تصمیم گیرنده رهبر است

دکتر‎ ‎داوود هرمیداس‎ ‎باوند‎ ‎استاد‎ ‎روابط‎ ‎و‎ ‎حقوق‎ ‎بین‎ ‎الملل‎ ‎دانشگاه‎ ‎علامه‎ ‎طباطبایی‎ ‎و‎ ‎پژوهشگر‎ ‎مسائل‎ ‎سیاسی‎ ‎در‎ ‎گفت‎ ‎وگو‎ ‎با‎ ‎روز‎ ‎تصریح‎ ‎می‎ ‎کند‎ ‎که‎ ‎برای‎ ‎آغاز‎ ‎گفت‎ ‎وگویی‎ ‎ثمر‎ ‎بخش‎ ‎بین‎ ‎ایران‎ ‎وآمریکا‎ ‎هر‎ ‎دو‎ ‎کشور‎ ‎باید‎ ‎مواضع‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎تعدیل‎ ‎کنند. به‎ ‎گفته‎ ‎این‎ ‎تحلیلگر‎ ‎مسائل‎ ‎بین‎ ‎الملل،‎ ‎هر‎ ‎تغییری‎ ‎که‎ ‎در‎ ‎عرصه‎ ‎سیاست‎ ‎آمریکا‎ ‎رخ‎ ‎بدهد‎ ‎لزوما در‎ ‎ایران‎ ‎منشا‎ ‎اثر‎ ‎نیست،‎ ‎چرا‎ ‎که‎ ‎در‎ ‎خصوص‎ ‎رابطه‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎آمریکا‎ ‎در‎ ‎نهایت‎ ‎رهبری‎ ‎نظام‎ ‎حرف‎ ‎اصلی‎ ‎را‎ ‎می‎ ‎زند و‏‎ ‎نه‎ ‎دیگر مقامات. ‏‎ ‎این‎ ‎گفت‎ ‎وگو‎ ‎را‎ ‎می‎ ‎خوانید‎. ‎‎ ‎

‎ ‎پالس‎ ‎های‎ ‎مختلفی‎ ‎که‎ ‎از‎ ‎سوی‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎آمریکا‎ ‎برای‎ ‎یکدیگر‎ ‎فرستاده‎ ‎می‎ ‎شود‎- ‎هم‎ ‎از‎ ‎سوی‎ ‎آقای‎ ‎احمدی‎ ‎نژاد‎ ‎وهم‎ ‎سوی‎ ‎آقای‎ ‎اوباما‎ -‎تا‎ ‎چه‎ ‎حد‎ ‎ناشی‎ ‎از‎ ‎نیازهای‎ ‎استراتژیک‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎تا‎ ‎چه‎ ‎حد‎ ‎تنها‎ ‎تغییر‎ ‎لحن؟‎ ‎

آقای‎ ‎اوباما‎ ‎قبلا‎ ‎در‎ ‎جریان‎ ‎انتخابات‎ ‎آمریکا‎ ‎گفت‎ ‎که‎ ‎اگر‎ ‎انتخاب‎ ‎شود‎ ‎با‎ ‎ایران‎ ‎بدون‎ ‎قید‎ ‎و‎ ‎شرط‎ ‎گفت‎ ‎وگو‎ ‎می‎ ‎کند‎ ‎و‎ ‎بعدا‎ ‎هم‎ ‎در ‏مواردی با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎مستعمینی‎ ‎که‎ ‎با آنها رو به رو‎ ‎شده گفته‎ ‎هایش‎ ‎را‎ ‎تعدیل‎ ‎کرده.‏‎ ‎‏ حال، آینده‎ ‎بستگی‎ ‎به‎ ‎رویکرد‎ ‎آمریکا‎ ‎دارد‎ ‎که‎ ‎آیا‎ ‎مساپل‎ ‎مختلف‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎جداگانه‎ ‎مورد‎ ‎بحث‎ ‎قرار‎ ‎بدهد‎ ‎یا‎ ‎رویکرد‎ ‎جامعی‎ ‎به‎ ‎موضوع‎ ‎داشته‎ ‎باشد‎ ‎که‎ ‎همه‎ ‎مساپل‎ ‎مرتبط‎ ‎با‎ ‎تهران‎ ‎و‎ ‎واشنگتن‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎بر بگیرد. بستگی به این دارد که آیا‎ ‎مساپل‎ ‎را‎ ‎تفکیک‎ ‎کند‎ ‎به‎ ‎موضوعاتی‎ ‎که‎ ‎امکان‎ ‎تفاهم‎ ‎بیشتری در مورد آنها‏‎ ‎وجود‎ ‎دارد- ‏‎ ‎مانند‎ ‎عراق‎ ‎‏- و‎ ‎به‎ ‎آنها‎ ‎اولویت‎ ‎بدهد،‎ ‎یا‎ ‎اینکه‎ ‎اولویت‎ ‎را‎ ‎بدهد‎ ‎به‎ ‎مساله‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎که‎ ‎پیچیدگی‎ ‎های‎ ‎خاص‎ ‎خودش‎ ‎را‎ ‎دارد. مقامات‎ ‎ایرانی‎ ‎برخلاف‎ ‎گذشته‎ ‎از‎ ‎اظهارات‎ ‎اوباما‎ ‎استقبال‎ ‎کرده‎ ‎اند‎ ‎و‎ ‎مواضع جدید وی ‏تا‎ ‎حدی‎ ‎به‎ ‎عنوان‎ ‎نشانه های یک‎ ‎نگرش‎ ‎مثبت‎ ‎تلقی‎ ‎شده‎ ‎اند. ‏‎ ‎به‎ ‎همین‎ ‎جهت‎ ‎احتمال‎ ‎زیادی‎ ‎وجود‎ ‎دارد‎ ‎که‎ ‎آمریکایی‎ ‎ها‎ ‎بعد‎ ‎از‎ ‎انتخابات‎ ‎قدم‎ ‎های‎ ‎جدی‎ ‎تری‎ ‎بردارند‎. ‎‎ ‎

‎ ‎در‎ ‎هفته‎ ‎های‎ ‎گذشته‎ ‎هم‎ ‎جو بایدن ‏‎ -‎درکنفرانس‎ ‎امنیتی‎ ‎مونیخ‎- ‎‏ و‎ ‎هم‎ ‎خود‎ ‎باراک‎ ‎اوباما‎ ‎از‎ ‎لزوم توقف‎ ‎برنامه‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎ایران‎ ‎صحبت‎ ‎کرده‎ ‎اند. با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎مخالفت ایران با توقف این برنامه،‎ ‎آیا‎ ‎با‎ ‎ادامه‎ ‎روند‎ ‎موجود اساسا‎ ‎دو‎ ‎طرف‎ ‎گامی‎ ‎به‎ ‎پیش‎ ‎خواهند‎ ‎رفت؟‎ ‎

تمام‎ ‎پیش‎ ‎شرط ها‎ ‎بر سر‎ ‎مساله‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎است. اول‎ ‎پیشنهاد‎ ‎شد‎ ‎که‎ ‎تعلیق‎ ‎در‎ ‎برابر‎ ‎تعلیق. ‏‎ ‎یعنی‎ ‎مجازات‎ ‎های‎ ‎سازمان‎ ‎ملل‎ ‎تعلیق‎ ‎شود‎ ‎و‎ ‎ایران‎ ‎هم‎ ‎غنی‎ ‎سازی‎ ‎را‎ ‎تعلیق‎ ‎کند. ‏‎ ‎این‎ ‎بستگی‎ ‎به‎ ‎آن‎ ‎دارد‎ ‎که‎ ‎آمریکایی‎ ‎ها‎ ‎امکان‎ ‎دسترسی‎ ‎ایران‎ ‎به‎ ‎تکنولوژی‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎را‎ ‎بپذیرند‎ ‎ولی‎ ‎از‎ ‎سوی،‎ ‎دیگر‎ ‎ضمانت‎ ‎های‎ ‎لازم‎ ‎برای‎ ‎نظارت‎ ‎بر‎ ‎اینکه‎ ‎برنامه‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎صلح‎ ‎آمیز‎ ‎باقی‎ ‎بماند‎ ‎فراهم‎ ‎شود. اگردو طرف‎ ‎به‎ ‎توافقی‎ ‎نزدیک‎ ‎بشوند‎ ‎که این توافق ‏‎ ‎برنامه‎ ‎هسته‎ ‎ای‎ ‎ایران‎ ‎را‎ ‎بپذیرد‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎سوی‎ ‎دیگر‎ ‎برای‎ ‎رفع‎ ‎نگرانی‎ ‎های‎ ‎جامعه‎ ‎بین‎ ‎الملل‎ ‎مکانیسم‎ ‎های‎ ‎مشخصی‎ ‎را ایجاد کند،‎ ‎می‎ ‎توان‎ ‎برای‎ ‎برون‎ ‎رفت‎ ‎از‎ ‎شرایط موجود اقدام کرد. ‏در مجموع،‎ ‎اگر‎ ‎ا‎ ‎مذاکرات‎ ‎بخواهد‎ ‎به‎ ‎نتیجه‎ ‎برسد‎ ‎باید‎ ‎هر‎ ‎دو‎ ‎طرف‎ ‎موضع‎ ‎اولیه‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎مقداری‎ ‎تعدیل‎ ‎کنند‎. ‎‎ ‎

‎ ‎انتخابات‎ ‎اخیر‎ ‎اسراییل‎ ‎چگونه‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎روابط‎ ‎تهران و تل آویو‎ ‎را‎ ‎تحت‎ ‎تاثیر‎ ‎قرار دهد؟‎ ‎

حزب‎ ‎کادیما‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎نگرانی‎ ‎کمتری‎ ‎ایجاد کند. ‏‎ ‎حزب‎ ‎لیکود‎ ‎سعی‎ ‎می‎ ‎کند‎ ‎با‎ ‎سیاست‎ ‎مشت‎ ‎آهنین‎ ‎با‎ ‎مساپل‎ ‎خود‎ ‎در‎ ‎منطقه‎ ‎خاورمیانه‎ ‎برخورد‎ ‎کند،‎ ‎چه‎ ‎در‎ ‎برخورد‎ ‎با‎ ‎حماس‎ ‎و‎ ‎چه‎ ‎در‎ ‎مواجهه‎ ‎با‎ ‎ایران. به‎ ‎قدرت‎ ‎رسیدن‎ ‎نتانیاهو‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎کلی‎ ‎وضعیت‎ ‎را‎ ‎برای‎ ‎ایران‎ ‎دشوار‎ ‎خواهد‎ ‎کرد‎. ‎

‎ ‎‎ ‎اما‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎سنتی‎ ‎هر‎ ‎توافقی‎ ‎که‎ ‎طی‎ ‎سالهای‎ ‎گذشته‎ ‎بین‎ ‎اسراییل‎ ‎و‎ ‎طرف‎ ‎های‎ ‎فلسطینی‎ ‎انجام‎ ‎شده‎ ‎غالبا‎ ‎در‎ ‎زمان‎ ‎قدرت‎ ‎احزاب‎ ‎دست‎ ‎راستی‎ ‎درتل‎ ‎آویو‎ ‎بوده‎ ‎است. برخی‎ ‎معتقدند‎ ‎اگر‎ ‎قرارباشد‎ ‎گفت‎ ‎وگویی‎ ‎هم‎ ‎انجام‎ ‎شود‎ ‎این‎ ‎نتانیاهو‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎از‎ ‎عهده‎ ‎کار‎ ‎بربیاید‎ ‎و نه‎ ‎کسی‎ ‎مانند‎ ‎لیونی‎ ‎از‎ ‎حزب‎ ‎کادیما…‏‎ ‎

تا‎ ‎به‎ ‎حال‎ ‎چنین‎ ‎بوده‎ ‎است، ولی هر زمان مسائل مقتضیات و شرایط خود را دارد.‏‎ ‎در‎ ‎زمان‎ ‎کارتر‎ ‎رهبر‎ ‎حزب‎ ‎لیکود‎ ‎توانست‎ ‎با‎ ‎مصر‎ ‎توافقی‎ ‎انجام‎ ‎بدهند‎ ‎که‎ ‎زمینه‎ ‎ای‎ ‎برای‎ ‎چون‎ ‎و‎ ‎چرا در اسراییل ‏‎ ‎باقی‎ ‎نمی‎ ‎گذاشت. آقای‎ ‎شارون‎ ‎هم‎ ‎در‎ ‎خصوص‎ ‎خروج‎ ‎از‎ ‎نوار‎ ‎غره‎ ‎فردی‎ ‎کلیدی‎ ‎به‎ ‎شمار‎ ‎می‎ ‎رفت. معمولا اگر‎ ‎لیکودی‎ ‎ها‎ ‎توافقی‎ ‎انجام‎ ‎بدهند‎ ‎به‎ ‎دلیل‎ ‎اینکه‎ ‎در‎ ‎اسراییل ‏افراطی‎ ‎تر‎ ‎هستند،‎ ‎کمتر‎ ‎در داخل کشورشان در‎ ‎معرض‎ ‎انتقاد‎ ‎قرار‎ ‎می‎ ‎گیرند. اما در شرایط فعلی، این مهم است‎ ‎که‎ ‎آیا‎ ‎نتانیاهو‎ ‎علاقه مند‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎جامع‎ ‎به‎ ‎مساله‎ ‎اعراب‎ ‎و‎ ‎اسراییل‎ ‎نگاه‎ ‎کند‎ ‎یا‎ ‎نه. ‏‎ ‎همواره‎ ‎شعار‎ ‎نتانیاهو‎ ‎استحکام‎ ‎امنیتی‎ ‎بوده‎ ‎است‎ ‎و باید‎ ‎دید‎ ‎چگونه‎ ‎این‎ ‎دید‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎تصمیمات‎ ‎خود‎ ‎مد‎ ‎نظر‎ ‎قرار‎ ‎می‎ ‎دهد. ‏‎ ‎اگر‎ ‎نتانیاهو‎ ‎بتواند‎ ‎به‎ ‎تفاهمی‎ ‎نائل‎ ‎شود‎ ‎کمتر‎ ‎مورد‎ ‎چالش‎ ‎قرار‎ ‎می‎ ‎گیرد،‎ ‎اما‎ ‎آیا‎ ‎در‎ ‎شرایط‎ ‎موجود‎ ‎باید‎ ‎دید‎ ‎آمادگی‎ ‎این‎ ‎را‎ ‎دارد‎ ‎که‎ ‎تغییراتی‎ ‎متناسب‎ ‎با‎ ‎شرایط‎ ‎جدید‎ ‎به‎ ‎وجود‎ ‎بیاورد‎ ‎یانه؟‎ ‎این‎ ‎سوالی‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎باید‎ ‎منتظر‎ ‎پاسخ‎ ‎آن‎ ‎ماند‎. ‎‎ ‎

‎ ‎اگر‎ ‎ایران‎ ‎بخواهد‎ ‎ابتکار‎ ‎عمل‎ ‎داشته‎ ‎باشد‎ ‎و‎ ‎توپ‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎نحوی‎ ‎به‎ ‎زمین‎ ‎آمریکا‎ ‎پرتاب‎ ‎کند‎ ‎چه‎ ‎کاری‎ ‎باید‎ ‎انجام‎ ‎دهد؟‎ ‎

اگر‎ ‎آمریکا‎ ‎گام‎ ‎اول‎ ‎را‎ ‎بردارد‎ ‎و‎ ‎نظرات‎ ‎ایرانی‎ ‎ها‎ ‎را‎ ‎هم‎ ‎در‎ ‎تصمیم‎ ‎خودش‎ ‎لحاظ‎ ‎کند‎ ‎و‎ ‎همان‎ ‎طور‎ ‎که‎ ‎گفتم‎ ‎تعدیل‎ ‎هایی‎ ‎را‎ ‎در‎ ‎مواضع دو طرف‏‎ ‎شاهد‎ ‎باشیم،‎ ‎می‎ ‎توان‎ ‎انتظار‎ ‎داشت‎ ‎که‎ ‎طرف‎ ‎ایرانی‎ ‎هم‎ ‎واکنش‎ ‎مثبتی‎ ‎نشان‎ ‎بدهد. آمریکا‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎شرایطی‎ ‎ایجاد‎ ‎کند‎ - ‎یا‎ ‎غیر‎ ‎مستقیم‎ ‎تحمیل‎ ‎کند‎- ‎‏ که‎ ‎طرف‎ ‎مقابل‎ ‎را‎ ‎دروضعیتی‎ ‎قرار‎ ‎بدهد‎ ‎که‎ ‎خودش‎ ‎را‎ ‎تنها‎ ‎به تغییر ‏‎ ‎لحن‎ ‎مشغول‎ ‎نکند‎ ‎بلکه‎ ‎با‎ ‎قصد‎ ‎جدی‎ ‎وارد‎ ‎گفت‎ ‎وگوی‎ ‎سازنده‎ ‎بشود‎. ‎‎ ‎

‎ ‎برخی‎ ‎معتقدند‎ ‎که‎ ‎با‎ ‎پایان‎ ‎رسیدن‎ ‎عصر‎ ‎بوش‎ ‎که‎ ‎از‎ ‎سیاست‎ ‎های‎ ‎تندروانه‎ ‎در‎ ‎مقابل‎ ‎ایران‎ ‎استفاده‎ ‎می‎ ‎کرد،‎ ‎دوران‎ ‎آقای‎ ‎احمدی‎ ‎نژاد‎ ‎هم‎ ‎که‎ ‎لحن‎ ‎تندی‎ ‎در‎ ‎سیاست‎ ‎خارجی‎ ‎داشت‎ ‎به‎ ‎پایان‎ ‎رسیده‎ ‎است و‎ ‎برای‎ ‎عصر‎ ‎اوباما‎ ‎ایران‎ ‎نیاز‎ ‎یک‎ ‎تغییر‎ ‎جدی‎ ‎است. ‏‎ ‎آیا‎ ‎با‎ ‎این‎ ‎تحلیل‎ ‎موافق‎ ‎هستید؟‎ ‎

انتخاب‎ ‎اوباما‎ ‎و‎ ‎استراتژی‎ ‎هایی‎ ‎که‎ ‎اعلام‎ ‎کرده‎ ‎در‎ ‎نظر‎ ‎دارد‎ ‎در‎ ‎پیش‎ ‎بگیرد‎ ‎فرصت‎ ‎جدیدی‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎باید‎ ‎با‎ ‎درایت‎ ‎و کیاست‎ ‎ارزیابی‎ ‎شود. به‎ ‎نفع‎ ‎ایران‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎فرصت‎ ‎استفاده‎ ‎کند. ‏‎ ‎آمریکا‎ ‎باید‎ ‎مواضع‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎تعدیل‎ ‎کند‎ ‎و‎ ‎ایران‎ ‎هم‎ ‎همین‎ ‎طور. اگرچه‎ ‎در‎ ‎نهایت‎ ‎رهبری‎ ‎مقام‎ ‎اصلی‎ ‎تصمیم‎ ‎گیرنده‎ ‎رابطه‎ ‎ایران‎ ‎و‎ ‎آمریکاست‎.‎