامه “کیهان”، نقش مهمی در این تخریب داشت…همچنین در بخش پنهان این تلاش، رایزنی‌های گسترده‌ای با آیت‌الله محمد یزدی و آیت‌الله طبسی انجام شد که با توجه به روابط نزدیک این دو چهره به هاشمی رفسنجانی، با کاندیداتوری آنان هاشمی از نامزدی برای ریاست مجلس خبرگان رهبری منصرف می‌شد که در این راه، هاشمی رفسنجانی نیز تمایل نداشتن خود را برای ریاست مجلس خبرگان رهبری در صورت کاندیداتوری این دو چهره، ابراز کرده بود، اما آیت‌الله طبسی و آیت‌الله یزدی، انصراف قطعی خود از نامزدی برای ریاست با وجود حضور هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان رهبری را به اطلاع وی رساندند….عصر نو نیز در این باره با اشاره به تشکیل کمیته چهار نفره ای از جریان مخالف هاشمی که دو تن از آنها عضو یکی ازحساس ترین وتاثیرگذارترین نهادهای نظام هستند به بازگشایی سناریوی حذف هاشمی اشاره کرده می نویسد:این برنامه در دو سطح طراحی شده بود که اهداف آن نشان دهنده سقف وکف خواست کارگردانان این سریال بود. هدف سطح نخست ماموریت جلوگیری از ریاست هاشمی برمجلس خبرگان رهبری وتصاحب این منصب توسط یکی دیگر از نمایندگان خبرگان بود. می توان بیان داشت دستیابی به این مهم کف خواسته های گردانندگان به شمار می آمد. اما سطح دوم ماموریت تکمیل پروژه ای بود که در24 آذر توسط مردم عقیم ماند. بنا به پیش بینی طراحان این سکانس، در صورت ناکامی هاشمی در انتخابات هیات رئیسه مجلس خبرگان وانتخاب یکی از اعضای اصلی حلقه ائتلاف احمدی نژاد-مصباح، وی از حضور در این مجلس امتناع خواهد کرد وزمینه برای حذف وی از ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام نیزهموار می شود. درصورت عدم استغفای هاشمی واصرار وی برماندن در مجلسی که رقیب وی در آن رئیس! است نیز قطعا هاشمی تضعیف شده و نفوذ وقدرت گذشته خود را از کف خواهد داد…این کمیته برای انجام ماموریت خود طرحی چند مرحله ای را آماده اجرا کرد. در نخستین مرحله پس از فوت آقای مشکینی اعضای این کمیته با اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس خبرگان دیدار کرده با شیوه های گوناگون آنها را از رای به هاشمی بر حذر داشتند…در مرحله بعد در راستای استراتژی “هرکسی به جز هاشمی” به سراغ برخی چهره های موجه وغیر همفکر خود رفتند که شاید با حضور آنها هاشمی از رقابت دست بکشد اما با امتناع همه چهره های شاخص این بخش از طرح با شکست کامل همراه شد. در گام سوم اعضای هیات رئیسه مجلس خبرگان شب پیش از برگزاری اجلاس اخیر به ملاقات هاشمی رفته ومدعی شدند که حوزه علمیه […]شما را برای این پست اصلح نمی داند. شما مرد سیاست هستید وآن مسند شایسته فقها است. اعضای مجلس نیز تصمیم گرفته اند به آقای جنتی رای دهند.بنابر این بهتر است شما نامزد ریاست خبرگان نشوید زیرا رای نخواهید آورد و این به سود شما نیست…. انتخاب رقیب برای هاشمی نیزاستراتژیک بود. همه می دانستند آقای مصباح پتانسیل رقابت با هاشمی رفسنجانی را ندارد[…] مرحله پایانی نیز سازماندهی نطق های پیش از دستور نمایندگان بود هر سه ناطق پیش از دستور اجلاس خبرگان نمایندگان به مخالفان هشمی اختصاص یافت. کار به جایی رسید که یکی از سخنرانان پشت تریبون رفته رسما وبه صراحت هاشمی را مورد خطاب قرار می دهد که نظر حوزه علمیه براین قرار گرفته که فردی فقیه ریاست مجلس را به عهده بگیرند ونه فردی سیاسی![…]نمایندگان فراکسیون حامی مصباح آقایان یزدی وجنتی را نامزد پست ریاست مجلس می کنند وآیت الله نورمفیدی عضور اصلاح طلب مجلس خبرگان از آقای هاشمی می خواهد که در انتخابات حضور پیدا کند. با انصراف آقای یزدی به سود جناب جنتی آقای هاشمی با این استدلال که انتخابات یک نفره در شان مجلس خبرگان نیست درخواست آیت الله نورمفیدی وبرخی دیگر از نمایندگان را اجابت کرده وارد رقابت شد. سرانجام با همه تلاش ها از ردصلاحیت های گسترده در انتخابات مجلس خبرگان گرفته تا سیل شانتاژهای تبلیغاتی، هاشمی در یک رقابت نفس گیر وسرنوشت ساز بر مسند ریاست مجلس خبرگان تکیه زد.(شماره58)
بازتاب پیروزی هاشمی
فردای انتخاب هاشمی همه روزنامه های ایران مهمترین عناوین خود را به انتخاب هاشمی به ریاست مجلس خبرگان اختصاص دادند. جمهوری اسلامی درستون جهت اطلاع روز14 شهریور خود با اشاره تلویحی به همسر سخنگوی دولت خبر داد یک خانم که در سمپاشی علیه آقای هاشمی رفسنجانی ید طولائی دارد، دیروز در سایت خود ضمن حملات شدید به ایشان نوشت: نمی‌توان از خبرگان رهبری جز این انتظار داشت که به انتخاب فقیه توانمندی بپردازند که وارستگی عملی و زندگی زاهدانه‌اش نسبت به دیگر اعضای خبرگان قابل ملاحظه باشد. جالب است که بعد از انتخاب آقای هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان رهبری، یکی از کاربران یک سایت حامی این خانم به طعنه نوشت: “الحمدلله همانطور که خانم… دعا کردند فقیه وارسته‌ای رئیس خبرگان گردید”. اعتماد در تیترنخست خود در روز 14 شهریور در این باره نوشت: این نتیجه در پی رقابت سختی میان دو جریان رادیکال و مصلحت‌اندیش در مجلس خبرگان به دست آمد؛ رقابتی که با درگذشت آیت‌الله مشکینی آغاز شد و به تدریج با ورود رادیکال‌ها به میدان، تا حدودی رنگ تخریب به خود گرفت. کاندیدای جریان معتدل نمایندگان عضو خبرگان، هاشمی بود و طیف مقابل نیز «احمد جنتی» را به عنوان کاندیدا معرفی کرد… با روند طی شده نتیجه‌ای که به راحتی قابل پیش‌بینی بوده، به واسطه نحوه رقابت حامیان محمدتقی مصباح یزدی و همفکران او در مجلس خبرگان رهبری تا حدودی مشکل شد…. بسیاری از مراجع تقلید وعلمای حوزه علمیه نیز از این رخداد استقبال کردند.در کنار مراجع تقلیدی چون آیات عظام صانعی وموسوی اردبیلی که پیش از انتخاب هاشمی از وی حمایت کرده بودند.آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در دیدار با هاشمی از استقبال هر دو جناح کشور از انتخاب وی به ریاست مجلس خبرگان رهبری اظهار خرسندی کرد و گفت: امیدوارم شما بتوانید حلقه اتصال این دو گروه باشید.(ایسنا- 18 شهریورماه) آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز در گفتگو با هاشمی تاکید کرد که در شرایط حساس کنونی باید مراقب متحجرین بوده و اجازه عرض اندام به آنها نداد؛ زیرا آنان به دنبال خدشه وارد کردن به دین هستند. (ایسنا-18 شهریورماه) آیت‌الله امینی نیز در خطبه های نماز جمعه قم انتخاب آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان را کاری شایسته و هوشمندانه توصیف و اظهار امیدواری کرد که مجلس خبرگان بتواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های ایجادشده، بهتر و بیشتر از گذشته به وظایف خود عمل کند.(ایسنا-23 شهریور)
رسانه های جهانی نیز تحولات مجلس خبرگان را مورد توجه قرار دادند. میدل ایست آنلاین در تحلیلی تاکید کردعلی اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور اسبق، روز سه شنبه در راس آرای مجلس خبرگان ایستاد تا بعد از شکستی که در انتخابات ریاست جمهوری سال 2005 چشیده بود، به عرصه سیاست باز گردد…رای گیری برای انتخاب رئیس روحانی مجلس خبرگان درزمان دشواری انجام شد که در ادامه منتهی به انتخابات مجلس شورا در ماه مارس سال آینده می شود. و این درحالی است که تندروهای نزدیک به رئیس جمهور، محمود احمدی نژاد، با رقابت چهره های عملگراتری که از متحدان رفسنجانی هستند، مواجه خواهند شد……این انتخابات یک قدم دیگر برای بازگشت به عرصه سیاست است… ایل جورناله نیزنوشت: رئیس جمهور پبشین ایران، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، بار دیگر به این توانایی دست یافت که برخی از جریان های تندوری درون حاکمیت ایران را کنترل کند… نیویورک تایمزنیزدر تحلیلی بیان داشت که انتخاب آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان رهبری نشانه نوعی اعتراض و نارضایتی در ایران است… هاشمی رفسنجانی پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری گذشته به حاشیه رانده شده بود، اما نمایدگان مجلس خبرگان به نشانه نارضایتی فزاینده داخلی نسبت به سیاست‌های تندروانه در ایران، “اکبر هاشمی رفسنجانی” رییس جمهوری سابق ایران به عنوان رییس مجلس خبرگان رهبری انتخاب کردند.اما در این میان واکنش رسانه ها وچهره های نزدیک به دولت از همه جالب تر به نظر می رسید.برخی رسانه ها از جمله روزنامه کیهان که به صور مختلف عدم رضایت خود را جهت تصدی کرسی ریاست مجلس خبرگان توسط هاشمی عنوان کرده بود پس از پیروزی هاشمی، آن را هم به نفع خود مصادره کرد وتاکید کردند: در این وجیزه، سخنی با برخی از مدعیان اصلاحات در میان است و آن، اینکه برخوردهای زشت، اهانت‌آمیز و کینه‌توزانه شما علیه آقای هاشمی رفسنجانی به‌عنوان نمادی از وفاداری به انقلاب از خاطر مردم نرفته و نخواهد رفت. بنابراین تلاش شما برای انتساب ایشان به جبهه اصلاحات! و گروه‌ها و احزاب نظیر آن، آب در هاون کوبیدن است… در جریان انتخابات اخیر نمایندگان مجلس خبرگان، شما مدعیان اصلاحات حضور ایشان در صدر لیست انتخاب‌شدگان را به آرای خود نسبت دادید!… سوال این است که اگر آرا شما مدعیان اصلاحات، آقای هاشمی رفسنجانی را به نفر اول خبرگان انتخاب شده تهران تبدیل کرده بود، چرا هیچ یک از نامزدهای خودتان رای نیاوردند… (14 شهریور86) مدیر مسول روزنامه کیهان هم در نخستین موضع گیری پس از پیروزی هاشمی با اشاره به انتخاب هاشمی برای ریاست مجلس خبرگان اعلام کرد. یاران انقلاب هرگز این استوانه انقلاب را تنها نمی گذارند(فارس-16 شهریور86)
اما صادقانه ترین ودر عین حال صریح ترین موضع حامیان دولت در برابر کامیابی هاشمی توسط همسر سخنگوی دولت ابراز شد. وی درشامگاه روز پیروزی هاشمی در مطلبی که در سایت انصار نیوز منتشر شد تاکید کرد. انتخاب رئیس جدید مجلس خبرگان مسایل متعددی را در بر دارد :… وجود دهها رای حضرت آیت الله جنتی نشان دهنده دو گرایش فکری در مجلس خبرگان است که جنبه فقهی 34رای بر 41 رای برجستگی فراوان دارد…تمهیدات و تحریکات گسترده اصلاح طلبان به سرکردگی حزب تغییر ایدئولوژی داده ی “کارگزاران لیبرال” وتلاش مستمر روزنامه های اصلاح طلب به سرکردگی روزنامه ی “جمهوری”، به 41 رای یا به عبارت دقیقتر و واقعی تر به7 رای انجامید….آرای رئیس جدید، بی سابقه ترین و شکننده ترین انتخاب رئیس مجلس خبرگان را در عمر این مجلس عظیم ثبت کرد….ریاست مجلس خبرگان آنگاه که در وجود شخصی همانند حضرت آیت الله مشکینی با”ویژگی های بالا و والای فقاهت وپارسایی” خلاصه شود قطعا عظمت وقداست کامل را پیدا خواهد نمود….حضرت آیت الله مشکینی فقیه وارسته و زاهد و رئیس فقید مجلس خبرگان رهبری، در تمام دوره ها، اتفاق آراء را کسب می کردند. آرای ایشان شان والای آن فقیه مجاهد را برای کسب جایگاه ریاست خبرگان ترسیم می نمود…بنابراین اصلاح طلبان دین سوز نمی توانند با ساختن “قداست” و “خط قرمز” ازریاست مجلس خبرگان یک جایگاه مصونیت ساز خلق کنند باید خاطر نشان کرد که این اراذل سیاسی حضرت آیت الله مشکینی را در جایگاه رفیع علمی و دینی، بارها مورد اهانت و تعرض قرار دادند. از این روی هیچ کس نمی تواند و نباید امروز با “چماق ریاست” دایره ی نقد و انتقاد به حق را در عرصه ی اندیشه و عمل فردی و خانوادگی تنگ نموده و از این جایگاه مصونیت غیر قانونی بسازد… پیام 34 رای حضرت آیت الله جنتی فقیه مجاهد آن است که بسیاری از فقهای برجسته و پارسا در میان این طیف قرار دارند. از سوی دیگر وجود افرادی چون “حسن روحانی” در بین 41 رای قابل تامل و تدبر است. اما اینکه جایگاه ریاست خبرگان یک جایگاه ”فقهی پارسایانه” است یا خیر، به مرور مشخص خواهد شد…
پایان شهراورد
داربی حساس جمهوری اسلامی در سال 86 با همه فراز وفرودهای آن با پیروزی هاشمی وحامیان وی به پایان سید. در اینجا این نکته را نباید به فراموشی سپرد که یکی از عوامل یاری دهنده هاشمی در این رقابت نفس گیرعدم حضور برخی چهره های شاخص در انتخابات چهارمین دوره خبرگان رهبری بود. شاید بتوان این گونه تحلیل کرد که افرادی چون آیت الله جوادی آملی وآیت الله ابراهیم امینی با توجه به وخامت حال مرحوم مشکینی واحتمال وفات ایشان با غیبت هوشمندانه در انتخابات عملا راه حضور هاشمی بر مسند ریاست مجلس را هموار کردند. همانگونه که به نظر می رسد ترغیب آیت الله مهدوی کنی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان بر اساس سناریوی تازه ای طراحی شده است.با این حال فارغ از نتیجه این شهراورد این رقابت واجد نتیجه میمون دیگری نیز بود وآن دمیدن روح نشاط وتازگی ناشی از حس رقابت ومبارزه در مجلس خبرگان بود که اگر نتیجه این چالش تنها همین هم باشد. باز هم باید آن را داربی بزرگ سال 86 جمهوری اسلامی بنامیم.