ترمیم مناسبات ایران و ترکیه که پس از چند دهه اتحاد و دوستی متقابل، طی دو سال اخیر شکل انتقادی بخود گرفته، از جمله الویتهای سیاست خارجی دولت تازه روحانی است. اردوغان نیز راغب است در اولین فرصت ممکن، در کشور خود پذیرای رییس تازه دولت ایران باشد.
در صحنه مناسبات بین الملل، روابط شخصی روسای دولتها همواره در روند مناسبات دوجانبه کشورهای متبوع آنها اثر گذار بوده است. روابط دوستی ریگان، رییس جمهور پیشین آمریکا با خانم تاچر، نخست وزیر بریتانیا، محمد رضا پهلوی آخرین پادشاه ایران با انور سادات رییس جمهور پیشین مصر، تونی بلر، با جورج بوش پسر، احمدی نژاد با هوگو چاوز، رییس جمهور درگذشته ونزوئلا، از نمونه های مناسبات دوستی مابین رهبران و روسای دولتهای جهان است.
خصومت اردوغان نخست وزیر ترکیه با شیمون پرز، رییس جمهور اسرائیل و مناسبات سرد و بی روح اوباما با ولادیمیر پوتین، که موضوع آن در مصاحبه مطبوعاتی روز جمعه اوباما نیز مطرح شد، از نمونه های مناسبات غیر دوستانه و انتقادی روسای دولتهای است.
روحانی و اردوغان طی ماهها و شاید سالهای آینده، به عنوان روسای دو دولت بزرگ همسایه، فرصت خواهند یافت تا به دفعات با یکدیگر دیدار کنند. سفر روحانی به ترکیه، که دعوت انجام آن طی دیدار اخیر احمد داوود اغلو، وزیر خارجه ترکیه از ایران صورت گرفت، شاید در ردیف اولین ماموریتهای خارجی رییس دولت ایران در منصب تازه قرار گیرد.
شباهتها شخصی و رفتاری روحانی و اردوغان از یک سو، و از سوی دیگر نزدیکی های شرایط محلی و محیطی دو کشور در زمان به قدرت رسیدن آنها، فرصتی فراهم آورده که در صورت استفاده مطلوب میتواند به نزدیکتر ساختن مناسبات دوجانبه تهران و آنکارا یاری دهد.
احوال شخصی
اردوغان ۵۹ ساله، و روحانی تنها پنج سال از او بزرگتر است. با این وجود، دو رییس دولت دریک گروه سنی مشترک قرار دارند. اردوغان ( و همسر او) خوش لباس و در ردیف شیک پوشان اند. روحانی اگر چه همسر خود را هرگز همراه نمیکند، ولی شخصا از قبیله معممین خوش لباس و پیرو کلاس “جامه فاخر” محمد بهشتی ، رییس پیشین قوه قضائی جمهوری اسلامی است. روحانی طی یک هفته حدود هفت رنگ عبای تازه در مجامع عمومی به تن داشت. روحانی و اردوغان هر دو آهسته و شمرده حرف میزنند.
اردوغان با داشتن عقبه گرجی بلند قامت است ولی روحانی که در حاشیه کویر بدنیا آمده کوتاه قامت. تفاوت طول قد آن دو یادآور عدم تناسبی است که ایستادن احمدی نژاد در کنار بشاراسد به نمایش میگذاشت.
اردوغان در یک خانواده کم درامد در حومه استانبول بدنیا آمده و روحانی در یک خانواده کم درامد در حومه سمنان. هر دو در نوجوانی برای رسیدن به هدفهای بزرگتر از خانواده جدا و راهی شهر های دیگر شده اند. پدر اردوغان نگهبان خطوط ساحلی بود، و پدر روحانی عطاری کوچکی در سرخه داشت. اردوغان در سال ۲۰۰۷ طی یک گفتگوی تلویزیونی ( با شبکه ام-تی-وی) در مورد پیشینه خود ، مهاجرت خانواده از گرجستان، باور های اسلامی، و علائق شخصی به ترکیه با روشنی صحبت کرد و مدعی شد: من یک مسلمان ترک هستم.
اردو غان سنی است و روحانی شیعه، با این حال هیچیک از آن دو به اسلام گرایی افراطی و یا خشکه مقدسی شهرت ندارند. برخلاف اردوغان، روحانی تاکنون شخصا راجع به خانواده و پیشینه فامیلی خود در رسانه ها سخنی به زبان نیاورده است.
هر دو رییس دولت به مدرسه اسلامی رفته اند. روحانی هر گز به دبیرستان نرفت و بعد از طی کردن مدرسه ابتدایی از ۱۲ سالگی در سمنان طلبگی را آغاز کرد و یکسال بعد برای ادامه طلبگی به قم رفت. اردوغان در تعطیلات تابستان دستفروشی میکرد و در خیابانهای استانبول لیموناد و ابنبات میفروخت. در سال ۱۹۸۴، اردوغان در همان شهر به شهرداری رسید. روحانی، نیز گفته شده که در یازده سالگی مدت کوتاهی قالیبافی کرده است.
پس از گذراندن کلاس های آزاد، روحانی موفق به گرفتن دیپلم متفرقه شد و با همین مدرک در تهران به دانشگاه رفت. اردوغان بعد از طی کردن مدرسه ابتدایی، در سال ۱۹۷۳ مدرسه اسلامی حاطب را به پایان برد. اردوغان چند سال بعد از موسسه آکسارا مدرک معادل لیسانس در امور تجارت گرفت. آقای روحانی یکسال پیش از انقلاب ظاهرا برای تحصیل عازم برتانیا شد، ولی بعد ز چند ماه به ایران بازگشت. اردوغان بعد از تصدی شهرداری استانبول، چند ماه زندانی ( سیاسی) بود. روحانی هرگز طعم زندان را نچشیده، اگر چه یکبار، در سال پیش از انقلاب توسط پلیس بریتانیا باز داشت شده و مورد بازجویی قرار گرفته است.
روحانی در ابتدای دهه نود در کالج حرفه ای کلدونین، شهر گلاسگو-اسکاتلند، ثبت نام کرد و در سال ۱۹۹۵ از این موسسه مدرک فوق لیسانس گرفت. سه سال بعد همین موسسه، که به دانشگاه تبدیل شده بود، مدرک دکترای اقای روحانی را نیز به او داد.
در مورد پیشینه تحصیلی هر دو رییس دولت گزارشهای متعدد و ضد و نقیض در رسانه های مختلف منتشر شده. روحانی تا این تاریخ شخصا از هر نوع اظهار نظر پیرامون پیشینه تحصیلی خود خودداری کرده است. در ترکیه، موسسه اکسارا، محل تحصیل اردوغان متعاقبا به دانشگاه مرمره تبدیل شد. در اسکاتلند، موسسه محل تحصیل روحانی نیز به دانشگاه کلدونین تغییر نام داد.
اردوغان در سال ۲۰۱۱ مادر خود را از دست داد وروحانی در همان سال پدر خود را. اردوغان چهار دارای چهار فرزند (دو دختر و دو پسر) است. روحانی دارای دو دختر و سه پسر بوده ولی یکی از پسران خود (محمد) را به دلیل خود کشی بیست سال پیش از دست داده.
اردوغان با هیچیک از زبانهای زنده دنیا آشنا نیست و در مجامع عمومی و بین المللی به زبان ترکی صحبت میکند. روحانی نیز (علیرغم گرفتن دو مدرک فوق لیسانس و دکترا از یک دانشگاه انگلیسی زبان بریتانیایی، به زبان انگلیسی و یا هر زبان زنده دیگری مسلط نیست و انتظار میرود در مجامع عمومی و بین المللی به زبان فارسی صحبت کند.
از این لحاظ داشتن زبان مشترک و فرصت گفتگوی دو به دو که از جمله شرطهای مناسبات دوستانه مابین دولتمردان است در روابط دو رییس دولت عنصر غیب خواهد بود، با این وجود، فصل مشترکت های دیگر میتوانند این کمبود را تا حدود زیادی جبران کنند. تماسهای چاوز و احمدی نژاد هم به دلیل نداشتن زبان مشترک هرگز بدون محلل انجام نشد!