پخش ده قسمت از سریال “ساعت شنی” به کارگردانی بهرام بهرامیان-با موضوع رحم اجاره ای- جنجال هایی زیادی آفرید. بسیاری با اشاره به اینکه سریال مزبور نسبتی با ارزش های جامعه ایرانی ندارد و با سیاه نمایی های مطلق به تصویر کشیده شده، حکم بر توقف نمایش آن دادند. شورای نظارت بر صدا و سیما نیز نمایش این سریال را خلاف عفت عمومی خوانده و خواستار تجدید نظر در ادامه پخش آن شد. برخی شنیده ها نیز حاکی از آن است در ادامه پخش این سریال به منظور کاستن از اثرگذاری های منفی آن، برخی صحنه های غیراخلاقی حذف خواهند شد و…
گزارشی ازجنجال پیرامون مجموعه “ساعت شنی”
مسئولان هول نشوند!!
به چالش کشیدن مسائل وموضوعاتی که کمتردرجامعه ما به آن پرداخت شده است وعبوراز خط قرمزها ازمقوله هایی است که کمترکسی توان وشجاعت پرداختن به آن را دارد. مجموعه “ساعت شنی” با پرداختن به بخش هایی ازاجتماع که ازتیررس هنرمندان درچند ساله گذشته دورمانده است دریچه ای جدید را درتاریخ مجموعه سازی تلویزیون دربعد ازانقلاب بوجود آورد. اعتیاد، مسائل زنان نازا وفروش یا اجاره رحم هایی برای بارداری، رشوه، فساد اخلاقی، مشکلات ومسائل زنان روسپی و… ازمسائلی است که دراین مجموعه به آن پرداخته شده است. درواقع کارگردان اثربا چند داستان موازی که درمجموعه روی می دهد تمامی این مسائل را برای مخاطب بازگو می کند. پخش چنین مجموعه ای ازتلویزیون به نوعی ریسک در سیما محسوب می شد اما به هر صورت پخش این سریال ازچندی پیش آغازشد. نکته دیگردرباره پخش این سریال تمهیدی بود که مدیرپخش شبکه برای آن اندیشیده بود وآن پخش یک شب درمیان مجموعه بود. این اتفاق تاثیر بسزایی دردیده شدن سریال توسط مخاطبان داشت وخیلی زود مخاطب درگیروپی گیرمجموعه شد. پس پخش قسمتهای اولیه مجموعه وبسط وگسترش داستان وشخصیت ها متفاوت بودن وبا جسارت بودن مجموعه کم کم برای همگان روشن شد. با این اتفاق زمزمه منتقدان وگروه هایی که هیچ تخصصی دراین زمینه نداشتند بلند شد. ابتدا و در اولین اظهار نظر دکتر الهام سخنگوی دولت در صحن علنی مجلس لب به اعتراض درمورد این سریال گشود و این سریال را به سست کردن بنیان خانواده ها و نشان دادن چهره ای زشت وموهن از زن ایرانی متهم کرد.
دکتر الهام، سخنگوی دولت و وزیر دادگستری، بعدها در مصاحبه ای با روزنامه خراسان ضمن حمله به سریال های ”ساعت شنی” و “حلقه سبز” پا را فراتر گذاشته و چنین گفت: “برخی سریال های تلویزیونی از جمله سریال «ساعت شنی» به قدری قبیح است که به راحتی نمی توان در خصوص جنبه های زشت آن سخن گفت. متاسفانه برخی سریال های تلویزیونی حریم خانواده را نشانه گرفته است و محتوای آن ها می تواند به از هم پاشیدن خانواده ها و بی شخصیت ساختن زنان منجر شود. مباحثی که این سریال به تصویر می کشد، در جامعه ما جایی ندارد. در کجای جامعه ما، زنان این گونه مادری می کنند و عده ای نیز از این طریق به تجارت مشغول می شوند. گاهی در قانون برخی مسائل پیش بینی می شود تا خلاء نبود فرزند به نوعی جبران شود. ضمن آن که براساس قانون در مواردی که گاه امکان باروری برای زوجین وجود ندارد و به ناچار زن و شوهر اقدام به استفاده از روش هایی مانند اهدای جنین و رحم اجاره ای و… می کنند، این اقدامات باید کاملا به صورت مکتوم انجام شود و پرونده های اهدای جنین با روش های این چنینی باید کاملا سری باقی بماند. در حالی که متاسفانه با ساخت چنین سریال هایی این اقدامات به صورت نرم و عادی نمایش داده می شود. این نگرش نسبت به شخصیت زنان، نگرشی کاملا مخرب است. آیا ادبیاتی که در چنین سریال هایی از زبان زنان جاری می شود، ادبیات یک زن ایرانی است؟ آیا این ها الگوهای جامعه ما و زنان ما هستند؟ تصاویری که این سریال از شخصیت زنان به تصویر کشیده است، به قدری زننده است که حتی زنان ما از تصور آن هم احساس قبح و شرم می کنند. آیا ما هر نوع آسیب اجتماعی را صرف نظر از این که جامعه تا چه حد به آن مبتلاست، باید به تصویر بکشیم؟ به تصویر کشیدن این موارد بدون تردید اثر مثبت و بازدارنده ای نخواهد داشت، بلکه اثری ترویجی ایجاد می کند و قبح بسیاری از مسائل را از بین می برد.وی خاطرنشان کرد: این سریال قبح شکنی کرده و با توهین به شخصیت زنان، شخصیت آنان را تا حد زیادی پایین آورده است و باعث الگوسازی منفی در جامعه و هویت دادن به بی هویتی ها و بی فرهنگی ها و جرایم موجود شده است که جز آثار منفی نتیجه دیگری نخواهد داشت. من معتقدم که حتی تکرار مباحث موجود در محتوای برخی سریال ها متناسب با ارزش های اخلاقی جامعه ما نیست. اما با این حال لازم می دانم که به برخی از آن ها اشاره کنم. به طور نمونه در بحث پیوند اعضا، این که ما در جریان یک سریال تلویزیونی نشان بدهیم که کسی شرکتی را برای فروش اعضای بدن دایرکرده است، با این اقدام و به تصویر کشیدن این موضوع اقدام انسانی اهدای عضو را به یک تجارت تبدیل کرده ایم و در واقع مسیر را به اشتباه رفته ایم.“
پس از اعتراض دکتر الهام که بعد از اعتراض شفاهی به صورت مکتوب به کمیسیون فرهنگی مجلس ارجاع شد. نوبت به شایعه ای رسید که سریع درشهرپیچید و آن توقیف سریال بود. رئیس سازمان صداوسیما در گفت و گویی بر ادامه پخش سریال تأکید کرد، ولی برخی انتقادات رسانه ای و نامه بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) خطاب به معاونت صدا و سیما موجب شد، تا هنگام پخش قسمت بعدی سریال نشستی با عنوان “نقد و بررسی سریال ساعت شنی از ابعاد روان شناختی، پزشکی و جامعه شناختی” با حضور امیدوار رضایی[برادر محسن رضایی!] رئیس کمیسیون بهداشت مجلس و رضا پورحسین [مدیر شبکه 4 که از وی به عنوان روانشناس نام برده شد] پخش شود. در ابتدای این دیدار نیز مجری برنامه، پیشاپیش نتیجه گیری کرد پرداختن به آسیب های اجتماعی در رسانه ملی نه تنها ضرر نخواهد داشت بلکه آموزنده است!
ولی این اتفاق فقط به شایعه مذکور قوت بیشتری بخشید. پس ازگذشت چند روز و در نوبت پخش بعدی سریال یعنی شنبه شب قسمت بعدی به روی آنتن رفت و عزت ا… ضرغامی رییس سازمان همه شایعات را تکذیب کرد. چند قسمت دیگر از مجموعه طی روزهای متوالی به روی آنتن رفت و اوضاع کمی آرام گرفت. اما این فضای آرام با نامه اعتراض آمیزشورای نظارت سازمان صدا وسیما به کلی بهم ریخت. درواقع این بارعواملی از درون سازمان به مخالفت با مجموعه پرداختند که جای بس شگفتی دارد زیرا هرمجموعه ای قبل از پخش از فیلتر شورای نظارت سازمان عبورمی کند !!
عزت ا… ضرغامی بعد ازمطلع شدن از این اعتراض موضع رسمی و جوابیه ای صادر نکرد و همچنان سکوت اختیارکرد. انتقادهای دنباله‌دار از مجموعه تلویزیونی ساعت شنی و برخی برنامه‌های رادیو جوان سرانجام به مجلس نیز سرایت کرد. رئیس سازمان صداوسیما که در طول یک ماه گذشته، از ساعت شنی دفاع کرده است، نیز همراه با معاون پارلمانی سازمان، رئیس شبکه 2 و کارگردان سریال در کمیسیون فرهنگی مجلس حاضر شد و به پرسش‌های نمایندگان در باره این سریال و نیز برخی بحث‌های فرهنگی-هنری دیگر، پاسخ گفت. در این جلسه 2 ساعته، ضرغامی تمام نقدها و نظرهای نمایندگان مجلس را گوش داده، بعضی را قبول کرده، برخی را وارد ندانسته، حرف‌هایش را زده و سرانجام، بی‌نتیجه خاصی به جام جم بازگشت.
در حالی که چند روز پیش از نشست مجلس، در جلسه قبلی هیأت دولت، محمود احمدی‌نژاد از ابوالحسن فقیه رئیس سازمان بهزیستی به دلیل دفاع مطلقش از این مجموعه در برنامه “ساعت شنی، یک بررسی” و متهم کردن منتقدان ساعت شنی[تولید مشترک سازمان بهزیستی و سازمان صداوسیما]به نگاه های شخصی و سیاسی، به شدت انتقاد کرده بود.
به هر روی با شروع ماه محرم و پخش اعلامیه ای مبنی بر کاهش دفعات پخش سریال “ساعت شنی” از سه شب درهفته به یک شب درهفته مشخص شد که ریاست سازمان صدا و سیما با وجود دفاع مکررش از هدف و نیت تولیدکنندگان آن در برابر انتقادهای شتاب زده؛ کمی تا قسمتی مرعوب جناج تندروتر از خویش شده و ترجیح داده تا به جای قطع پخش سریال و کاهش از حساسیت های برخی عناصر از دفعات پخش آن بکاهد. برخی صاحب نظران و منتقدان نیز معتقدند اگرسازمان بطورکامل پخش مجموعه را متوقف می کرد شاید دیگرهیچ گاه ادامه سریال به روی آنتن نمی رفت. به هرحال باید منتظرماند تا ایام محرم به اتمام برسد. درحال حاضر اوضاع و شرایط متشنجی گریبان گیر این مجموعه اندکی آرام شده است. اما چنین به نظر می رسد که حاشیه سازی ها حول و حوش یکی از قوی ترین سریال های تلویزیون در سال های اخیر این نگرانی را در بین برنامه سازان خلاق تلویزیون پدید می آورد که حساسیت های بیش از اندازه، روند سریال سازی در تلویزیون را بیش از اندازه منفعل کند.