دروغ جامعه را فراگرفته

نویسنده
سید امیر موسوی

» غلامعباس توسلی در سخنرانی منزل عبدالله نوری

gholamhosseintavasoli.jpg

‏”پرسشی اساسی وجود دارد که باید امروز از خودمان بپرسیم مبنی بر اینکه چرا با توجه به این همه تاکید بر دین ‏و قرآن خوانی، باز هم جامعه ما دچار بحران اخلاقی است؟مشکل جامعه ما کجاست که وضع ما اینگونه شده ‏است؟”‏

دکتر غلامعباس توسلی، عضو نهضت آزادی و استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران که در جلسه ماهانه ‏منزل عبدالله نوری به تحلیل درباره اخلاق سخن می گفت و مفهوم و مختصات آن را در جامعه ایران امروز ‏تشریح می کرد، ضمن طرح سوال بالا اظهار داشت: “جامعه ما در وضعیت خاصی قرار دارد، یعنی پیش از این ‏در شرایط سنتی بود و امروز با جهان مدرن روبرو شده اما هنوز نتوانسته است خود را با جهان مدرن هماهنگ ‏کند؛کاری که باید انجام دهد”.‏

او افزود: “امروز اگر به دقت نگاه کنیم خواهیم دید که جامعه ما در وضعیت گذار قرار دارد، در چنین وضعیتی ‏است که دین اسلام قصد دارد بر سنت تکیه کند که این بر حساسیت دوران گذار می افزاید”.‏

توسلی سپس به بررسی شاخص های اخلاقی در جامعه و فرهنگ ایران و نسبت آن با دین اسلام پرداخت و گفت: ‏‏”در دین اسلام و کتاب قرآن بر اهمیت اخلاق تاکید بسیار زیادی شده است. به عنوان مثال غرور، قسم دروغ، ‏غیبت، وفای به عهد، دفاع از مظلوم و بسیاری از موارد دیگر از جمله با اهمیت ترین تاکید های قرآن هستند”.‏

وی پس از بیان تاکیدهایی که در مورد اخلاق صورت گرفته در مورد اخلاق در جامعه ایران گفت: “در بین ما ‏ایرانیان مواردی رواج دارد که در قرآن سفارش شده که انجام نشود. به عنوان مثال قرآن پندهایی دارد که با توجه ‏به شرایط سیاسی حاکم بر کشور، ما باید بحث کنیم که آیا این پندها مربوط به گذشته، حال و یا آینده است. در واقع ‏به نظرم باید زمانی برای انجام آنها در نظر گرفته شود، چون اکنون که اجرا نمی شود”.‏

وی ادامه داد: “به عنوان مثال ما بسیار مبالغه کار هستیم و یک مساله کوچک را بزرگ می کنیم، تعارف زیادی ‏در مورد یکدیگر انجام می دهیم، نسبت به هم سوء ظن داریم، تقلب و ظاهر سازی می کنیم و غیره، درحالیکه در ‏قرآن تمام این موارد مردود اعلام شده است”.‏

توسلی در ادامه سخنانش پیشنهاد کرد:“به نظر من جامعه ایران باید کمی صراحت لهجه اش را افزایش دهد و واقع ‏بین باشد و یا اینکه قانون پذیری اش را دو چندان کند. به عنوان مثال ما خیلی از حرف ها را در لفافه بیان می کنیم ‏و به جای حرف رو راست و درست به بیان طنز و جوک روی می آوریم چرا که جرأت بیان حرف واقعی را ‏نداریم”.‏

این جامعه شناس ادامه داد: “من از دیدگاه جامعه شناسی بحث می کنم، در جامعه شناسی زمینه اخلاقی در جامعه ‏ما بسیار زیاد است. فلاسفه به دنبال نشان دادن اخلاق آرمانی هستند اما جامعه شناس اخلاقی که امروز جریان ‏دارد را نشان می دهد و می گوید در تعلیم و تربیت ما چه مشکلاتی وجود دارد”.‏
‏ ‏
این استاد دانشگاه تهران افزود: “در جامعه ما عادت های ناپسندی جریان دارد که البته مربوط به یک طیف خاص ‏هم نیست بلکه هم در میان مردم وجود دارد و هم دولت به آن دامن می زند. از این رو سرمایه اجتماعی ما در ‏سطح بسیار پائینی قرار دارد و این مساله سبب ناکارآمدی سرمایه اقتصادی هم می شود”.‏

غلامعباس توسلی سپس ادامه داد: “اگر سرمایه اجتماعی در سطح پائین باشد یکی از تاثیرهای بسیار مهم آن ‏ناکارآمدی سرمایه اقتصادی خواهد بود و این مساله سطح مشارکت را نیز پائین می آوردکه نتیجه آن بی اعتمادی ‏است.به نظر من حجم بالای تورم و مشکلات اقتصادی جامعه ما ناشی از همین نبود مشارکت و فقدان سرمایه ‏اجتماعی است. سرمایه اقتصادی و سرمایه اجتماعی باید دوش به دوش یکدیگر حرکت کند”.‏

این استاد دانشگاه با بیان این موارد و تحلیل ارتباط نابسامانی ها و ناکامی های سیاسی و اقتصادی در جامعه و ‏نبود سرمایه اجتماعی و اخلاق گفت: “به نظر من دلیل اصلی ناکامی ما علی رغم تمام تلاش هایی که در طول این ‏سالها داشتیم، این است که سرمایه اجتماعی و اخلاق ما همواره نزول کرده است.ما هیچ وقت سرمایه گذاری خوبی ‏برای افزایش سرمایه اجتماعی خود نکرده ایم. در جامعه ما روز به روز دروغ، بی اعتمادی، عدم مشارکت و ‏غیره افزایش می یابد”.‏

توسلی سپس با تاکید بر اینکه اگر اخلاق به تمام ارکان و سطح جامعه منضم نباشد، عرصه های دیگری همچون ‏علوم و غیره نیز با نزول کیفیت مواجه می شود گفت: “اخلاق را نمی توان گسترش داد مگر اینکه جامعه ای مدنی ‏متشکل از انجمن های صنفی برای تمام رسته ها داشته باشیم تا کدهای اخلاقی همان صنف را تدوین کنند.اگر این ‏مساله صورت گیرد دیگر هیچ نیازی به قسم نامه سقراط نخواهیم داشت”.‏

عضو نهضت آزادی در ادامه تاکید کرد: “البته همیشه همه چیز را نباید با قانون و دستور اجرا کرد، بعضی مسائل ‏به خود آدم ها بستگی دارد. مثلا اخلاق پزشکی از همین مورد است.“‏

توسلی در پایان در پاسخ به این سوال که ارتباط اخلاق اجتماعی و حکومت اسلامی در دوره غیبت چیست؟ گفت: ‏‏”این مساله دو وجه دارد. گاهی رابطه دولت و ملت است و گاهی رابطه دین و ملت. این دو با هم تفاوت دارد. از ‏این رو اگر دولت دروغ بگوید طبیعی است که مردم هم به دنبال راه های انحرافی و جعلی باشند و نتایجی به بار ‏بیاید که امروز می بینیم”.‏