در قسمت های گذشته ضمن بررسی طیف های سیاسی معطوف به انتخابات، برخی کاندیداهای منتسب به اصول گرایان – فارغ از اینکه این انتساب تا چه حد نمایاست – از قبیل آقایان سعید جلیلی، کامران باقری لنکرانی، محمد باقر قالیباف، محسن رضایی، اسفندیار رحیم مشائی، ناطق نوری، حداد عادل، غلامحسین الهام و حسن روحانی و همچنین دو نفر از کاندیداهای اصلاح طلب، آقایان عارف و نجفی را بررسی کردم. همچنین به عنوان یک شیوه انتخاباتی از “تبلیغات در به در” گفتم، نرم افزار Campaign Cloud را برای مدیریت یک ستاد انتخاباتی شرح دادم و در مورد نظرسنجی های انتخاباتی و ایرادهای آن نکاتی را بیان کردم.
این هفته در ادامه بررسی روش های انتخاباتی در مورد تبلیغات منفی در انتخابات ریاست جمهوری می می نویسم که اگرچه در ایران ظاهراً مورد انتقاد قرار می گیرد اما در خیلی موارد استفاده هم می شود.
در انتخابات ریاست جمهوری نهم، من خبرنگار سرویس روزنامه اقبال، ارگان غیر رسمی جبهه مشارکت و کاندیدای حامی جبهه، مصطفی معین، بودم. یکی از دغدغه های آن روزهای مدیران روزانه که اعضای برجسته جبهه مشارکت هم در میان آنان حضور داشتند، تلاش برای یک سیاست ورزی اخلاقی و بدون تخریب رقیب انتخاباتی بود. برای جوانانی مثل من که در آن روزها فردی مانند هاشمی نماد “عالیجناب سرخپوش” به حساب می آمد و یا دیگر کاندیدای انتخاباتی، “قالیباف”، یک نظامی غیر قابل اطمینان نامیده می شد، این موضوع که چرا نقاط ضعف این افراد در روزنامه برجسته نمی شوند یک سئوال بود. حتی یادم هست که در موضوع پرونده وبلاگ نویسان و پس از آنکه سئوال و جوابی که در یک برنامه دانشجویی، حنیف مزروعی از قالیباف کرده بود در روزنامه منتشر شد، سران حزب از این موضوع انتقاد کردند که ما در این انتخابات بنایی برای تخریب رقیب نداریم. حزب به خصوص از اینکه مانند انتخابات مجلس در سال ۷۸، گناه تخریب هاشمی به طرفدارانش نسبت داده شود نگران بود و سعی در مدیریت اوضاع داشت.
اما واقعیت این است که آنچه در ایران “تخریب انتخاباتی” نامیده می شود، فقط و فقط بر اساس ادعای کاندیداهاست. به عبارت بهتر هنگامی که کاندیدا در مقابل سئوالی قرار می گیرد و به هر دلیل - موجه یا ناموجه - پاسخی برای آن ندارد، مدعی می شود که او را تخریب کرده اند. در همین انتخابات دور دوم ریاست جمهوری در سال ۸۴، هاشمی رفسنجانی شکست خود را به تخریب های انتخاباتی نسبت داد اما نگفت که در مقام پاسخ گویی به سئوال هایی که متوجه اوست چه کرده است.
آنچه که ما در ایران “تخریب انتخاباتی” می نامیم، در ادبیات تبلیغات سیاسی “تبلیغات منفی” نامیده می شود. “تبلیغات منفی” به معنی تبلیغی است که یک کاندیدا به جای آنکه نقاط مثبت خود را بیان کند، از نقاط ضعف رقیب و رقبایش می گوید (این مقاله و این یکی را اگر به تبلیغات منفی علاقه دارید حتمن بخوانید).
برای پیدا کردن نقاط ضعف رقیب، شما به سوابق او رجوع می کنید. مواردی را که پیش از این بیان کرده است بررسی می نمایید، جهت گیری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی او را مورد تحلیل قرار می دهید و در نهایت از تناقضات موجود در گفتارها و عملکردهای یک کاندیدا برای انتقاد از وی و تصویر چهره ای نامناسب از او استفاده می کنید تا به مخاطب القا کنید که رقیب شما قابل اطمینان نیست، مواضع خود را مدام تغییر می دهد، با ارزش هایی که شما به عنوان یک رای دهنده دارید بیگانه است و…
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۲ در آمریکا یکی از معروف‌ترین سلسله تبلیغات منفی علیه میت رامنی زمانی توسط ستاد اوباما منتشر شد که ویدئویی از رامنی پخش گردید و او در آن ۴۷ درصد آمریکایی‌ها را قربانی سیستم مدیریت دولتی اوباما دانست که تحت هر شرایطی به اوباما رای می‌دهند. او گفته بود که به آنها توجهی ندارد چون هیچ وقت نمی‌تواند آنان را متقاعد نماید. کمپین اوباما از این موضوع استفاده کرد و رامنی را متهم نمود که سرنوشت ۴۷ درصد آمریکایی‌ها برای او اهمیتی ندارد (در مورد کامنت ۴۷ درصدی میت رامنی اینجا را بخوانید؛ داستان را توضیح داده ام. این را هم اضافه کنم که در ایران ویدئویی که از صحبت های خاتمی پیش از انتخابات ۸۸ در مورد یکی از قومیت‌های کشورمان به شوخی و خنده بیان شده بود، به لحاظ شکلی مشابه همین کامنت ۴۷ درصدی رامنی است).
کمتر از ۲۴ ساعت پس از انتشا ر این ویدئو، ستاد میت رامنی، به یک فایل صوتی از گفته های اوباما در سال ۱۹۹۸ دست پیدا کرد که او از ایده توزیع ثروت در جامعه دفاع کرده بود. جمهوری خواهان می خواستند با انتشار این ویدئو، اوباما را متهم کنند که دارای عقاید سوسیالیستی است و به اقتصاد سرمایه داری وفادار نیست.
ستادهای انتخاباتی در عین حال بخش ویژه ای به نام “بررسی رقبا” دارند که نتایج یک سلسله تحلیل های منابع اطلاعاتی شان در مورد کاندیداهای رقیب است و نتایج در کتابچه های جداگانه ای به تفکیک و به نام “کتابچه رقبا” جمع آوری می شوند (در مورد کتابچه رقبا و شیوه تحلیلی آن متناسب با انتخابات ایران در هفته ای بعد خواهم نوشت). در این بخش ویژه گاه تا سی، چهل و پنجاه نفر فقط به دنبال بررسی سوابق رقیب و پیدا کردن موارد خام برای تهیه تبلیغات منفی (به خصوص تبلیغات تلویزیونی منفی) هستند. در مورد اهمیت این تبلیغات در انتخابات آمریکا باید بگویم که به طور متوسط بین ۷۵ تا ۸۰ درصد تبلیغات تلویزیونی اوباما و رامنی، به تبلیغات منفی علیه همدیگر اختصاص داشتند (در مورد تبلیغات منفی و یک نمونه از این نوع تبلیغات توسط ستاد اوباما، این پست وبلاگی را حتمن بخوانید). نکته مهم تبلیغاتی از این دست اثر آنی و احساسی آنهاست به نحوی که پاسخ به آن چندان راحت نخواهد بود و اگر شما دارای یک تیم تبلیغاتی زبده نباشید ممکن است در مقام پاسخ حتی گاف های دیگری هم بدهید. چون همانگونه که گفتم هدف گروه هایی که کاندیدای رقیب را بررسی می کنند، بدست آوردن هر گونه رابطه منفی در گرشته یک کاندیدا در مقایسه با وضعیت فعلی اوست. مواردی از قبیل تناقضات رفتاری یا گفتاری، وعده های محقق نشده (به خصوص برای رئیس جمهور)، گاف های که کاندیداها می دهند و موارد مشابه که خوراک لازم برای تبلیغات تلویزیونی منفی هستند.
اما نکته آخر در تبلیغات تلویزیونی منفی چگونگی مواجه با آن است. آنهایی که اصولن از “تخریب های انتخاباتی” گلایه می کنند به این دلیل است که یا راه مواجه با آن را بلد نیستند و یا اینکه انتقادهایی که به آنها می شود اساسن واقعی است و چون جوابی ندارند خودشان را در موضع مظلوم قرار می دهند. در مورد مواجه دو کاندیدا با تبلیغات انتخاباتی منفی، آنچه که از همه مهمتر است، توانایی مدیریت بحران در یک کمپین است که اولن اگر اتهامی واقعی است یا پذیرش آن برای جامعه ممکن شده و راهی برای رد آن وجود ندارد، هرگونه اصرار بر رد این اتهام، بیشتر شما را به عنوان یک کاندیدا در گرداب فرو می برد. در انتخابات سال ۸۴، هاشمی رفسنجانی در مقابل تبلیغات منفی احمدی‌نژاد کاملن در موضع دفاعی و واکنشی قرار داشت و صدایش شنیده نمی‌شد. به همین دلیل هر تلاشی برای پاسخ به ادعاهای احمدی‌نژاد بیشتر به ضرر هاشمی بود تا به نفع او. این امر در انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ هم که احمدی‌نژاد، ستاد میرحسین را متهم کرد مورد حمایت هاشمی قرار دارد با نسبت کمتری برقرار بود. البته یکی از مهم‌ترین اشتباهات ستاد میرحسین در سال ۸۸ این بود که اجازه داد فائزه هاشمی، دختر هاشمی رفسنجانی، در مراسم سالگرد دوم خرداد سخنرانی کند.
در عین حال این نکته را هم نباید نادیده گرفت که پذیرش تبلیغات منفی باید به همراه یک باور عمومی باشد. از قول سعید حجاریان نقل شده که سعید امامی از او انتقاد می‌کرد چرا به طرح مواردی از جمله امکان تخلف جناح راست در انتخابات سال ۷۶ دامن می‌زد. سعید حجاریان جواب می دهد خب شما هم می گفتید. سعید امامی می گوید مردم باور نمی کردند. حجاریان حرف آخر را اینگونه می گوید که این را پیدا کنید که چرا مردم حرف شما را باور نمی کنند، نه اینکه چرا ما این ادعا را مطرح می کنیم.
طی هفته های گذشته، ضمن بررسی کاندیداها، خبرهای مهم مربوط به انتخابات در هفته را هم به صورت تیتروار بررسی کردم. این روند طی هفته های آینده ادامه پیدا می کنند، در عین حال هر هفته در ابتدای خبرها با عنوان “پیشنهاد پروپاگاندایی”، یکی از موضوعات مطرح در مورد هر کاندیدا و چگونگی استفاده تبلیغاتی به نفع یا به ضرر او را بیان خواهم کرد که در ادامه می خوانید:
پیشنهاد پروپاگاندایی: تست اعتیاد بگیرید
این هفته و با بررسی تبلیغانت منفی، یک پیشنهاد در همین راستا دارم که به خصوص تیم دولت می تواند از آن برای کنار زدن رقیبش در الیگارشی اصول گرایانه استفاده کند؛ هرچند نتیجه این امر شاید به نفع قالیباف هم باشد.
طرح “تست اعتیاد” برای اثبات سلامت کاندیدای ریاست جمهوری، کاری است که همانطور که گفتم به نظرم از عهده طرفداران دولت یا حتی جبهه پایداری بر می آید. در تبلیغات منفی بعضی مواقع قرار نیست به صورت مستقیم رقیب را نشانه بروید، بلکه باید نشانه هایی بدهید که رقبای شما خود به خود حذف شوند. به عنوان مثال می توان یک وبلاگ با موضوع “کاندیدای سالم” ایجاد کرد و عکس هایی از هر یک از افرادی که نامزدی خود را اعلام می کنند در آن قرار داد که که آیا حاضر هستند در تست اعتیاد شرکت کنند یا خیر؟ این امر می تواند در صفحات فیس بوکی و سایر شبکه های اجتماعی هم بازتاب داشته باشد. عکس کاندیداها را هم که کنار یکدیگر قرار دهید معلوم می شود که شما کدام یک از آنها را نشانه گرفته اید. ائتلاف ۲+۱ با این طرح، زودتر از آنچه فکر می کنید شکسته خواهد شد.
تاج زاده: خاتمی حتمن بیاید، جنتی کوچک تر از آن است که بخواهد صلاحیت خاتمی را رد کند
فخرالسادات محتشمی پور، همسر مصطفی تاج زاده از قول او نوشته: “به آقای خاتمی بگویید حتما برای کاندیداتوری ثبت نام کند بی واهمه از رد صلاحیت. من دو سال پیش هم گفتم و هنوز هم معتقدم بزرگ شورای نگهبان که جنتی باشه در مقابل خاتمی خیلی کوچکتر از آن هست که فکر رد صلاحیت ایشون رو بکند.” خاتمی هم در دیدار با گروهی از جوانان اصلاح طلب پیش از این گفته بود که “جنتی غلط می کند” صلاحیت او را رد کند.
نظرسنجی یک نهاد نظامی داغ داغ: خاتمی اول کشور، قالیباف اول تهران
در نظرسنجی یک نهاد نظامی که هفته گذشته انجام شده است در سطح کشور خاتمی (۱۴)، هاشمی (۱۲)، سیدحسن خمینی (۱۱)، قالیباف (۱۰)، حداد عادل (۹)، لاریجانی (۵)، ولایتی (۵)، مشائی (۲) و جلیلی (۱) درصد آرا را به خودشان اختصاص دادند. در سطح تهران قالیباف با ۱۹ درصد اول بود و پس از او حاتمی با (۱۵)، هاشمی با (۸)، حداد با (۷)، سید حسن خمینی با (۷) و لاریجانی با (۵) درصد آرا قرار داشتند.
قالیباف به حداد عادل: تو اصلن در سطح ریاست جمهوری نیستی
پس از آنکه حداد عادل در مورد قالیباف گفت که او در حد یک معاون اول خوب است، قالیباف در جمع تعدادی از هوادارانش با کنایه جواب داد: باید دید کسی که این حرف را زده، خودش در حد ریاست جمهوری هست یا نه.
احمدی نژاد: من را حراج کنید اما فعلن در خدمت شماها هستم
احمدی نژاد در دیدار با اعضای ستاد دهه فجر گفت چه کسی گفته که این آخرین دیدار سالیانه من با شماهاست؟ او به عنوان پیشنهاد برای حل کمبود بودجه هم گفته که احمدی نژاد را به مزایده بگذارند و بفروشند. او در عین هم گفت که اگر می خواهید گران تر به فروش بروم، مزایده را حتمن در سطح بین المللی برگزار کنید.
آقا محسن غبار جبهه را با پست و مقام عوض نمی کند
محسن رضایی گفت یک ذره غبار جبهه را با پست و مقام عوض نمی کند. او در پاسخ به این پرسش که اگر اینگونه است در انتخابات چه می کند پاسخ داد الان تکلیف دارد.
ولایتی با همه ۱۴ میلیون رای دهنده به موسوی صحبت کرد: همه شان برگشتند
ولایتی مدعی شد که ۱۴ میلیون رای دهنده به موسوی در انتخابات سال ۸۸، نظرشان عوض شده و از رای به او پشیمان هستند.
حداد 5 درصدی: من کنار نرفتم / به خدا ۶۰ درصد واقعی است، چرا باور نمی کنید
حداد عادل دوباره مدعی شد که رای ۶۰ درصدی ائتلاف ۲+۱ واقعی است و او هم به نفع کسی کنار نرفته است (خبر کنار رفتن حداد به نفع ولایتی). انتخاب یک نظرسنجی اینترنتی در مورد سه کاندیدای ائتلاف ۲+۱ برگزار کرد. مطابق نتیجه این نظرسنجی قالیباف با ۶۸% اول، ولایتی با ۲۶% دوم و حداد با ۵% رتبه آخر را به خودشان اختصاص داده اند.
حسن روحانی هم بلی
گفته می شود که حسن روحانی ستاد انتخاباتی اش را برای جضور در انتخابات ریاست جمهوری با حضور افرادی مانند علی یونسی وزیر اطلاعات دولت خاتمی تشکیل داده است. انتخاب مدعی شده که ۴۵% شرکت کنندگان در نظرسنجی اینترنتی این سایت، روحانی را برای تشکیل دولت وحدت ملی مناسب می دانند.
همه سفر استانی می روند، ولایتی به سفرهای بین المللی
درحالیکه کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری به دنبال سفرهای استانی هستند، ولایتی هفته گذشته برای دیدار با رییس جمهور پاکستان به این کشور رفت. در این دیدار ۵ وزیر پاکستانی حضور داشتند.
محسن رضایی: ما برنامه می دهیم، شما نمره
محس رضایی که از ائتلاف ۲+۱ اصول گرایان جا مانده است به عنوان یک مدل پیشنهادی برای ائتلاف گفته که کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری برنامه های خودشان را ارائه کنند و نخبگان هم به این برنامه ها نمره بدهند.
شجونی: مشائی، فرشته هم باشی رد صلاحیت می شی
شجونی، روحانی تندرو به مشائی گفته که او اگر فرشته هم باشد، در انتخابات رد صلاحیت می شود. عکس های این فرشته (مشایی) را در اختتامیه جشنواره فجر ببینید که همه جا با احمدی نژاد است.
پیشنهاد هفته: به این دو صفحه فیس بوکی، ستاد انتخاباتی انجمن اسلامی خیرین فاجعه ساز و کمپین دعوت از مرتضی درخشان برای انتخابات ریاست جمهوری حتمن سری بزنید و از پست های آن لذت ببرید. در یکی از پست های صفحه درخشان، “میم.الف” مسئول ستاد جوانان او شایعاتی را که در خصوص پیوستن وی به ائتلاف ۴+۴+۲ مطرح شده تکذیب کرده و آن را به اپوزسیون لندن نشین منتسب نموده است.