در هیاهوی دعوت از ۱۱ عضو دولت برای حضور در کمیسیون های مجلس، سفر شیخ الوزرای کابینه، بیژن زنگنه وزیر با سابقه نفت، به وین و شرکت او در اجلاس ۱۶۴ اوپک، بخصوص انتظارات برآورده نشده او در مقر سازمان کشورهای صادر کننده نفت، به گونه ای با سکوت برگزار شد. زنگنه در ابتدای کار دولت ۱۱ شاید بیش از هر وزیر دیگری نوید به تغییرات ( مثبت) در روند حوزه کاری خود را داده بود.
بعد از ۵ دهه کوتاه ماندن دست ایران از منصب دبیرکلی سازمان کشورهای صادر کننده نفت، زنگنه وعده داده بود که نامزد وزارت نفت-غلامحسین نوذری-نماینده ای قوی و دارای شانس خوب برای برگزیده شدن به مقام دبیرکلی است.
گذشته از سابقه کار، تسلط به یک زبان خارجی ( انگلیسی) از جمله شرطهای لازم برای بکار گرفته شدن، و بخصوص موفقیت در حوزه کاری است. آقای نوذری، مانند رییس خود آقای زنگنه، از این موهبت بطور کامل به بهره است. بعلاوه، عربستان سعودی همچنان مانع از نفوذ جمهوری اسلامی در ساختار هدایت و سیاست گذاری های اوپک است. تراشیدن یک نامزد از کشور عراق، با توجه به این اصل که انتخاب دبیرکل باید با اجماع کشورهای عضو صورت بگیرد، یک اقدام تاکتیکی بود برای کنار گذاشتن نامزد ایران ودر نتیجه عبدالله سالم البدری، دبیر کل منقضی خدمت شده لیبیایی اوپک برای یک سال دیگر در پست خود ابقا شد. عربستان برای پیش گیری از تبانی احتمالی در آخرین ساعت مابین ایران و عراق، ماجد المنیف، نماینده خود در اوپک را نیز برای پست دبیر کلی نامزد کرده بود، حال آنکه قصد بکار گماردن او در این پست را نداشت.
عقب گرد دوم
در حالی که دولت دهم تا آخرین روزهای کار خود با انکار کاهش سطح تولید نفت ایران به ۲.۶ تا ۲.۸ میلیون بشکه در روز همچنان مدعی تولید ۳.۸ میلیون بشکه نفت در روز بود، زنگنه بعد از گذشتن از صافی رای اعتماد مجلس وعده داد که تا پایان سال تولید نفت ایران را به ۳ میلیون بشکه در روز و با لغو تحریمها به ۴ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
بدون توجه به نداشتن امکانات مالی برای افزایش ظرفیت و یا سقف تولید ۴ میلیون بشکه در روز در حال حاضر، زنگنه همین شعار را با خود به اجلاس وزیران اوپک در وین برد و از آنها خواست که بمنظور جا باز کردن برای تولید نفت ایران، دیگر کشورهای عضو سقف تولید خود را کاهش دهند. چند روز پیشتراز آن و طی اظهاراتی غیر متعارف، زنگنه در تهران گفته بود که حتی با قبول خطر کاهش قیمت نفت تا ۲۰نفت دلار برای هر بشکه نیز، ایران همچنان مصمم به افزایش تولید روزانه خود تا ۴ میلیون بشکه در روز است.
در مقابل درخواست زنگنه علی النعیمی وزیر نفت عربستان و گرداننده اصلی اوپک، مطابق انتظار ایستادگی کردو خارج از جلسه رسمی اوپک خطاب به رسانه های یاد آور شد: “افزایش ( احتمالی) تولید نفت ایران دلیلی برای کاهش سقف تولید اوپک بشمار نمیرود.” در پایان اجلاس، اوپک بروی پیشنهاد حفظ سقف تولید ۳۰ میلیون بشکه در روز به توافق رسید. اوپک طی سالهای اخیر بطور مستمر شاهد کاهش سهم خود در بازارهای جهانی بوده و در حال حاضر این ظرفیت کمتر از ۴۰ در صد از بازار جهانی نفت را شامل میشود. نه عربستان و نه سایر کشورهای عضو اوپک، کاهش بیشتر این سهم را در جهت مصالح میان مدت و دراز مدت خود نمی بینند.
بی اعتنایی شرکتهای بزرگ نفتی
سومین هدف عمده زنگنه در وین برقراری ارتباط با شرکتهای بزرگ نفتی جهان و دعوت از آنها برای بازگشت به ایران بود. شاید زنگنه شانس های خود را برای قانع کردن “انی”، شرکت نفت بزرگ ایتالیایی بیشتر از بقیه میدید؛ دست کم به این جهت که هنوز مقداری نفت بابت کارهای سابق انی در تهران و در قالب “بیع متقابل” به آن شرکت تحویل میدهد. با این وجود شرکت انی، براساس گزارشهای منابع مستقل به اطلاع زنگنه رساند که تا لغو کامل تحریمها از حضور در ایران خودداری خواهد کرد.
زنگنه در لیست هفت شرکت هدف قرار داده خود، نام دو شرکت آمریکایی ( منجمله شرکت کونوکو) را نیز گنجانیده بود، و تاکید داشت که قراردادهای نفتی ایران ( بیع متقابل) از نوع قرار دادهای نفتی عراق ( مشارکت در تولید) برای آنها جذاب تر است! شرکت های خارجی، با داشتن قدرت تشخیص روشن از تفاوت این دو نوع قرار داد و همچنین مشکلات داخلی صنایع نفت ایران که سالها پیش از تشدید تحریمها پایه های حضور آنها در صنایع نفت ایران را کاملا سست کرده بود، دعوت آقای زنگنه را بی پاسخ رها کردند.
قبل از آقای زنگنه، هاشمی رفسنجانی و دولت سازندگی او برای شکستن تنگه حضور شرکتهای نفتی آمریکایی در ایران دور خیز کرده و بعد از اعلام آمادگی فروش تا ۲۵۰ هزار بشکه نفت در روز به آمریکایی ها یک قرار داد یک میلیارد دلاری با شرکت کونوکو نیز به امضاء رسانده بود. این قرار داد در سال ۱۹۹۵با اقدام دولت بیل کلینتون از مسیر خارج و عملا ابطال شد. در رابطه با چالشهای خارجی و موقعیت منطقه ای، ایران در آن زمان در وضعیت بهتری از امروز قرار داشت. دولت رفسنجانی نیز در مقام تصمیم گیری و از لحاظ داشتن سهم بیشتر در هرم قدرت حاکمیت از موقعیت بسیار بهتری از دولت کنونی روحانی برخوردار بود.
به این ترتیب، شیخ الوزراء دولت، با وجود تعهداتی که در جهت بهبود اوضاع نفت ( و گاز) در شروع کار خود داده بود، از اولین ماموریت خارجی بطور کامل دست خالی بازگشت. در بازگشت، آقای وزیر وعده داده که تا پایان سال ظرفیت تولید گاز ایران را تا ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد. این حجم تولید سه برابر مجمع صادرات ایران به ترکیه و دارای همین نسبت با واردات گاز ایران از ترکمنستان است. برای رسیدن به این هدف، ایران نیازمند دسترسی به فناوری پیشرفته، همکاری شرکتهای خارجی و در حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری ارزی است. حتما آقای زنگنه که خود در ردیف ۱۱ وزیر احضار شده به مجلس است، بجز اعلام هدف به مردم عام، نحوه رسیدن به این هدف ( برنامه ) را نیز در جلسه احضاریه با خواص مطرح خواهد ساخت؟!