در حالی که کنگره و سنای آمریکا در هفته گذشته به قرار گرفتن نام “سپاه پاسداران” در کنار گروه‌های تروریستی رای داده بودند، دیروز در خبری غیرمنتظره اعلام شد فرمانده جدید سپاه از این پس با حفظ سمت، فرماندهی نیروی مقاومت بسیج را هم برعهده خواهد داشت. همزمان با اعلام این خبر که در ادامه موج تغییرات گسترده در سطح فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ارزیابی شد، فرمانده جدید سپاه و بسیج از “تغییر استراتژی” سپاه و توجه به “تهدیدهای داخلی” خبر داد.
درتقسیم وظایفی که پس از جنگ به تدریج بین سپاه وبسیج جا صورت گرفته است، اولی دربخش نظامی خود تهدیدات خارجی را مد نظردارد ودومی به نقش آفرینی در فضای داخلی. طی سالهای گذشته، بسیج به عنوان یکی از نیروهایی که برای کنترل تجمعات، تحصن های مدنی ودانشجویی به عنوان نیروهای بازدارنده ودرقالب گروه هایی همچون لباس شخصی ها خود رانشان داده به فعالیت پرداخته است. نیروهای بسیج به دلیل ارتباط سازمانی خود با سپاه و ازطرف دیگر پاسخگو بودن سپاه به رهبری، عملا از مصونیت بالایی دربرخی رویدادهای سالهای گذشته ازجمله حملات به تجمعات دانشجویی برخوردار بوده اند.
یکی شدن فرماندهی سپاه وبسیج ازسوی دیگر، همزمان با افزایش تهدیدات خارجی علیه کشور ونیز گمانه زنی های که درخصوص یک حمله نظامی احتمالی به کشور دارد این گمان را دامن زده است که این اقدام به منظور آمادگی بیشتر نیروهای نظامی دربسیج وسپاه برای مقابله با تهدیدات جدید به وقوع پیوسته باشد..
بسیج، بسیج می شود
“عزیز جعفری” در مراسم تودیع سردار حجازی و معارفه خود به عنوان فرمانده بسیج، با اعلام تصمیم رهبر مبنی بر اینکه فرمانده سپاه با بسیج یکی باشد، گفت: “سپاه بسیج می‌شود تا بسیج، بسیج شود.” وی همچنین “ماموریت اصلی” سپاه را مقابله با آنچه “تهدیدات داخلی” نامید، ذکر کرد.
تعریض انتقادآمیز فرمانده کنونی سپاه و بسیج به وضعیت پیشین بسیج در حالی بود که حجازی، فرمانده قبلی این نیرو نیز در این مراسم حضور داشت و همچنین بنا بود از وی تجلیل شود. فرمانده جدید در جریان مراسم تاکید کرد: “ماموریت بسیج نیمی از ماموریت سپاه است، از این رو باید سازوکار پرداختن به این ماموریت نیز فراهم شود.”
سردار حجازی که چند روز پیش به ریاست ستاد مشترک سپاه منصوب شد، پیش از این و در زمان فرماندهی رحیم صفوی بر سپاه پاسداران، فرماندهی نیروی مقاومت بسیج را به عنوان یکی از نیروهای پنج‌گانه سپاه عهده‌دار بود. نیروهای سه‌گانه زمینی، هوایی و دریایی به همراه نیروی قدس (برون مرزی) دیگر نیروهای زیرمجموعه سپاه را تشکیل می‌دادند.
اکنون موضوع یکی شدن فرماندهی سپاه و بسیج در حالی اعلام شده است که هنوز بر اساس سلسله‌مراتب، نیروی مقاومت بسیج یکی از زیرمجموعه‌های سپاه به شمار می‌رود. از این رو، این احتمال مطرح است که چارت سازمانی سپاه و بسیج نیز به دنبال موج گسترده تغییر در فرماندهان ارشد این نیروها، مشمول تغییر شود و بلکه بسیج به نهادی موازی بیرون از مجموعه سپاه تبدیل شود. این موضوعی است که در بخشی از سخنان دیروز عزیز جعفری نیز مورد تاکید قرار گرفت: “ما باید بر اساس شرایط محیطی و تهدیدات موجود بتوانیم ساختار خود را وفق دهیم.”
اعلام رسمی ورود سپاه به سیاست
حضور دیروز فرمانده جدید سپاه در ستاد نیروی مقاومت بسیج در محافل سیاسی داخلی بازتاب گسترده‌ای داشت و در خبر آن، بیش از آنکه تودیع و تجلیل از فرمانده پیشین بسیج اهمیت داشته باشد، ادغام فرماندهی سپاه و بسیج، اعلام تغییر استراتژی سپاه و از همه مهمتر اعلام رسمی ورود سپاه به عرصه سیاسی و مقابله با تهدید داخلی مورد توجه واقع شد.
عزیز جعفری که هرچند به تازگی به درجه “سرلشگری” رسیده، در سخنان دیروز خود با بیان اینکه “راهبرد ما در گذشته، قطعا امروز نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد” و نیز با اشاره به سخنان آیت الله خامنه‌ای در آغاز رهبری خود در سال 68 درباره استراتژی سپاه، تصریح کرد که “در استراتژی فعلی که از سوی رهبر انقلاب مشخص شده استراتژی راهبردی سپاه با آن سالها فرق کرده است.” وی این تغییر را به طور خلاصه، اینگونه شرح داد که: “ماموریت اصلی سپاه در حال حاضر مقابله با تهدیدهای داخلی است و سپس در صورت تهدید نظامی خارجی، سپاه به کمک ارتش خواهد شتافت.”
سپاه بسیج می‌شود یا بسیجی‌وار عمل می‌کند؟
تمام توضیحی که محمدعلی (عزیز) جعفری در جلسه دیروز درباره معنا و هدف از یکی شدن فرمانده سپاه و بسیج ارائه داد، این بود که: “حضرت آقا فرمودند که سپاه باید بسیج شود، برای تحقق این فرمایش و بر اساس نظر و موافقت رهبر انقلاب مسئولیت فرماندهی نیروی مقاومت بسیج نیز به فرمانده کل سپاه محول شده است.”
با این حال، اعلام این تغییر در کنار اعلام رسمی تغییر استراتژی سپاه در همین جلسه، معنای دیگری داشت که اگرچه از زبان جعفری شنیده نشد، اما چندان پنهان هم نبود. او ابتدا گفت “ماموریت اصلی سپاه مقابله با تهدیدات داخلی است”، سپس گفت: “ما نیز باید بر اساس تهدیدات موجود دشمنان شرایط را متحول کنیم” و آنگاه نتیجه گرفت: “باید به بسیج توجه خاصی داشته باشیم تا بتوانیم به اهدافمان هر چه زودتر دست یابیم.”
اکنون باید دید نقش بسیج به عنوان یک نیروی “شبه نظامی” یا به تعبیر فرمانده همزمان بسیج و سپاه، نیروهایی آموزش‌دیده‌ای که “هرجا لازم باشد برای دفاع از انقلاب به صحنه می‌آیند” در تحقق هدف جدید سپاه برای مقابله تهدیدات سیاسی داخلی چیست. آیا این بار که چنین بی‌پروا سخن از ورود سپاه به سیاست گفته می‌شود، باید منتظر احیای “گروه‌های فشار” از طریق نیروهای داوطلب پایگاه‌های نیروی مقاومت بسیج باشیم؟
اگر این برداشت صحیح نباشد، پس چگونه می‌توان توجه ویژه فرمانده جدید سپاه به نقش بسیج در “تغییر ساختار” جدید سپاه را تحلیل کرد؟ جعفری ماموریت جدید سپاه را اولویت دادن به ماموریت‌های بسیج دانسته و این ماموریت‌های را نیز متعلق به عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی دانسته است. او همچنین گفته است: “انتصاب سردار حجازی به عنوان رییس ستاد مشترک سپاه نیز با توجه به اشراف ایشان به بسیج در همین راستا بوده است.”
جعفری همچنین گفته است: “در دهه سوم فعالیت‌های سپاه، ما شاهد بودیم که دشمن چگونه تهدیدات خود را از نوع نامتقارن و مستقیم علیه جمهوری اسلامی افزایش داده است. پس ما نیز باید بر اساس تهدیدات موجود دشمنان شرایط را متحول کنیم تا بتوانیم با دقت تمام به مقابله با دشمن بپردازیم.” برخی ناظران معتقدند تغییر گسترده فرماندهان که احتمالا پس از این هم ادامه خواهد یافت، تغییر ساختار، تغییر استراتژی، توجه ویژه به بسیج و توجه خاص به جنگ‌های نامتقارن، همگی ابعادی از تحولی هستند که قرار است از این پس در سپاه رخ دهد. با این تفاوت که فرمانده کنونی سپاه و بسیج با تکذیب ضمنی گمانه‌زنی‌ها درباره نظامی شدن سپاه پس از این، این بار رسما از ماموریت جدید سپاه برای فعالیت در عرصه سیاسی و مقابله با “تهدیدهای داخلی” که البته هنوز نام و نشان آنها اعلام نشده، خبر داده است.
–
ازسوی دیگر، با توجه به آنکه بسیج نیرویی مردمی خوانده می شود، با گمانه زنی هایی که درخصوص تحریم سپاه ویا گذاردن نام این نیروی نظامی در سیاهه سازمان های تروریستی وزارت خارجه آمریکا مطرح شده است، چنین اقدامی به عنوان یک گام روبه جلو، بالا بردن هزینه چنین نام گذاری برای آمریکایی ها به شمار می رود. چرا که با یکی شدن مدیریت این دو نیرو، عملا چنین اقدامی به معنی تروریست خواندن نیروهای بزرگی خواهدبود که ازشهرهای بزرگ تا روستاهای کوچک، ازمدارس تا مساجد وادارات شعبه کوچکی دارد.