انتشار مجموعه شعر مینیمال های “رضا صدیق” در فضای مجازی
کابوس چاپِ سربیِ واژه ها
“ناراستی ها باور شدند
باورها ناراستی؛
و من به راست بودنِ ناراستیِ باورم
شک دارم”
رضا صدیق روزنامه نگار و منتقد سینما که چهار فیلم کوتاه و دو فیلم مستند را نیز در کارنامه ی کاری خود دارد، به تازگی اولین مجموعه ی اشعار مینیمال خود را با نام “بیانکو” از طریق “نشر اینترنتی سه پنج، اولین سایت ادبی مستقل ایران” منتشر کرد. این روزنامه نگار که پس از کودتای انتخاباتی سال هشتاد و هشت مانند بسیاری دیگر از روزنامه نگاران بارها از سوی دستگاه اطلاعاتی- امنیتی احضار شده و تعهد داده بود که فعالیتی حتی در زمینه ی نوشتن انجام ندهد، در سال هشتاد و نه پس از سومین احضارش از سوی دستگاه اطلاعاتی حکومت جمهوری اسلامی به دلیل رعایت نکردن تعهد و همکاریش با رسانه های خارج از ایران و نوشتن شعر و تنها به جرم “قلم” از ایران کوچ کرد. او اکنون دو سال و نیم است که زندگی ِ جیپسی وار یا به قول خودش هیپی وار را انتخاب کرده و مدام در حال سفر است و در هر کشور که ویزا نخواهند چند صباحی می ماند و باز کوله می بندد و راهی دیار بعد می شود. وقتی از این نوع زندگی از او پرسیدم با اشاره به ذات شاعرانگی به تجربه ی فرهنگ ها و اقلیم ها و زندگی در سختی هایی که زندگی برای انسان پدید می آورد اشاره کرد و این را نوعی شعر نوشتن دانست.
او در گفت و گو با “روز” وقتی درباره ی علت چاپ اولین مجموعه ی اشعارش از طریق اینترنت پرسیدم گفت: “من اکنون غیر از مجموعه شعر “بیانکو” سه مجموعه ی دیگر نیز آماده ی چاپ دارم که دو مجموعه شعرهای سپید و موزون هستند و یک مجموعه نیز داستان های کوتاه، که همه ی این ها در پروسه ی وزارت ارشاد و گاها از سوی ناشران معتبر به دلیل ترس از یک- سیاه نمایی و اجتماعی - سیاسی بودن اشعار و دو- به دلیل اروتیک بودن مضامین و اصطلاحات، از عرضه کتاب به ارشاد سر باز زدند و مجموعه هایم را غیرقابل چاپ دانسته اند. حقیقت امر پس از آن پیچ و خم و تلاش قید چاپ آثارم را در کل زدم و ترجیح دادم نوشته ها و اشعارم درصندوقچه ام باقی بماند. پس از خروج از ایران نیز به دلیل دور شدن از نبض اجتماع علاقه ام را به چاپ کتاب در خارج از ایران هم از دست دادم، تا چند ماه پیش که ناما جعفری، سردبیر “ادبیات مستقل ایران سه پنج” از من خواست تا یکی از مجموعه هایم را برای چاپ در اختیار سه پنج بگذارم. این درخواست علی رغم اینکه بسیار وسوسه برانگیز بود ولی باز کابوس چاپ سربی واژه ها را به سراغم آورد و در این درگیری فکری، واژه ها و مینیمال هایم خود تصمیم گرفتند که در فضا مجازی و بدون پرداخت هزینه ای در اختیار مخاطبین قرار بگیرند. مقدمه ی این مجموعه را ناما جعفری عزیز که خود از شاعران خوب سپیدسرا و فعال مدنی در زمینه ی ادبیات و شعر است متقبل زحمت شد”
وقتی از او درباره ی بازخورد اولین مجموعه ی شعری اش پرسیدم با اشاره به فضای مجازی و غیرقابل سنجش بودن میزان علاقه ی مخاطبین به این نکته اشاره کرد که مهم برایم این بود که این تجربه در مینیمال نویسی را در این بستر محک بزنم تا ببینم در دراز مدت آیا جواب خوبی خواهد داشت یا نه. “نمی توانم کتمان کنم که حسرت حروف سربی هنوز بر دلم هست. وقتی روزنامه نگار باشی و سال ها نوشته هایت را با عطر جوهر بر کاه کاغذ استشمام کرده باشی، سخت است که عصاره های جان و روحت، شعرت را چنین ببینی و دلت می خواهد عطر واژه های شعرت را بر کاغذها استشمام کنی و نفس چاق کنی”
رضا صدیق نام مجموعه ی مینیمال های شعرش را از روی یک لغت ایتالیایی – یونانی به معنی سفید انتخاب کرده و در توضیح این نام گفت: “این مجموعه حاصل سه سالی ست که سپری شده. سه سال پس از کودتای انتخاباتی سال هشتاد و هشت و تمامی اشعار حاصل این سه سال است. تمامی این صد و ده مینیمال برگرفته از فضای همان روزهاست که بخشی از آن را مجبور به کوچ از ایران شدم و این نیز در اشعار مینیمال مشخص است. این مجموعه با سلیقه ی شعری ِ خاص من مبنی بر اجتماعی نویسی و خودنویسی ِ مالیخولیایی که همیشه درگیرش بودم شاید بسیار فاصله داشته باشد اما برایم برگی از سه سال از زندگی گذر شده ست. از عشق تا نفرت و دروغ و خون و بازجویی و در به دری، همه را می توان در این مجموعه دید؛ آن هم در سطور کوتاه و اشاره وار که هر کدام داستانی مثنوی وار پشتش خوابیده”
مجموعه ی اشعار مینیمال رضا صدیق “بیانکو” که چندماهی ست در فضای مجازی و به صورت دانلودی در اختیار مخاطبین قرار گرفته طبق گفته ی سایت سه پنج با دانلود و استقبال خوبی روبرو شده ست. شاید “بیانکو” اگر در نسخه ای چاپی در اختیار مخاطبین قرار می گرفت تاثیری دیگر داشت و بازخوردی دیگر؛ چه از سوی مخاطبین و چه از سوی منتقدین ادبی. متاسفانه اما فضای انتشار مجازی کتاب خارج از ایران مشکلی اساسی دارد که دامن گیر “بیانکو” نیز شده است. وقتی کتابی به صورت چاپی در اختیار منتقدین ادبی قرار می گیرد آن ها درباره اش می نویسند و نگارنده ی اشعار را به چالشی می کشند تا در قدم های بعدی آثارش آن ها را لحاظ کند و بازخورد مخاطبین جدی شعر و ادبیات را لمس و حس کند اما فضای مجازی از این امر خالی ست و تا به امروز نقد جده ای بر این مجموعه نوشته نشده ست.
وقتی از رضا صدیق در این باره پرسیدم گفت: “این یکی از آن مسائلی ست که به شخصه آزارم می دهد. من از تعریف های سطحی بی زارم و دوست دارم تا منتقدین ادبی اشعار مینیمالم را به سلاخی بکشند و نقد جدی و بی تعارفی بر مجموعه ام داشته باشند. این خلا شاید از مصائب چاپ اینترنتی باشد با اینکه دوستان ادبی و شاعران به صورت خصوصی برایم نقدهایشان را فرستاده اند اما این نقدهای رفاقتی با نقدهای ژورنالیستی که خود نیز درگیرش بوده و هستیم بسیار متفاوت است، امیدوارم فضایی ایجاد شود تا نشر الکترونیکی نیز مانند نشر چاپی منتقدان ادبی را به صرافت نقدنویسی و بررسی آثار بیندازد که ادبیات امروز ما دوران خوشی را سپری نمی کند و محتاج نقد جدی و منصفانه و پیشروست”
رضا صدیق، هم اکنون در حال ادیت نهایی کتاب دوم شعری ِ خود است که هنوز نامی برایش انتخاب نکرده. این مجموعه تماما اشعار موزون در قالب مثنوی و غزل مدرن است و فضایی کاملن سیاسی – اجتماعی دارد. هنوز مشخص نیست که این مجموعه از طریق کدام ناشر خارج از ایران به چاپ می رسد اما صدیق قصد دارد تا مجموعه ی دوم شعرش را به صورت چاپی وارد بازار کند.
اولین شعر مجموعه مینیمال های “بیانکو” با شرح حالی از بازجویی صدیق شروع می شود:
ــ روزنامه‌نگاری؟!
ــ تمام روزنامه‌ها برای شما؛
فقط “نگارم” را به شهر برگردانید
: روی برگه بازجویی نوشت و این واژه ها آن جا نطفه بستند. خشمگین شد و فریاد زد: اینجا شعر نیست، بنویس هر چه می دانی.
“نشریه الکترونیکی سه پنج” ناشر کتاب شعر رضا صدیق “بیانکو”، پیش از این نیز آثار فراوانی را در زمینه ی ادبیات زیرزمینی و کتاب هایی که از ارشاد مجوز نگرفته بودند را منتشر کرده و می کند. می تواند به عنوان مثال به آثار “بیژن الهی” نویسنده و شاعر بزرگ شعر معاصر اشاره کرد و یا “هوتن نجات” شاعری ناشناخته برای نسل جوان که با همت “ادبیات مستقل ایران سه پنج” حال بسیاری او را می شناسند.
مجموعه مینیمال – طرح واره های رضا صدیق “بیانکو” را می توان از طریق “سایت ادبیات مستقل ایران سه پنج” و از “این جا” دانلود کرد.