مذاکرات ایران و گروه پنج بعلاوه یک بر سر برنامه اتمی جمهوری اسلامی در ژنو به مرحله بسیار مهمی رسیده که آینده سیاسی و اقتصادی ایران را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد اما ابعاد این تاثیر در ایران هنوز پنهان نگاه داشته شده است.
حکومت ایران در حالی که اصرار دارد برنامه اتمی خود را به طور صلح آمیز دنبال کرده و از مردم ایران و مردم جهان و دولت های جهانی می خواهد موارد مهم سال ها پنهانکاری را نادیده بگیرد، همچنان مسیر ادامه برنامه اتمی را در ایران پنهان نگاه داشته است. در حالی که جزییات این برنامه در اختیار نهادهای دولتی و غیر دولتی غربی است و حتی در رسانه های دنیا منتشر می شود مردم ایران هنوز از اهداف و ابعاد برنامه اتمی ایران به جز در سطح تبلیغات گمراه کننده و نامفهوم مطلع نیستند. مثلا در آخرین سخنان علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی گفته شد که ایران نیازمند ۱۹۰ هزار سو برای برنامه اتمی خود است. اما هیچ کارشناسی در ایران جرات نکرد بگوید حتی یکصد هزار سو ـ بر اساس امکانات و تاسیسات اتمی که ایران دارد و بر باقی ماندن آن اصرار دارد ـ بر اساس برآورد انجمن کنترل تسلیحات امریکا ـ که معتبر ترین ناظر فنی برنامه های اتمی ایران است ـ برای ساختن مواد مورد نیاز ده ها بمب اتمی در هر سال کافی است.
جنبه فنی و نظامی یا صلح آمیز ماجرا افزون بر این است که هنوز اهداف برنامه اتمی جمهوری اسلامی و تناسب آن با نیاز ها و شرایط ایران روشن نیست. بنا بر معتبر ترین تخمین ها تاکنون ضرر اقتصادی تحریم های تحمیل شده به ایران در هشت سال گذشته برابر با ۱۰۰ میلیارد دلار بوده است و اگر این میزان را با میزان درآمد ۳۰۰ میلیارد دلاری نفت ایران مقایسه کنیم می بینیم که حداقل یک چهارم درآمد کشورصرف نگهداری یک برنامه اتمی محرمانه شده که ادعا می شود صلح آمیز است و انتظار می رود مردم دنیا برای پذیرفتن صلح آمیز بودن آن به فتوای آقای خامنه ای اعتماد کنند. البته مردم ایران می دانند که این سخنان ارزشی جز تبلیغات ندارد و حتی وقتی که مقام های امریکایی از آن نام می برند هم آن را بخشی از توافق نانوشته ایران و امریکا در مذاکرات اتمی می بینند. اما این توافق نانوشته چیست؟
ظاهر رسمی ماجرا این است که مذاکرات برای ۴ ماه به تاخیر افتاده اما آنچه به طور غیر رسمی گفته شده است و به ویژه منابع خبری معتبر غرب به تواتر نقل کرده اند و از خلال گفته های عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران هم بر می آید، این مذاکرات به توافق های نانوشته ای میان ایران و گروه غربی و به ویژه ایران و امریکا منجر شده و در ۴ ماه آینده مذاکرات در سطوح پایین تر و در سطوح کارشناسی ادامه خواهد یافت.
در باره جزییات فنی موارد مورد توافق و اختلافاتی که همچنان باقی است مکررا گفته شده و نیازی به تکرار آن نیست. در این جا توجه اصلی به معنای سیاسی رفتار مجموعه رهبری جمهوری اسلامی از یک سو و امریکا از سوی دیگر و پیامدهای آن برای مردم ایران است.
از نظر فنی می دانیم که توافق نانوشته واقعا نانوشته نیست چون تمام جزییات مذاکرات رسمی نوشته می شود اما تا زمان لازم محرمانه می ماند، بنا بر این باید بگوییم ایران و امریکا بر سر چگونگی ادامه مذاکرات به طور محرمانه توافق کرده اند. این توافق از این نظر که دورنمایی برای پایان دادن به پنهان کاری در برنامه اتمی ایجاد می کند و همچنین دورنمایی برای برداشتن تحریم ها علیه ایران فراهم می کند، مفید و با ارزش است و باید به هر حال بودن آن را بهتر از نبودن آن دانست. این توافق نشان می دهد که توافق های تازه ای در ادامه توافق شش ماه پیش صورت گرفته که در حال دنبال شدن است و از این نظر باید گفت خدمتی که آقای روحانی و تیم آقای ظریف برای حل و فصل بحران بر سر برنامه اتمی ایران به آقای خامنه ای کرده اند به مراتب بیش از خدمتی است که مدعیان نزدیک به تندرو های جمهوری اسلامی در چند سال اخیر کرده اند. مهارت دیپلماتیک آقای ظریف و فرصت شناسی تیم اوباما مذاکرات را به مسیری انداخته که به مباحث استراتژیک نزدیک شده است؛ مذاکراتی که به تعبیر روزنامه نیویورک تایمز بر سر دو هدف زمانبندی شده متفاوت صورت می گیرد. امریکا به کنترل نزدیک و ادامه محدودیت ها تا ده سال دیگر می اندیشد و تیم ظریف می خواهد این محدودیت ها را بین سه تا شش سال نگه دارد اما کارشناسان غرب می گویند حتی همین زمان هم برای انحراف دوباره ایران به سوی یک برنامه نظامی کافی است.
کارشناسان برنامه های اتمی و متخصصان برنامه های استراتژیک اتمی باید جزییات برنامه های در دست اجرا در ایران را برای مردم بازگویند تا اگر واقعا برنامه اتمی ایران صلح آمیز است مردم ایران بتوانند در باره آن ابراز نظر کنند. تا به چنین شرایطی نرسیده ایم مردم ایران باید همچنان به این توصیه حضرت حافظ دل خوش کنند و به انتظار تدبیر دولت تدبیر و امید بنشینند تا ببینند توانایی حل بن بست را خواهد داشت یا اینکه به ابزاری برای خریدن زمان برای تندرو ها تبدیل خواهد شد:
چو قسمت ازلی بی حضور ما کردند
گر اندکی نه به وفق رضاست خرده مگیر