در حالی که دو هفته پیش گزارش شد ایران جایگاهش در اوپک به سومین تولید کننده کاهش یافته است، گزارش جدید سازمان کشورهای صادر کننده نفت نشان می دهد که سقوط تهران تا رتبه پنجم ادامه پیدا کرده است. مقامات جمهوری اسلامی و رسانه های نزدیک به حاکمیت در برابر این گزارش که آمارش اختلاف زیادی با آمار وزارت نفت دارد سکوت کرده اند.
همین سه ماه پیش بود که خبرگزاری های حکومتی و در راس آن ها فارس خبر از تثبیت جایگاه ایران به عنوان دومین تولید کننده نفت اوپک می دادند. اما آماری که روز جمعه دبیرخانه سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک منتشر کرد حکایت از چیز دیگری دارد. جایگاه ایران به دلیل سو مدیریت دولت محمود احمدی نژاد و تحریم های بین المللی علیه فعالیت های هسته ای نظام به رتبه پنجم رسیده است.
تولید نفت ایران بر اساس گزارش اوپک در ماه گذشته میلادی حدود ۲/۷ میلیون بشکه در روز بوده است. عربستان سعودی ، عراق ، کویت و امارات متحده عربی به ترتیب رتبه ۱ تا ۴ تولید کنندگان نفت را بر عهده دارند. دو هفته پیش نیز خبرگزاری رویترز گزارش داد که عراق، کشوری با نخست وزیری شیعه که جمهوری اسلامی آن را زیر سایه و استیلای خود می‌بیند، میزان صادرات نفتی خود را به ۲/۵ برابر صادرات نفتی تهران رسانده است؛. میزان صادرات جمهوری اسلامی تا پیش از شروع تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا در اوایل سال ۲۰۱۲، حدود ۲/۳ میلیون بشکه نفت خام در روز بود. حالا عراق صادرات طلای سیاه خود را به ۲/۴ میلیون بشکه در روز رسانده است، حال آنکه ایران قادر نیست بیش از 1 میلیون بشکه نفت به جهان صادر کند.
مقامات جمهوری اسلامی وعده می دادند و متوقع بودند با تحریم نفت ایران توسط دولت‌های غربی، قیمت جهانی نفت افزایش سرسام آوری پیدا کند و با متزلزل شدن اقتصاد جهانی بر اثر این نوسان، غرب از تحریم‌های حوزه انرژی منصرف شود اما چنین پیداست که این اتفاق نیفتاد، چرا که کشورهایی چون عراق و عربستان با صدور بیشتر نفت این خلا را پر کردند.
عربستان با ۹ میلیون و ۲۷۰ هزار بشکه، عراق با ۳ میلیون و ۱۳۹ هزار، کویت با ۲ میلیون و ۷۸۴ هزار، همچنین امارات با دو میلیون و ۷۱۰ هزار بشکه به ترتیب بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت اوپک در ماه آوریل بوده‌اند. این نشان می دهد به جز قطر تمام کشورهای نفتی حوزه خلیج فارس از جمهوری اسلامی جلو زده اند.
جمهوری اسلامی البته می کوشد با ارائه آمار های اغراق آمیز حفظ آبرو کند. دو ماه پیش وزارت نفت دولت احمدی نژاد ادعا کرده بود ۳/۷ میلیون بشکه در روز نفت تولید می کند .
سقوط نفتی
۴۰ میلیارد دلار کاهش در آمد‌های نفتی، نتیجه یک سال تحریم حوزه انرژی و تراکنش مالی ایران است. این آمار را آژانس بین المللی انرژی در خصوص وضعیت بازار انرژی در سال ۲۰۱۲ منتشر کرد. این نهاد معتبر بین المللی که تخمین اوضاع انرژی جهان را بر عهده دارد در گزارش تازه خود اعلام کرده تولید نفت دولت جمهوری اسلامی در ماه گذشته ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه در روز بوده که حتی از بد‌ترین روزهای جنگ ایران و عراق در اواسط دهه شصت نیز نازل‌تر و کمترین میزان تولید نفت ایران در سه دهه گذشته است. با این حال رسانه‌های نزدیک به حاکمیت حتی حجم تولیدات نفت جمهوری اسلامی را یک میلیون بیشتر از آمار جهانی جلوه می‌دهند. خبرگزاری فارس در این خصوص نوشته آخرین آمار تولید نفت ایران و عراق در میان کشورهای عضو اوپک نشان می‌دهد ایران با تولید روزانه “۳ میلیون و ۲۵۰هزار” بشکه نفت جایگاه دوم را دوباره تصاحب کرده است.
این نزدیک به رقمی است که اوپک سال ۲۰۱۱ و پیش از اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی از تولید نفت ایران گزارش داده بود.
تا پیش از گزارش اخیر اوپک، تصورها بر این بود که تنها عراق در تولید نفت از ایران جلو زده است ، وضعیت صادرات نفت ایران به ویژه از زمانی تیره و تار شد که سکان وزارت نفت به دست رستم قاسمی، از سرداران ارشد سپاه و فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانیبا افتاد. خبرگزاری فارس، متعلق به سپاه، سال گذشته برای آنکه عقب ماندن تهران از بغداد را در تولید نفت تکذیب کند با انتشار گزارشی نوشته بود: “در حالی برخی از رسانه‌ها اخیرا اعلام کرده‌اند که ایران در تولید نفت به جایگاه سوم بعد از کشور عراق در میان کشورهای عضو اوپک نزول کرده است که اخیرا پس ازآنکه عراق اعلام کرد میدان جدید نفتی را درمرزهای مشترک با ایران کشف کرده، از تولید روزانه ۳ میلیون ۲۰۰ هزار بشکه نفت خبرداد که بیش از ۷۵ درصد از آن صادر می‌شود.”
مقامات وزارت نفت و رسانه های نزدیک به دولت تاکنون واکنشی به گزارش تازه اوپک نداده اند.
پیشنهادات سخاوتمندانه برای حفظ مشتری ها
این در حالی است که به نظر می‌آید صادرات نفت ایران در صورت شکست مجدد روند جدید مذاکرات جمهوری اسلامی با گروه ۱+۵ که از ماه اسفند آغاز شده، باز هم افت کند. از اوایل زمستان سال ۹۰ سنای ایالات متحده حوزه نفتی جمهوری اسلامی را مورد تحریم قرار داد و اوایل تابستان گذشته نیز پس از شکست مذاکرات ۱+۵ و تهران در مسکو، اتحادیه اروپا به واشنگتن پیوست.
برای نمونه اخیرا به دو تن از مدیران شرکت عظیم نفتی هندوستان گفته‌اند این شرکت‌ها به خاطر تحریم بیمه نفتی جمهوری اسلامی احتمالا واردات نفتی خود از ایران را به طور کامل قطع می‌کنند.
مدیرعامل پالایشگاه و شرکت پتروشیمی مانگالور، MRPLگفته است: “اگر پوشش بیمه در میان نباشد، تمامی پالایشگاه‌های هند ناچار خواهند شد واردات نفت از ایران یا هر جای دیگری که ریسک بالایی دارد را متوقف کنند.” MRPL بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است.
هند دومین خریدار نفت ایران، حدود یک چهارم صادرات نفت، به ارزش ماهانه ۱ میلیارد دلار است. در ماه ژانویه از کل صادرات ۱/۱ میلیون بشکه‌ای نفت ایران، ۲۸۶ هزار بشکه آن به هندوستان رفته بود. بر اساس اطلاعات منابع تجاری هند در ده ماه نخست سال مالی جاری، ۲۲ درصد واردات نفت خام از ایران را کاهش داده است.
در حالی که بازار فروش طلای سیاه ایران روز به روز سیاه تر می شود ، گفته می شود دولت برای آنکه مشتریان قدیمی خود را بیش از این از دست ندهد قصد دارد چوب حراج به قیمت نفت ایران بزند. هفته گذشته تایمز او ایندیا خبر داد که جمهوری اسلامی در جریان سفر وزیر خارجه هند به تهران، رژیم قراردادی جدیدی برای تولید و اکتشاف نفت توسط پیمانکاران هندی به دهلی‌نو پیشنهاد کرده است جزئیات این پیشنهاد منتشر نشده است اما ناظران اقتصادی می گویند این چاره ای جز ارائه پیشنهادی سخاوتمندانه به هندی ها نداشته است.
بحران نفتی نظام جمهوری اسلامی در شرایطی به وجود آمده که ایالات متحده ۲۰ کشور اصلی خریدار نفت ایران را به شرط کاهش خرید نفتی خود از تهران از تحریم‌ها معاف کرده است. کار‌شناسان می‌گویند اگر بحران اتمی جمهوری اسلامی حل و فصل نشود، امکان دارد در سال آینده کاخ سفید این معافیت را هم لغو کند. امری که بحران اقتصادی کشور را بسیار عمیق تر می کند.
در هشت ماه گذشته ارزش ریال در برابر دلار افت بیش از صد در صدی داشته و از۱۷۰۰ تومان به بالای ۳۵۰۰ تومان رسیده است. قیمت دلار دوبار هم به بالای ۴۰۰۰ هزار تومان رسیده است، یک بار در اواخر ماه بهمن و بار اول در مهرماه امسال. اوایل پاییز جهش سرسام آور قیمت دلار در بازار پایتخت و سومدیریت دولت و بانک مرکزی در کنترل آن باعث شد تا بازار تهران شاهد تظاهرات معترضان باشد.
طلای سیاه، اولین منبع درآمد دولت‌ها در ایران است. بهار امسال محسن خجسته مهر - معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت - در همایشی تحت عنوان “همایش تولید ملی و سرمایه ایرانی” اعلام کرده بود که صنعت نفت ۶۵ درصد درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. همچنین ۸۵ درصد درآمد ارزی نیز از فروش نفت به دست می‌آید؛ آماری که برخی معتقدند از این نیز بالاترست. به گفته کار‌شناسان اقتصادی یک ضرب و تقسیم ساده میان ناتوانی دولت احمدی‌نژاد در فروش نفت، و وابستگی شدید خزانه به پول نفت نشان می‌دهد که همین حالا درآمد دولت نصف شده است.
به گفته منتقدان با توجه به اینکه دولت جمهوری اسلامی در سه دهه اخیر به صورت پدرسالارانه نقش توزیع درآمد در کشور را داشته، این کاهش درآمد به یک فاجعه اقتصادی و سونامی در تورم ختم شده است. به ویژه اینکه دولت بودجه سال ۹۱ را بر مبنای تولید بیش از سه میلیون بشکه نفت بسته بود. اواسط پاییز گذشته سردار رستم قاسمی، وزیر نفت بدون اشاره به آسیب‌هایی که اقتصاد کشور از تحریم نفت دیده، در اظهاراتی که کار‌شناسان آن را “بلوف” توصیف کردند ادعا کرده بود: “طرحی احتیاطی آماده کرده‌ایم تا کشور را بدون هیچ‌گونه درآمد نفت اداره کنیم”.
آبان پارسال وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد در جریان کنفرانس در دوبی هم تهدید کرده بود که “اگر به افزایش تحریم‌ها ادامه دهید ما صادرات نفت به دنیا را قطع خواهیم کرد. ما امیدواریم چنین اتفاقی نیفتد، چون شهروندان دچار رنج می‌شوند. ما نمی‌خواهیم ببینیم شهروندان آمریکایی و اروپایی در رنج هستند.”
اما اظهارات این سردار نفتی که روزگاری باعث می‌شد معامله گران نفتی از ترس کاهش نفت، قیمت آن را افزایش دهند، هیچ اثری دراز مدتی نداشت و حتی باعث شد قیمت نفت در بازار بورس نیویورک ۹۸/۱ دلار در هر بشکه کاهش پیدا کند.
تا اینکه دی ماه سردار نفتی برای نخستین بار اذعان کرد که صادرات و فروش نفت ایران دست کم نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افت کرده است؛ اظهاراتی که در تناقض با ادعای قبلی وی بود، او پیش از این در اظهار نظری عجیب گفته بود تحریم‌های اقتصادی غرب باعث رشد بیشتر اقتصاد کشور شده است.
