“به طور متوسط حدود ۲۵۰ هزار سقط جنین در سال گزارش می‌شود که مربوط به سقط‌های غیرقانونی است.” این آمار را محمد اسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت خانواده، جمعیت و مدارس وزارت بهداشت اعلام کرده است. این رقم در حالی ارائه شده که کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند آماری از سقط‌های غیرقانونی در کشور وجود ندارد. اما همین مقام مسئول، دو سال پیش مجموع تعداد سقط‌های قانونی و غیرقانونی را ۸۰ هزار مورد در سال اعلام کرده بود که این رقم در این مدت بیش از سه برابر افزایش پیدا کرده است.
دکتر فاطمه حاجی‌باقری، متخص بیماری‌های زنان و زایمان در این خصوص به روز می‌گوید: “هیچ آمار دقیقی از تعداد زنانی که مبادرت به سقط می‌کنند وجود ندارد. این مساله مثل یک راز بین بیمار، پزشک یا ماما می‌ماند؛ چون به هر حال یک کار غیر قانونی صورت گرفته است و هیچ کدام از طرفین مایل به فاش کردنش نیستند. نمی‌دانم مسئولا ن چطور به این آمارها دست پیدا می‌کنند. تنها از آمار کسانی می‌توان مطمئن شد که در اثر این کار جان خود را از دست داده باشند و پزشک قانونی علت مرگ را سقط جنین تشخیص بدهد در غیر این صورت با شناختی که من دارم ارائه آمار در این خصوص تقریبا غیر ممکن است.”
او در عین حال می افزاید: “می‌توان بر اساس مشاهدات و مراجعات و به طور تقریبی گفت تعداد کسانی که قصد سقط جنین دارند افزایش داشته است اما خود پزشکان هم شمار مریض‌هایی را که در این خصوص از آنها در خواست می‌کنند، ندارند.”
سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران چندی پیش در خصوص آمار ۸۰ هزار موردی سقط قانونی و غیر قانونی به “روز” گفته بود: “نمی‌دانم وزارت بهداشت چطور آمار کسانی را که غیرقانونی سقط کرده‌اند به دست آورده است. ما در آمارمان باید به آمار مرجع رسمی توجه بکنیم؛ مرجع رسمی در این حوزه هم پزشک قانونی است.”
سهم مجردها از سقط جنین
مطابق قوانین جمهوری اسلامی اگر بارداری برای زنی خطر جانی داشته باشد، او می‌تواند جنین خود را سقط کند. معلولیت ذهنی و ناقص‌الخلقه بودن جنین، به نحوی که نگهداری آن مادر را به دشواری بیندازد، از دیگر مواردی است که می‌تواند مجوزی برای سقط جنین باشد. در چنین مواردی حضور مادر به تنهایی برای صدور مجوز کافی است و برای حضور پدر الزامی وجود ندارد. اما همه اینها در صورتی امکان‌پذیر است که سقط قبل از چهارماهگی، که بنا بر روایات اسلامی موقع دمیده شدن روح در بدن جنین است، صورت بگیرد. آخرین آمارهای پزشک قانونی می‌گوید که در سال گذشته حدود ۶ هزار و ۶۰۰ نفر برای گرفتن مجوز سقط درخواست داده و از این تعداد ۴ هزار و ۸۱۸ تن موفق به دریافت مجوز سقط درمانی در مراکز پزشکی قانونی سراسر کشور شده‌اند. همچنین تعداد متقاضیان مجوز سال ۹۱ نسبت به سال قبلش افزایش ۷ درصدی را نشان می‌دهد.
سقط جنین زنان مجرد
از سوی دیگر در نشست گروه آسیب های اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران مطرح شد که ۳۰ درصد از کسانی که سقط جنین می‌کنند زنان مجرد هستند. رئیس انجمن مددکاران ایران پیشتر در این خصوص به روز گفته بود: “معتقدم در این خصوص هم نمی شود آمار دقیقی داد. اما این را باید بپذیریم که بخشی از کسانی که دست به سقط جنین می‌زند افرادی هستند که ازدواج نکرده‌اند و به دلیل ارتباط خارج از ازدواجی که داشته‌اند باردار و مجبور به سقط شده اند؛ این را نمی‌شود انکار کرد.”
مینا یکی از مجردهایی است که سقط جنین کرده. ۲۶ ساله و دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی است، در تهران زندگی می‌کند و سال گذشته جنین هشت هفته‌ایش را سقط کرد. او در شرح ماجرا به روز می‌گوید: “من و دوست پسرم، چهار سال است که با هم هستیم. پارسال وقتی پریودم عقب افتاد با نگرانی آزمایش دادم.در عین ناباوری جواب مثبت بود، ما همیشه از لوازم پیشگیری استفاده می‌کردیم و نمی‌دانستم چطور با وجود کاندوم این اتفاق افتاده بود.”
او می‌گوید خودش و دوست پسرش دوست داشتند این بچه را نگاه دارند: “تصمیمی برای بچه‌دار شدن نداشتیم، ما ازدواج نکرده بودیم و چنین چیزی به مغزمان هم خطور نکرده بود. بعد از اینکه فهمیدیم باردارم دوست نداشتم بچه را از بین ببرم. دوست پسرم حتی پیشنهاد کرد سریع ازدواج کنیم اما من مطمئن نبودم، نمی‌خواستم ازدواج کنم و در عین حال دوست نداشتم بچه را سقط کنم. آخر به این نتیجه رسیدم که نمی‌شود اینجا، در ایران، بچه‌ای را که «حرام‌زاده» می خوانند به دنیا آورد و یک مادر مجرد بود. حتی فکر رفتن از ایران به سرم زد اما فکر کردم تا مقدمات رفتن را فراهم کنم، شکمم بزرگ شده است.”
مینا ادامه می‌دهد: “سرآخر از پزشکی که یکی از دوستانم به من معرفی کرده بود وقت گرفتم. ۱.۵ میلیون تومان دادیم و جنین به وسیله ساکشن (تخلیه مکشی) در عرض ۲۰ دقیقه سقط شد. بیهوشی در کار نبود و من در تمام مدت اشک می‌ریختم.”
او می‌گوید تا هفته‌ها ذهنش درگیر بچه‌ای بوده که هرگز متولد نشده: “عذاب وجدان داشتم، این خواست من نبود، اما چاره‌ای هم نداشتم.جواب پدر و مادر و دوستان و دانشگاه را چه می‌دادم؟”
با اینکه سقط جنین در ایران بدون مجوز پزشکی قانونی، غیرمجاز است اما انجام آن، کار دشواری نیست. کافی است از چند دوست و آشنا سئوال کرد تا به نتیجه رسید. دارو فروش‌های زیر زمینی هم انواع قرص‌ها و آمپول‌های سقط جنین را عرضه می‌کنند. خیلی‌ها خودشان در خانه دست به این کار می‌زنند، دارو را مصرف می‌کنند، اصطلاحا روی خون‌ریزی می‌افتند و بعد از چند ساعت درد و فشار کار تمام می‌شود. عده‌ای حتی در این راه، جان خودشان را به خطر می‌اندازند، چنانچه کم نبوده مواردی که به علت مصرف خودسرانه دارو یا غیر استریل بودن محل سقط، زن باردار از دنیا رفته است.
گزارش‌ها حاکی از این است که سقط جنین در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است؛ مساله‌ای که هم مسئولان وهم پزشکان و جامعه‌شناسان بر آن تاکید دارند. موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران ایران دلایل افزایش سقط جنین‌‌های غیر قانونی در کشور را اینطورعنوان کرده است: “یک بخشی مربوط به ارتباطات نامشروع می‌شود. بخش دیگر کسانی هستند که آمادگی روانی یا اجتماعی برای بچه‌دار شدن ندارند، یا از وضعیت اشتغال مناسبی برخوردار نیستند. گاهی هم شرایط اقتصادی ممکن است باعث بشود که افراد نخواهند بیش از یک بچه داشته باشند و در اثر عدم استفاده صحیح از وسایل پیشگیری، بارداری صورت گرفته باشد. یک عده کمی هم کسانی هستند که از مسئولیت والدینی فرار می‌کنند و برای راحتی خودشان دست به سقط جنین می‌زنند.”
سالانه ۱۰۰ هزار نوزاد مرده به دنیا می‌آیند
۲۵۰ هزار سقط غیر قانونی اما تنها آماری نبود که سه شنبه، هشتم بهمن ماه از سوی مدیرکل دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت اعلام شد. او در میزگرد “ بررسی علل کاهش جمعیت و راهکارهای پیش رو” در خبرگزاری فارس گفته است: “سالانه حدود ۱۰۰ هزار نوزاد مرده به دنیا می آید و در هر شبانه روز یک زن باردار می میرد.” به گفته او در شهر یزد ۱۴ درصد بارداری‌ها به سقط منجر می‌شود.
مطلق همچنین گفته است: “اکنون از هر هزار تولد، ۱۶ نفر قبل از یک‌سالگی فوت می‌کند و از هر هزار تولد، ۱۸ نوزاد قبل از ۵ سالگی می‌میرند.” اودر عین حال گفته: “چون می‌خواهیم در ۱۴۰۴ و طبق فرمایشات مقام معظم رهبری حرف اول را در منطقه بزنیم باید این عدد را به زیر ۷ برسانیم.”
