رولا خلف
فشار وارده بر دولت های عربی برای اتخاذ موضع علیه سرکوب وحشیانه ناآرامی های مردمی در سوریه، آن هم در زمانی که غرب در تدارک تحریم های مقدماتی در برابر رژیم بشار اسد است، در حال فزونی است.
اتحادیه عرب برای تسهیل مداخله بین المللی نظامی در لیبی، نقش سازنده ای ایفا کرد و خواهان برقراری منطقه پرواز ممنوع شد. اما درحالی که آمریکا به وضع تحریم علیه چهره های رژیم اسد مشغول است و اتحادیه اروپا خود را آماده اتخاذ تمهیدات مشابه می کند، اتحادیه عرب تنها بیانیه ای صادر کرده و اعلام کرده است تظاهرات صلح جویانه در کشورهای عربی “شایسته حمایت و نه گلوله”است.
بحران سوریه رسماً در فهرست موضوعات مورد بحث وزیران خارجه کشورهای اتحادیه عرب قرار ندارد، نشستی که برای گفتگو در خصوص انتخاب دبیرکل بعدی این سازمان برگزار خواهد شد. اما دیپلمات ها خاطر نشان کردند بحث درباره سوریه اجتناب ناپذیر خواهد بود. یک مقام ارشد در منطقه نیز پذیرفت: “سکوت، فضاحت بار خواهد بود.”
مقامات عربی اعلام کردند اوضاع سوریه “در حال خارج شدن از کنترل” است و راه خود را به دستورکار نشست اتحادیه عرب باز خواهد کرد.
مشکل همسایگان این است که سوریه اهمیت استراتژیک به مراتب بیشتری نسبت به لیبی دارد. ناآرامی های سوریه می تواند منجر به ایجاد اختلافات داخلی شود و گستره آن می تواند از مرزهای این کشور فراتر رود.
واقعیت این است که بسیاری از کشورهای منطقه روابط دشواری با آقای اسد دارند و او را به سبب حمایت از حزب الله لبنان و حماس در فلسطین، مسؤول بی ثباتی در خاورمیانه می شمارند.
اتحاد نزدیک سوریه با ایران سبب تسهیل تلاش های ایران برای توسعه نفوذ خود در جهان عرب شده است. البته تلاش هایی که برای دور نگهداشتن دمشق از تهران صورت گرفته، ناموفق بوده اند.
یک مقام نزدیک به تهران می گوید رهبران ایران از دورنمای سرنگونی رژیم اسد در دمشق که می تواند موازنه قدرت در منطقه را عمیقاً به ضرر ایران برهم زند، وحشت زده شده اند.
چندین مقام عربی نیز اعلام کردند در بحبوحه وقوع تغییرات فراگیر در جهان عرب و در حالیکه حکومت ها از مواجه شدن با ناآرامی های مشابه و بی ثباتی بیشتر نگرانند، ترس آنها از بحران سوریه بیشتر از تمایلشان برای به پایین کشیده شدن آقای اسد است.
یک مقام سابق عربی گفت: “همه نگران سوریه هستند اما در عین حال از روز بعد (از سقوط رژیم) هم نگرانند. اکنون اتفاقات با سرعت بیشتری نسبت به تصور همگان پیش می رود و دولت ها ساعت به ساعت، و نه حتی روز به روز، تصمیم می گیرند.”
دولت های سراسر منطقه در حال نظاره آقای اسد هستند تا ببینند آیا وی از عهده سرکوب برمی آید یا حکومت دچار اختلاف خواهد شد. برخی نیز نگرانند که یک رویارویی خونین میان اقلیت علاوی با مذهب شیعه که بر رژیم سوریه سایه افکنده از یک سو و اکثریت سنی مذهب کشور از سوی دیگر، به راه بیفتد.
یک دیپلمات عرب گفت: “سوریه، لیبی نیست؛ یک اقلیت در رأس حاکمیت است و این عواقبی دارد. ضمناً سوریه در نزدیکی اسرائیل است و در حالت جنگ با دولت یهود است. بنابراین شرایط آسانی نیست.”
شورای همکاری خلیج فارس متشکل از شش کشور که سایه آنها بر اتحادیه عرب نیز سنگینی می کند، از برقراری منطقه پرواز ممنوع در لیبی حمایت کردند اما موضعی کاملاً متفاوت در قبال بحرین درپیش گرفته اند و برای سرکوب معترضان شیعه، به حمایت ازخانواده سلطنتی این کشور پرداخته اند.
شورای همکاری خلیج فارس در یمن به دنبال میانجی گری و انتقال آرام قدرت از علی عبدالله صالح به نهادهای دموکراتیک تر بوده است.
قطر و عربستان سعودی که هر دو عضو شورای همکاری هستند، اجازه نمایش آزادانه رسانه ای از ناآرامی به راه افتاده در سوریه را دادند اما در نقطه مقابل، اثری از پوشش وقایع بحرین دیده نمی شد.
البته در عین حال، ریاض و دوحه از جمله چهار کشور عربی بودند که در جلسه رأی گیری برای محکومیت سوریه در سازمان ملل در هفته گذشته، شرکت نکردند.
در همین حال، لبنان نماینده کشورهای عربی در شورای امنیت سازمان ملل از جمله کشورهایی بود که در برابر تلاش اتحادیه اروپا برای محکومیت دمشق مقاومت به خرج داد.
منبع: فایننشیال تایمز- 1 مه
