امحای زباله های بیمارستانی سهم شهرداری تهران شد تا برخلاف وظیفه سازمانی اش نسبت به از بین بردن این زباله ها اقدام کند؛کاری که برغم خطرات فراوان برای شهروندان، جایی در برنامه کاری دولت ندارد و به گفته کارشناسان، از معضلات جدی محیط زیست در 15 سال گذشته بوده است.
سخنگوی شهرداری تهران اعلام کرد: “برابر قانون وظیفه جمع آوری و امحای زباله های بیمارستانی بر عهده وزارت بهداشت است، اما از آن جا که شهرداری نگران سلامت شهری است و وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی ایران اعلام کرده اند که بودجه این کار به آنها اختصاص داده نشده، شهرداری می‌پذیرد که زباله‌های بیمارستانی را در بسته بندی‌های مشخص توسط سازمان بازیافت تحویل بگیرد و آنها را دفن بهداشتی کند.”
سید محمد هادی ایازی در نشست خبری اولین همایش ملی سلامت شهری با اشاره به نامگذاری سال 2010 از سوی سازمان بهداشت جهانی با نام “شهرنشینی و سلامت”، افزود: “البته این زباله ها باید سوزانده شوند که متاسفانه در حال حاضر این کار انجام نمی شود.”
در حال حاضر بخش قابل توجهی از زباله های بیمارستانی کشور همراه با زباله های شهری دفع می شود و تنها تعداد محدودی از بیمارستان ها به دستگاههای زباله سوز مجهزند که آن هم موجب آلودگی محیط زیست می شود. علاوه بر کمبود بودجه، ناهماهنگی بین شهرداری ها و مراکز درمانی وسازمان های متولی زباله های بیمارستانی، عوامل اصلی در دفع نادرست دهها تن پسمانده های عفونی و خطرناک درایران هستند.
بر اساس برآورد کارشناسان، در ازای هر تخت بیمارستانی، روزانه تا حدود سه کیلوگرم زباله جمع آوری و دفع می شود. شهرداری تهران، خارج از وظیفه خود، روزانه تا حدود صد تن زباله بیمارستانی را گردآوری و دفع می کند؛اما دفع ناصحیح این مواد نیز، سلامت محیط زیست از جمله آب های زیرزمینی را مورد تهدید قرار می دهد. زباله های بیمارستانی آلوده به انواع ویروس، میکروب، قارچ و نیز آلوده به مواد رادیواکتیو مورد استفاده در اشعه درمانی و نیز مواد شیمیایی خطرناک هستند. در عین حال نسوج انسانی و همچنین انواع اشیاء نوک تیز و خطرناک از جمله سرنگ ها و سرم های مصرف شده و سایر وسایل پزشکی آلوده در میان آنها وجود دارد. آن هم در شرایطی که در سال های اخیر، به ویژه نسبت به استفاده معتادان از سرنگ های مستعمل و خطر ابتلا به بیماری های مختلف از جمله آلودگی به ویروس اچ آی وی عامل بیماری ایدز هشدار داده شده است.
آیین نامه های مربوط به دفع پسمانده های بیمارستانی در سال 1383توسط مجلس شورای اسلامی به نهادهای ذیربط ابلاغ شد ولی از آن زمان تاکنون ناهماهنگی بین شهرداری، سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت و درمان برای جمع آوری و از بین بردن این زباله ها ادامه داشته است. وظیفه جمع آوری و امحای زباله بر عهده وزارت بهداشت گذاشته شد و این مصوبه در سالهای گذشته حتی در کمیسیون اصل 90 مجلس نیزمورد بررسی و تایید قرار گرفت.کاری که انجام نشد و اینک ایازی می گوید: “فقط به دلیل آنکه سلامت شهروندان تهدید نشود این کار را انجام می دهیم و 12 میلیارد تومان برای این کار در بودجه سازمان بازیافت پیش بینی شده و خرید و نصب دستگاه زباله سوز هم بر عهده وزارت بهداشت گذاشته شده است، کاری که ما کرده ایم پیش بینی سلول دفن بهداشتی است.” این در حالی است که شهرداری تهران سالانه برای جمع آوری، دفن و امحای زباله های عادی شهر تهران بیش از 100 میلیارد تومان هزینه می کند.
جنین در میان زباله های تهران
آنچه بحث زباله های بیمارستانی را داغ تر کردمشاهده جنین و امحاو احشای انسان در زباله های بیمارستانی در تهران بود. به گفته مصطفی سلیمی درجلسه علنی شورای شهر تهران، کارگران شهرداری بسیاری مواقع حین جمع آوری زباله های بیمارستان های دولتی امحا و احشا و جنین انسان نیز پیدا می کنند. وی در همان جلسه با اشاره به قانون مصوب مجلس درسال 1383 که وظیفه دفن زباله های بیمارستانی و عفونی را به عهده تولیدکنندگان گذاشته به نهاد های متولی اعتراض کرد. ولی وزارت بهداشت همچنان در این مورد سکوت کرده است.
آنچه بر زباله ها گذشت
یکی از مسائل اصلی در مورد زباله های بیمارستانی، مخلوط شدن زباله های اتاق عمل با زباله های دیگر است. افرادی هم که نسبت به جمع آوری این زباله ها اقدام می کنند بدون اطلاع از محتویاتش، آنها را در اختیار ماموران شهرداری می گذارند.
اکثر این زباله ها حاوی سرنگ ها و مواد آلوده است و سگ ها و گربه ها به راحتی می توانند این زباله ها را باز کنند.
راکی زقوندی، کارشناس سازمان جهانی بهداشت که سال پیش از ایران بازدید کرده بود، استفاده از دستگاههای موسوم به اتوکلاو را برای دفع زباله توصیه کرد اما مقامات وزارت بهداشت و درمان، مشکل اصلی را کمبود بودجه برای تامین این نوع دستگاهها اعلام کرده بودند. بحث دیگر خرید دستگاه های زباله سوز برای بیمارستان ها بود که اکنون کمتر از ده درصد بیمارستان ها مجهز به دستگاه زباله سوز هستند که دود ناشی از سوخت این زباله ها را به بیرون منتقل نمی کند و آسیب کمتری به محیط زیست وارد می شود.
پس از بررسی های فراوان و با درنظر گرفتن بودجه وزارت بهداشت مقرر شد چنانچه بیمارستان ها قدرت خرید دستگاه های زباله سوز را ندارند دست کم زباله بیمارستان ها جداگانه جمع آوری، بسته بندی و دفع شود و با دیگر زباله های شهری مخلوط نشود.اما چنین طرحی نیز اجرا نشد؛هرچند از نظر قانونی ضرب الاجل های قانونی به پایان رسیده است.
ادامه روش دفن این زباله ها در کنار زباله های خانگی بدون استفاده از مواد ضد عفونی کننده و بی خطرساز، کمیسیون اصل نود مجلس را وادار به واکنش کرد بطوریکه این کمیسیون گزارش جامعی در مورد دستگاههای متولی که وظیفه خود را انجام نمی دهند تهیه کرد؛ اما پیگیریهای این کمیسیون تنها به بحث تهیه آئین نامه ضوابط اجرایی قانون مدیریت پسمانده ها ختم شد.
بی توجهی به امحاء صحیح زباله های عفونی باعث شد تا دادستانی کل کشور به عنوان مدعی العموم وارد شود و دادستان وقت از دولت و مجلس شورای اسلامی خواست اعتبار لازم را در خصوص امحاء صحیح و اصولی زباله های بیمارستانی در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد. به دنبال دادستانی کل کشور، سازمان بازرسی نیز به عنوان دستگاه نظارتی وارد شد و گزارشی از عواقب خطرناک پسماندهای بیمارستانی به رئیس دولت نهم ارائه کرد و خواستار تصویب سریع آئین نامه ضوابط اجرایی قانون مدیریت پسماندها در دولت شد تا دیگر دستگاهها بهانه ای برای اقدام صحیح در امحاء زباله های عفونی نداشته باشند.
در نهایت پس از وقفه طولانی و با هشدارهای مسئولان قضائی و نمایندگان مجلس، آئین نامه ضوابط اجرایی قانون مدیریت پسماندها در کمیسیون زیر بنایی دولت به تصویب رسید تا دستگاههای متولی بر اساس برنامه ای مشخص در راستای امحاء زباله های عفونی اقدام کنند.با این حال با وجود تصویب آئین نامه مذکور، همچنان اجرای بحث پسماندهای بیمارستانی توسط وزارت بهداشت، بحرانی ارزیابی شده است.
در حال حاضر بیش از 70 تن، معادل یک درصد از کل زباله های تولیدی شهر تهران را زباله های بیمارستانی تشکیل می دهد.
