برندگان نوبل از آغاز تا امروز
از ارنست همینگوی تا مویان چینی
نوبل، معتبر‌ترین جایزه ادبی جهان، با عمری بیش از ۱۰۰ سال، با وجود همهٔ فراز و نشیب‌ها و انتقاد‌ها، هم‌چنان به کار خود ادامه می‌دهد و با اعلام برندهٔ خود، معمولا باعث تحول در زندگی فرد پیروز می‌شود.
این جایزه یکی از چند جایزه‌ای است که بنا بر وصیت “آلفرد نوبل” شیمیدان سوئدی و مخترع دینامیت، به وجود آمده. به‌وجود آمد. جایزه نوبل ادبیات به شخصی تعلق می‌گیرد که در زمینه ادبیات، برجسته‌ترین اثر- با ماهیت معنوی- را آفریده باشد. اینجایزه شامل مدال طلا، دیپلم و مبلغی پول است که مبلغ آن از ۴۲ هزار دلار در ۱۹۵۳ به یک میلیون و ۴۰۰ هزار دلار در ۱۹۹۳ افزایش یافته است.
جایزه نوبل گرچه با نظر عده زیادی از ناشران، نویسندگان و منتقدان معرفی می‌شود، اما براساس قوانین اینجایزه، نام دیگر کاندیدا‌ها تا ۵۰ سال اعلام نخواهد شد. به همین دلیل است که هر سال و هم‌زمان با اعطای جوایز، گمانه‌زنی‌ها درباره فردی که جایزه را نصیب خود خواهد کرد، شدت می‌گیرد.
از زمان برگزاری این جایزه، تاکنون بسیاری از بزرگان ادبیات هم‌چون ارنست همینگوی، جان اشتاین‌بک، گابریل گارسیا مارکز، توماسمان، هرمان هسه، آلبر کامو، ژان پل سار‌تر، رومن رولان، ویلیام فاکنر، ساموئل بکت و… اینجایزه را نصیب خود کرده‌اند. گرچه نام بزرگانی هم‌چون از جیمز جویس، مارسل پروست، نیکوس کازانتزاکیس، آنتوان چخوف، لئو تولستوی، جورج اورول، جی. دی. سلینجر، فرانتس کافکا، ویرجینیا وولف و آلن‌رب‌گریه در میان برندگان اینجایزه خالی است. در این میان ژان‌پل سار‌تر و بوریس پاسترناک از دریافت اینجایزه امتناع کردند. سار‌تر همواره دریافت جوایز رسمی خودداری می‌کرد و پاسترناک نیز به دلیل به دلیل فشارهای وارده از سوی دولت شوری، مجبور شد این جایزه را پس دهد.
معمولا جایزه به مجموع آثار چاپی نویسنده تعلق می‌گیرد، نه به یک اثر خاص. گاهی هم جایزه به دو یا سه نویسنده به‌طور مشترک داده می‌شود. در بعضی از سال‌ها هم ممکن است جایزه بدون برنده یا معوق بماند. کما اینکه در سال‌های جنگ جهانی دوم، در فاصله سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۳، جایزه به کسی داده نشد. همچنین در برخی سال‌ها نیز جایزه به کسی تعلق نگرفت. در اساسنامه آکادمی نوبل آمده: “اگر هیچ کدام از کار‌ها در یک سال قابل توجه نباشند که بر اهمیت آن کار در پارگراف اول صحه بگذارد، پول جایزه برای سال آینده ذخیره می‌شود. حتی اگر جایزه داده نشود آن مقدار باید به سرمایه بنیاد اضافه شود”. در برخی سال‌ها نیز جایزه مشترکا به دو نویسنده تعلق گرفته: در سال ۱۹۰۴ جایزه به فردریک می‌سترال و خوزه اچه‌خارای‌ای ایزاگیره، در سال ۱۹۱۷ میان کارل آدولف گیلروپ و هنریک پانتوپیدان، در سال ۱۹۶۶ میان شموئل یوسف آینون و نلی زاکس و در سال ۱۹۷۴ میان ایویند جانسون و هری مارتینسون به طور مشترک تعلق گرفت.
در سال ۱۹۳۱ نوبل ادبیات به اریک آکسل کارلفلدت نویسنده درگذشته تعلق گرفت. از سال ۱۹۷۴ اساساسنامه آکادمی نوبل تصریح کرد که جایزه نوبل نمی‌تواند به نویسنده درگذشته تعلق بگیرد مگر اینکه مرگ او بعد از اعلام برندگان نوبل اتفاق بیفتد. داگ هامارس کولد نیز نویسنده‌ای است که در سال ۱۹۶۱ بعد از مرگ‌اش جایزه نوبل ادبیات را برد.
فهرست برندگان جایزهٔ نوبل ادبیات از ابتدا تا امروز:
۱۹۰۱- سولی پرودوم (فرانسه)؛
۱۹۰۲- تئودور مومزن (آلمان)؛
۱۹۰۳- بیورنسترنه بیورنسن (نروژ)؛
۱۹۰۴- فردریک می‌سترال (فرانسه) و خوزه اچه‌خارای‌ای ایزاگیزه (اسپانیا)؛
۱۹۰۵- هنریک سینکیه‌ویچ (لهستان)؛
۱۹۰۶- جوسوئه کاردوچی (ایتالیا)؛
۱۹۰۷- رودیارد کیپلینک (انگلیس)؛
۱۹۰۸- رودولف کریستف یوکن (آلمان)؛
۱۹۰۹- سلما لاگرلوف (سوئد)؛
۱۹۱۰- پال هیزه (آلمان)؛
۱۹۱۱- کنت موریس مترلینک (بلژیک)؛
۱۹۱۲- گرهارد هاپتمان (آلمان)؛
۱۹۱۳- رابیندرانات تاگور (هند)؛
۱۹۱۵- رومن رولان (فرانسه)؛
۱۹۱۶- ورنر فون هایدنشتام (سوئد)؛
۱۹۱۷- کارل آدولف گیلروپ و هنریک پونتوپیدان (دانمارک)؛
۱۹۱۹- کارل اشپیتلر (سوییس)؛
۱۹۲۰- کنوت هامسون (نروژ)؛
۱۹۲۱- آناتول فرانس (فرانسه)؛
۱۹۲۲- خاسینتو بناونته (اسپانیا)؛
۱۹۲۳- ویلیام بوتلر ییتس (ایرلند)؛
۱۹۲۴- ولادسیلاو ریمونت (لهستان)؛
۱۹۲۵ - جورج برنارد شاو (ایرلند)؛
۱۹۲۶- گراتزیا دلدا (ایتالیا)؛
۱۹۲۷- هانری برگسون (فرانسه)؛
۱۹۲۸- زیگرید اوندست (نروژ)؛
۱۹۲۹- توماسمان (آلمان)؛
۱۹۳۰- سینکلر لوییس (آمریکا)؛
۱۹۳۱- اریک آکسل کارلفلدت (آلمان)؛
۱۹۳۲- جان گلسورتی (انگلیس)؛
۱۹۳۳- ایوان بونین (روسیه)؛
۱۹۳۴- لوییجی پیراندلو (ایتالیا)؛
۱۹۳۶- یوجین اونیل (آمریکا)؛
۱۹۳۷- روژه مارتن دوگار (فرانسه)؛
۱۹۳۸- پرل باک (آمریکا)؛
۱۹۳۹- فرانس امیل سیلانپا (فنلاند)؛
۱۹۴۴- یوهانس ویلهلم ینسن (دانمارک)؛
۱۹۴۵- گابریل می‌سترال (شیلی)؛
۱۹۴۶- هرمان هسه (سوییس)؛
۱۹۴۷- آندره ژید (فرانسه)؛
۱۹۴۸- تی. اس الیوت (آمریکا/انگلیس)؛
۱۹۴۹- ویلیام فاکنر (آمریکا)؛
۱۹۵۰- برتراند راسل (انگلیس)؛
۱۹۵۱- پار لاگرکویست (سوئد)؛
۱۹۵۲- فرانسوا موریاک (فرانسه)؛
۱۹۵۳- وینستون چرچیل (انگیس)؛
۱۹۵۴- ارنست همینگوی (آمریکا)؛
۱۹۵۵- هالدور لاکسنس (ایسلند)؛
۱۹۵۶- خوان رامون خیمنس (اسپانیا)؛
۱۹۵۷- آلبر کامو (فرانسه)؛
۱۹۵۸- بوریس پاسترناک (روسیه/ جایزه را نپذیرفت)؛
۱۹۵۹- سالواتوره کازیمودو (ایتالیا)؛
۱۹۶۰- سن ژون پرس (فرانسه)؛
۱۹۶۱- ایو آندریچ (یوگسلاوی)؛
۱۹۶۲- جان اشتاین‌بک (آمریکا)؛
۱۹۶۳- گیورگوس سفریس (یونان)؛
۱۹۶۴- ژان پل سار‌تر (فرانسه/جایزه را نپذیرفت)؛
۱۹۶۵- می‌خاییل شولوخوف (روسیه)؛
۱۹۶۶- شموئل یوسف آنیون (اسراییل) و نلی زاکس (سوییس/آلمان)؛
۱۹۶۷- می‌گل آنخل آستوریاس (اسپانیا)؛
۱۹۶۸- یاسوناری کاواباتا (ژاپن)؛
۱۹۶۹- ساموئل بکت (ایرلند)؛
۱۹۷۰- الکساندر سولژ‌نیتسین (روسیه)؛
۱۹۷۱- پاپلو نرودا (شیلی)؛
۱۹۷۲- هاینریش بل (آلمان)؛
۱۹۷۳- پاتریک وایت (استرالیا)؛
۱۹۷۴- ایویند جانسون و هاری مارتینسون (سوئد)؛
۱۹۷۵- یوجنیو مونتاله (ایتالیا)؛
۱۹۷۶- سال بلو (کانادا/آمریکا)؛
۱۹۷۷- ویسنته آله‌ایخاندره (اسپانیا)؛
۱۹۷۸- ایساک باشویس زینگر (آمریکا/لهستان)؛
۱۹۷۹- اودیساس الیتیس (یونان)؛
۱۹۸۰- چسلاو می‌لوش (لهستان/آمریکا)؛
۱۹۸۱- الیاس کانتی (انگلیس)؛
۱۹۸۲- گابریل گارسیا مارکز (کلمبیا)؛
۱۹۸۳- ویلیام گلدینگ (انگلیس)؛
۱۹۸۴- یاروسلاو زایفرت (چکسلاواکی)؛
۱۹۸۵- کلود سیمون (فرانسه)؛
۱۹۸۶- اولووله سوینکا (نیجریه)؛
۱۹۸۷- جوزف برادسکی (روسیه/آمریکا)؛
۱۹۸۸- نجیب محفوظ (مصر) ؛
۱۹۸۹- کامیلو خوزه‌سلا (اسپانیا)؛
۱۹۹۰- اکتاویو پاز (مکزیک)؛
۱۹۹۱- نادین گوردیمر (آفریقای جنوبی)؛
۱۹۹۲- درک والکوت (سنت لوسیا)؛
۱۹۹۳- تونی موریسون (آمریکا)؛
۱۹۹۴- کنزابورو اوئه (ژاپن)؛
۱۹۹۵- شیموس هینی (ایرلند)؛
۱۹۹۶- ویسلاوا شیمبورسکا (لهستان)؛
۱۹۹۷- داریو فو (ایتالیا)؛
۱۹۹۸- خوزه ساراماگو (پرتغال)؛
۱۹۹۹-گون‌تر گراس (آلمان)؛
۲۰۰۰- گائو تسینگجیان (چین/فرانسه)؛
۲۰۰۱- ویدیادار سوراجپراساد نایپال (ترینیداد و توباگو/انگلیس)؛
۲۰۰۲- ایمره کرتس (مجارستان)؛
۲۰۰۳- جان مکسول کوئتزی (آفریقای جنوبی)؛
۲۰۰۴- الفرید جلینک (اتریش)؛
۲۰۰۵- هارولد پین‌تر (انگلیس)؛
۲۰۰۶- اورهان پاموک (ترکیه)؛
۲۰۰۷ - دوریس لسینگ (انگلیس)؛
۲۰۰۸ - ژان ماری گوستاو لوکلزیو (فرانسه).
۲۰۰۹- هرتا مولر (آلمان)
۲۰۱۰ - ماریو بارگاس یوسا (پرو)
۲۰۱۱ - توماس ترانسترومر (سوئد)
۲۰۱۲- مو یان (چین)