سانسور، توقیف و حذف…
بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این روزها در حالی برنامه های سیاست گذاران نظامی و دولتی را اجرا می کند که همچون دوره‌های قبل، مردم ازبازدید برخی غرفه های صاحب نام داخلی محروم شده اند و تعدادی از ناشران مهم دربخش شعر،فرهنگ و آموزش وادبیات به جرگه توقیف و محرومیت و ممنوعیت پیوسته اند.
پیش از برپایی نمایشگاه اخباری پیرامون عدم حضور برخی ناشران در نمایشگاه در رسانه های ایران منتشر شد. طرح‌نو،امید فردا، رسانش، گام نو و شهرزاد از جمله این ناشران بودند. با آغاز این رویداد علمی و فرهنگی در کشور بر تعداد غایبان نمایشگاه افزدوه شد. با آنکه بهمن دری معاون فرهنگی وزارت ارشاد در گفتگوی خود با رسانه ها تنها از محرومیت نشر چشمه درنمایشگاه امسال خبر داد اما با انتشار رسمی سایت نمایشگاه کتاب از غرفه داران مصلی تهران نام انتشارات دیگری چون “کویر” و “امیدفردا” نیز به چشم آمد. به گفته نمایندگان رسانه ای این دو انتشارات تنها یک روز مانده به تحویل مکان برپایی غرفه خبر محرومیت آن ها از حضور در نمایشگاه توسط وزارت ارشاد به آن ها ابلاغ شده است. بنابراین فهرست غیررسمی وزارت ارشاد درباره ممنوعیت حضورناشران مستقل در نمایشگاه در آخرین لحظات برگزاری مراسم افتتاحیه به شکل رسمی در اختیار رسانه ها قرار گرفت. نشر امیدفردا،نشر بوتیمار، نشر کویر، انتشارات شهیدبهشتی، نشر طرح‌نو، نشرآگه. سه نشر چشمه، ثالث و پیدایش که پیش از این از سوی اداره کتاب وزارت ارشاد تعلیق‌شده بودند، پس از تلاش‌ها و رایزنی‌های اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران توانستنددر نمایشگاه کتاب به عرضه آ‌ثار خود بپردازند.
درمیان همه ی حذف شدگان بخش خصوصی از نمایشگاه نام یک نشر نیمه دولتی هم به چشم می آید. دفتر شعر جوان.انتشاراتی که به گفته کارشناسان کتاب در روزهای اخیر به دلیل اختلافات مدیریتی با مسئولین دولتی از حضور در نمایشگاه بازماند.
اگر چه فشارو سانسورو توقیف ناشران و کتب توسط دولت کودتایی در نمایشگاه امسال نسبت به سال های گذشته قوت بیشتری به خود گرفته است اما راهکارخلاقانه ناشران معترض به این ممنوعیت هادر نوع خود جالب توجه بود. برگزاری نمایشگاه‌های خصوصی در محل کتابفروشی‌های شهر تهران از سوی ناشران ممنوع الورود به نمایشگاه با استقبال قابل توجهی از سوی بازدیدکنندگان محصولات فرهنگی مواجه شده است.انتشارات طرح‌نو یکی از این ناشران است که امسال برای دومین سال پیاپی اقدام به برگزاری نمایشگاه خصوصی کتاب همزمان با روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب در مصلای تهران کرده است.حسین پایا در این باره می‌گوید: شرکت در نمایشگاه کتاب فرصتی مهم و حیاتی برای ناشران است تا به این ترتیب بتوانند برخی از مشکلات اقتصادی خود را که در طول یک سال با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند برطرف کنند. اگرچه در سال‌های گذشته این فرصت از طرح نو گرفته شده اما ما خودمان را از داشتن یک نمایشگاه خصوصی در محل کتابفروشی طرح‌نو محروم نکردیم و همچون سال گذشته تمامی کتاب‌های خود را با تخفیف 20درصد در اختیار علاقه‌مندان و مخاطبان کتاب قرار دادیم.
اما اعتراض مدیران انتشارات توقیف شده دربیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سایت ها و رسانه های داخلی منتشر شد.داوود علی بابایی، مدیر نشر امیدفردا در این باره می‌گوید: به ما گفتند که حذف شما از بالا صورت گرفته و ظاهرا نهادهای دیگری به جز وزارت فرهنگ و ارشاد دستور اجرای آن را صادر کرده‌اند. به این ترتیب نشر ما چند روز مانده به برگزاری نمایشگاه کتاب بدون هیچ ابلاغیه کتبی و یا تذکر شفاهی اجازه حضور در نمایشگاه را از دست داد.علاوه بر امیدفردا، نشر کویر نیز یکی دیگر از ناشرانی است که به‌رغم انجام مراحل اولیه ثبت‌نام چند روز مانده به برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از حضور در این نمایشگاه بازمانده است. این ناشر حتی تعداد و عناوین کتاب‌های خود را برای شرکت در نمایشگاه آماده و آن را به مسئولین خانه کتاب نیز ارائه کرده است و با وجود دریافت تایید این نهاد دولتی، مدیرعامل این انتشاراتی متعجب است که چه عاملی موجب منع حضور او در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شده است.
حسین پایا مدیر مسئول نشر طرح نو نیز که برای سومین سال مداوم امکان حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را ندارد در محرومیت مجدد انتشارات خود در نمایشگاه می‌گوید: امسال و دوره‌های گذشته به اداره کتاب و امور نمایشگاه کتاب مراجعه کردم و دلایلی که موجب عدم‌حضور نشرمان در نمایشگاه کتاب شده را جویا شدم اما تا امروز جواب روشنی از سوی این اداره دریافت نکرده‌ام. حتی نامه‌هایی به وزیر و معاون وی نوشتم و خواستار بررسی و رسیدگی به این موضوع شدم که متأسفانه از این طریق نیز نتوانستم پاسخی برای این پرسش به دست آورم.
داوود علی بابایی مدیر نشر امیدفردا هم در اعتراض به سخنان مسئولان و روند معکوس عملکرد آن ها می‌گوید: عملکرد مسئولین وزارت فرهنگ و ارشاد با گفتار آنها یکی نیست. چندی پیش بهمن دری در رسانه‌ها اعلام کرد که تمامی ناشرانی که شرایط حضور در نمایشگاه را دارند می‌توانند در این رویداد فرهنگی حاضرشوند. وی حتی به این نکته اشاره کرد، ناشرانی که تخلف‌هایی در سال گذشته داشته‌اند نیز با رافت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجازه حضور در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب را به‌دست آورده‌اند. سؤال من این است وقتی چنین سخنانی توسط معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رسانه‌ها مطرح می‌شود، چرا باید نشر امیدفردا و تعداد دیگری از ناشران از ورود به نمایشگاه کتاب تهران منع شوند.آنچه امروز اتفاق افتاده کاملا با صحبت‌های بهمن‌دری معاون فرهنگی وزارتخانه و داریوش رضوانی معاون اجرایی بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مغایرت دارد.
فاطمه انتظار المهدی مدیرعامل نشر کویر نیز دراین باره می‌گوید: وقتی از موضوع محرومیت مطلع شدیم نامه‌ای به دبیرخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نوشتیم و خواستیم علت محرومیت برای‌مان مشخص شود اما این درخواست ما بدون پاسخ باقی مانده. اگرچه سال گذشته که نشر ما از حضور در نمایشگاه محروم شد نیز پیگیری کردیم اما به ما گفتند تا پایان نمایشگاه صبر کنید تا به شکایت‌تان رسیدگی شود، این کار انجام نشد و ما نیز دوباره پیگیر آن نشدیم. وی اضافه می‌کند:نشر کویر بیش از 20 سال است که در حوزه چاپ و نشر کتاب فعالیت می‌کند و در این سال‌ها هیچ تخلفی مرتکب نشده و هیچ تذکر شفاهی و کتبی را از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت نکرده و بسیار متأسف هستم که هیچ مقام مسئولی در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا امروز پاسخی برای این اقدام بی‌دلیل ارائه نکرده است.
در بخش بین الملل نیزکشورهای مصر، تاتارستان، الجزایر، قطر، لیبی، تونس و اقلیم کردستان عراق، برای شرکت در نمایشگاه بیست‌وپنجم به تهران آمده اند و غرفه‌هایی ویژه ای در سالن کشورها به آنها اختصاص داده شد.خبرها حاکی از آن است که این سالن با هدف گسترش تعاملات فرهنگی با کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای اسلامی در حوزه فرهنگ مکتوب طراحی شده است.
در دوره‌های گذشته نمایشگاه کتاب تهران، ناشران مصری در نمایشگاه حضور داشتند اما امسال برای نخستین‌بار دولت مصر به‌صورت رسمی در سالن ویژه کشورها حاضر می‌شود.