موضوع داعش و تلاش‌های جاری برای تشکیل ائتلافی گسترده علیه این جریان تندرو بسان هفته‌های گذشته، مهم‌ترین موضوع مورد بحث در رسانه‌های عربی بود. عدم حضور ایران در ائتلافی که با تلاش آمریکا شکل گرفته و قرار است فعالیت خود علیه داعش را آغاز کند، مورد توجه تحلیلگران عربی است.
عبدالرحمن الراشد سردبیر سابق روزنامه الشرق‌الاوسط معتقد است تمام آنچه در مورد اختلاف بین ایران و آمریکا در مبارزه با داعش گفته می‌شود، چیزی بیشتر از یک “پروپاگاندای منفعت‌طلبانه” نیست.
الراشد نوشت: “با نزدیک شدن به موعد تشکیل کنفرانس ائتلاف برای مبارزه با داعش، ایران خواستار مشارکت نظام سوریه در کنفرانس شد که این موضوع به شکل طبیعی با مخالفت عربستان به عنوان کشور میزبان مواجه شد. ایران به اصرار خود ادامه داده و حضورش در کنفرانس را منوط به دعوت از سوریه کرد. از لحظه‌ای که حضور ایران در کنفرانس با مخالفت مواجه شد، ادبیات حمایتی از مبارزه با داعش تغییر کرده و به این سمت میل کرد که کنفرانس را یک توطئه جهانی علیه منطقه قلمداد شود”.
به نوشته الراشد، “پس از سقوط موصل ایران از احتمال سقوط بغداد به دست داعش به هراس افتاده و عملا به حمایت نظامی آمریکا و سیاسی عربستان نیاز پیدا کرد و برای همین با برکناری نوری المالکی و روند تشکیل دولت جدید در عراق موافقت کرد و اکنون بار دیگر به ادبیات سابق خود بازگشته و تمام تلاش‌های جاری برای مبارزه با داعش را تخطئه می‌کند”.
طارق الحمید دیگر تحلیلگر روزنامه الشرق‌الاوسط اما معتقد است که ایران در این روزها بیشتر به دنبال حفظ آبروی خود است. الحمید با ذکر شواهدی از جمله اظهارات هاشمی رفسنجانی در احتمال همکاری ایران با آمریکا در مبارزه با داعش و ابراز امیدواری سفیر ایران در بغداد نسبت به مشارکت ایران در کنفرانس پاریس، نوشت: “ایران به خاطر دعوت نشدن به کنفرانس پاریس دچار تنگنا و شرمساری شده و به همین دلیل ما شاهد اظهارات تند و انفعال‌آمیز آیت‌الله خامنه‌ای بعد از مرخص شدن از بیمارستان بودیم”.
به گفته الطارق، “پس از سیاست جدید عراق مبنی بر گشایش در قبال عربستان و تعهد آمریکا به حمایت از اپوزیسیون سوریه، اکنون ایران در برابر دو گزینه قرار گرفته است: مذاکره بر سر بشار اسد یا هم‌پیمانی با داعش در عراق و سوریه که به مثابه یک خودکشی سیاسی محسوب می‌شود؛ هر چند به نظر می‌رسد ادبیات ایران به این سمت میل کرده است”.
سرکیس نعوم تحلیلگر مشهور لبنانی در روزنامه النهار به بررسی حضور داعش در عراق و تاثیر آن بر وضعیت منطقه در آینده پرداخته و نوشت: “درست است که ایران با عدم مشارکت در کنفرانس علیه داعش، ضربه‌ای کاری خورده است، اما هنوز هم در عراق قوی است و به خاطر هم‌پیمانانی که دارد می‌تواند عملیات علیه داعش را با شکست مواجه کند؛ هر چند که این سیاست برایش خطرناک باشد”.
به نوشته نعوم، “اگر ایران دست به اجرای چنین سیاستی بزند، تنها یک دلیل برای آن می‌توان تصور کرد و آن هم ثابت کردن این موضوع به آمریکاست که بدون ایران کاری در عراق از پیش نخواهد برد”.
برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند که بحران منطقه و به تبع آن ظهور گروه‌هایی مثل داعش ناشی از بحران سوریه است و تا زمانی که این بحران حل نشود، وضعیت منطقه نه تنها بهتر نشده بلکه بدتر نیز خواهد شد.
لؤی حسین در روزنامه الحیات نوشت: “ائتلاف جهانی شکل گرفته علیه داعش، هیچ برنامه‌ای برای بحران سوریه ندارد. در سوی دیگر، روسیه و ایران کشورهای تاثیرگذار اصلی در سوریه هستند و تاکنون هیچکدام مایل به پذیرش راه‌حلی سیاسی در سوریه نیستند، مگر اینکه پیروزی آنها را تضمین کند”.
مصطفی اللباد تحلیلگر مصری روزنامه السفیر، ائتلاف جهانی علیه داعش را محکوم به شکست می‌داند، زیرا این ائتلاف از سه طبقه از بازیگران محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی تشکیل شده که با یکدیگر تضاد منافع دارند و نمی‌توانند به اتحادی برای یک عمل مشترک برسند.
اللباد نوشت: “در خاورمیانه پنج قدرت سنتی بزرگ وجود دارند که برخی ویژگی‌های بازیگری را داشته و بعضی دیگر را ندارند. این کشورها عبارتند از ایران، ترکیه، اسراییل، عربستان و مصر. جنگ با داعش تا حد زیادی به توازن قوا بین این پنج کشور بستگی دارد و اوباما در تلاش است تا نوعی همگرایی بین آنها ایجاد کند. ایران در شرایطی که از کنفرانس حذف شده اما کانال‌های ارتباطی با تهران کماکان فعال است. از آنجا که سقوط نظام بشار اسد یک امر حتمی است، کشوری مثل ایران قصد دارد بیشترین امتیازات ممکن از مرحله بعد از شکست داعش و سقوط اسد را جمع‌آوری کند”.
این تحلیلگر مصری معتقد است که آنچه اکنون جریان دارد، مذاکره برای شکست دادن داعش نیست؛ بلکه تلاش و مذاکره برای تقسیم نقش‌ها در آینده منطقه است.
در این بین برخی از صاحب‌نظران عربی بر این باور هستند که ایران تاکنون نشان داده که سیاستی پراگماتیکی داشته و هر جا منافعش اقتضا کند، سیاست‌هایش را تغییر می‌دهد و امتیازهای لازم را برای خودش جمع‌آوری می‌کند.
الیاس الدیری در روزنامه النهار نوشت: “کسانی که وضعیت منطقه را در هفته‌های اخیر پیگیری کرده‌اند، معتقدند که ایران باید خود را آماده یک تغییر دقیق در سیاست‌هایش کرده و تمام این سیاست‌ها را مورد بازنگری قرار دهد”.
به نوشته الدیری “تهران نیاز به کسی ندارد که به آن یادآوری کند ماه عسلش در منطقه خاتمه یافته و ائتلافی که علیه داعش در حال شکل‌گیری است، منطقه را به این زودی ترک نخواهد کرد. با این حال صاحب‌نظران معتقدند که ایران به خوبی می‌داند چگونه سیاست‌هایش را تغییر داده و به بلندپروازی‌های خود ادامه دهد. حتی اگر لازم باشد، ایران می‌تواند با گشایش بیشتری نسبت به کشورهای منطقه تعامل کرده و سیاست‌های دیرین خود را تغییر دهد”.
در گزارشی متفاوت از تحلیل‌های معمول این روزها در رسانه‌های عربی، روزنامه الحیات خبر داد که احمد عجیبه دبیرکل شورای عالی امور اسلامی در وزارت اوقاف مصر، احمد کریمه عضو این شورا را از کار خود برکنار کرد تا پرونده او مورد رسیدگی الازهر قرار گیرد.
اتهامی که به احمد کریمه وارد شده این است که وی به ایران سفر کرده و در برخی حوزه‌های علمیه شیعه اقدام به سخنرانی کرده است. الازهر اعزام هرگونه هیات به ایران را تکذیب و اعلام کرده اگر مشخص شود احمد کریمه واقعا به ایران سفر داشته، آنگاه قطعا مجازات خواهد شد.