“احراز هویت” پیش از استفاده از اینترنت، آخرین راهکاری است که به منظور فیلترینگ هوشمند، در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار دارد. این شورا می‌خواهد سطح فیلترینگ‌های متفاوتی را طراحی و اجرا کند که بسته به سن و شغل کاربران متفاوت است. کمتر از یک هفته پیش وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم از راه‌اندازی ایمیل ملی خبر داده بود؛ ایمیلی که فرد متقاضی استفاده از آن ابتدا باید “احراز هویت” شود. به نظر می‌رسد متولیان و متصدیان کنترل اینترنت در ایران که تاکنون قطع اینترنت و کندی سرعت در مواقع خاص را در کنار فیلترینگ گسترده در دستور کار داشتند، اکنون به روش “احراز هویت” متمایل شده‌اند؛ روشی که به شکلی گسترده در کشور کره شمالی انجام می‌شود و تنها عده خاصی پس از کسب صلاحیت، اجازه دسترسی به اینترنت دارند. دست برقضا، محمدحسن نامی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم مدرک دکترای خود را از این کشور دریافت کرده است.
وضعیت فعلی، تقصیر وزرای قبلی است
مهدی اخوان بهابادی، دبیر شورایعالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی از تغییر نظام پالایش و فیلترینگ فعلی اینترنت می‌گوید و عنوان می‌کند که در طرح جدید، کاربران قبل از ورود به اینترنت و استفاده از آن احراز هویت می‌شوند تا امکان تفکیک فیلترینگ برای گروههای مختلف مردم وجود داشته باشد.
او توضیح می‌دهد: “برای مثال سطح دسترسی به اینترنت برای یک پژوهشگر و یک بازرگان باید با یک نوجوان و دانش آموز متفاوت باشد در این راستا ابعاد اجرایی این پیشنهاد در مرکز ملی فضای مجازی در دست بررسی است.”
دبیر این شورا معتقد است یکی از مشکلات فعلی در حوزه فیلترینگ، “عدم هوشمندسازی” است: “این وظیفه حاکمیت است و زمانی که حاکمیت از وظایف تصدی گری اش جدا شود روی این حوزه متمرکز خواهد شد.”
او از طرح‌هایی مانند اینترنت پاک و گوگل ارث اسلامی که توسط وزیر ارتباطات مطرح شده، ابراز بی‌خبری می‌کند و می‌گوید طرحی در این موارد به دست شورا نرسیده است. او در عین حال تذکر هم می‌دهد که در انتخاب الفاظ در حوزه فضای مجازی باید دقت بیشتری صورت گیرد.
رئیس مرکز ملی فضای مجازی اعتراف می‌کند که وضعیت اینترنت کشور “اصلا مطلوب نیست” اما دلیل این وضعیت را “خروجی طرز فکرهای وزرای قبلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات” می‌داند.
او در زمینه قیمت اینترنت هم می‌گوید: “قیمت خدمات اینترنت در داخل کشور با خارج کشور فاصله زیادی دارد و تا زمانی که مشکل قیمت و تصدی‌گری حاکمیت در این بخش حل نشود این وضعیت همچنان باقی است.”
شورایی به دستور رهبری
شورای عالی فضای مجازی، نهادی است که به دستور رهبر جمهوری اسلامی در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و وظیفه ایجاد مرکز ملّی فضای مجازی کشور را به عهده دارد. در حکم آیت‌الله خامنه‌ای، آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب های ناشی از آن، و بهره گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم، از دلایل اصلی ضرورت تشکیل این شورا عنوان شده بود.
همچنین مقرر شد که رئیس جمهوربه عنوان رئیس شورا به همراه رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در شورا عضویت داشته باشند.
حمید شهریاری، سیّدجواد مظلومی، مهندس مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، محمد سرافراز و علیرضا شاه میرزایی هم به مدت سه سال به عضویت این شورا درآمدند.
در خرداد ماه ۱۳۹۱ هم با “رای اکثریت مطلق اعضا”، مهدی اخوان بهابادی به عنوان دبیر شورایعالی و رییس مرکز فضای مجازی کشور منصوب شد.
شهریور ماه همان سال هم اساسنامه مرکز ملی فضای مجازی به تصویب رسید که مواردی مانند “ در نظر گرفتن شرایط جنگ فرهنگی و به تبع آن حاکم کردن روحیه جهادی و گسترش تعامل و هم‌افزایی بین کلیه دستگاه‌ها و نیروهای مردمی در عالی‌ترین سطح از هماهنگی و انسجام” و “مقدم داشتن محتوا نسبت به زیرساختها، قالبها و خدمات اینترنتی و سرمایه‌گذاری بالا و مستمر در زمینه تولید وسیع و زاینده محتوای جذاب براساس اسلام ناب محمدی و گفتمان انقلاب اسلامی” در آن گنجانده شده بود.
بهابادی پس از آن در موارد متعددی از لزوم تغییر شیوه فیلترینگ سخن گفته است؛ از جمله اینکه عنوان کرده: “بعضا اعتراضهایی را می شنویم که دسترسی به برخی از سایت هایی که از نظر نظام می توانند مجاز تلقی شوند به دلیل نحوه اعمال فنی فیلترینگ امکان پذیر نیست و برای حل این مشکل طرحی برای هوشمند سازی فیلترینگ کشور شروع شده که امیدواریم به نتیجه برسد.”
او توضیح داده بود: “هم اکنون اگر درون سایتی که دارای چندین صفحه است یک محتوای مجرمانه وجود داشته باشد با استفاده از نرم افزار فعلی فیلترینگ، ناگریز کل سایت فیلتر می‌شود اما اگر این هوشمند سازی اجرایی شود می توان تنها بخش مدنظر را فیلتر کرد و دسترسی به مابقی محتوای سایت امکان پذیر باشد؛ براین اساس این موضوع، باعث کاهش قابل توجه حجم فیلتر خواهد شد.”
دبیر شورایعالی فضای مجازی در عین حال مدافع اصل وجود فیلترینگ است و در بهمن ماه سال گذشته اعلام کرد که “مسدودیت دسترسی به شبکه اجتماعی فیس بوک در کوتاه مدت به هیچ وجه برداشته نمی‌شود.”
ایمیل ملی پس از احراز هویت
به تازگی دولت نیز “ایمیل ملی” راه‌اندازی کرده است که برخلاف تمامی سرویس‌دهنده‌های بزرگ و معتبر ایمیل در دنیا، برای استفاده از آن، کاربر ابتدا باید “احراز هویت” شود و استفاده از آن نیز پولی است.
این ایمیل ملی که نشان پست جمهوری اسلامی را دارد و با دامنه پست ایران راه‌اندازی شده، از سوی محمدحسن نامی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران توصیه و تجویز شده است: “با تلاش شرکت پست و سازمان فناوری اطلاعات ایران، هر ایرانی از طریق مقطع تحصیلی ابتدایی باید دارای یک پست الکترونیکی شود تا بتواند امور ارتباطی خود با دستگاههای دولتی را از طریق این سرویس ارسال و دریافت کند.”
به گفته او امنیت و حفظ اطلاعات، مهمترین دلیل راه‌اندازی این سرویس است و با اختصاص پست الکترونیکی به هر ایرانی، تعاملات دولتی با مردم به صورت الکترونیکی انجام می گیرد.
نکته جالب توجه در مورد ایمیل ملی این است که کاربران حقیقی و حقوقی پس از ثبت نام و درخواست دریافت ایمیل ملی، باید برای احراز هویت به یکی از مراکز و دفاتر پستی محل زندگی خود مراجعه کنند و مدارک لازم برای ثبت نام را ارائه دهند.
