در شرایطی که دولت بودجه صدا و سیمای جمهوری اسلامی در سال آینده را به مبلغی بیش از ۱۰۶۹ میلیارد تومان افزایش داده است، برخی از مقامات این نهاد حکومتی و اعضای مجلس با انتقاد از کمبود بودجه خواستار اختصاص رقم بیشتری به صدا و سیما شده اند.
در همین ارتباط سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: “اگر قرار باشد تحرکات جدی‌تری در رسانه ملی ایجاد شود، باید کمک کرد تا برخی مشکلات مالی آن را رفع شود. بودجه این سازمان در طول سال‌های گذشته کمتر از چیزی بوده که باید برای رسانه ملی در نظر گرفت، اما برای سال آینده رشد بودجه این سازمان کمتر از قبل بوده که نیازمند بازنگری در مجلس است.”
غلامرضا کاتب تاکید کرد که “با وجود اینکه باید صرفه‌جویی‌های جدی در کشور صورت پذیرد اما نباید با این نگاه بودجه دستگاه‌های فرهنگی تاثیرگذار خصوصا رسانه ملی را در تنگنای جدی قرار داد؛ رسانه ملی ظرفیت عظیمی است که به عنوان یک دانشگاه عمومی رسالت‌های خطیری بر عهده دارد و باید از آن به بهترین شکل صیانت کرد.”
او درباره تکلیف دولت به صدا و سیما مبنی بر کسب درآمد ۱۲۰۰ میلیاردی از پخش آگهی نیز اضافه کرد: “البته باید پذیرفت که دولت در شرایط کنونی چاره‌ای ندارد جز اینکه با استفاده از این روش‌ها بر مشکلات فایق آید اما نباید این اقدامات به شکلی باشد که بر کیفیت خدمات و رضایت عمومی خدشه‌ای وارد کند.”
همزمان رمضان شجاعی کیاسری، عضو شورای نظارت بر صدا و سیما و از مدیران پیشین این سازمان نیز در گفت وگویی با ایسنا با این تاکید که “میزان افزایش بودجه فرهنگی نسبت به سال گذشته روند مثبت و قابل قبولی ندارد” مدعی شد: “اعتبارات تخصیص یافته به وزارت ارشاد و سازمان صداوسیما نمی‌تواند حلال مشکلات آنان متناسب با سیاست‌ها و برنامه‌هایشان باشد.”
سیدعلی محمد طاهری از اعضای جبهه پایداری و سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس نهم نیز در گفت و گو با خبرگزاری مجلس از اختصاص بودجه “کم” برای صدا و سیما انتقاد و آن را یکی از چالش های سازمان صدا و سیما و دولت توصیف کرده است.
به گفته او “نحوه بودجه نویسی ما ایراد دارد؛ دولت بودجه را می نویسد و مجلس باید تصویب کند. طبیعی است وقتی در نوشتن بودجه نظر مجلس را نگرفته دچار چالش می‌شود البته تا به الان بودجه بین سه تا پنج درصد تغییر کرده. آیا این تقصیر مجلس است؟”
وی همچنین تاکید کرده است که “انتظار ما این است که نحوه بودجه نویسی تغییر کند و مشترک باشد آن وقت ببینند آیا در تصویب مشکلی پیش می آید یا نه. بنابراین تا زمانی که بودجه نویسی این وضعیت فعلی را دارد این مشکلات به وجود می آید، بودجه را دولت برای دستگاه‌ها می نویسد و وقتی که بودجه کمی برای یک سازمان نوشته شود، مجلس چطور می تواند آن را افزایش دهد چون پولی در دست ما نیست.”
اظهارات این اعضای مجلس شورای اسلامی پس از آن است که ۱۹ آذرماه، سه روز پس از ارایه لایحه بودجه ۱۳۹۴ از سوی حسن روحانی به مجلس، مدیر روابط عمومی صدا و سیما به مبلغ اختصاص داده شده به این سازمان اعتراض کرده و آن را ناچیز و کافی خوانده بود.
سیدتقی سهرابی گفته بود: “علی‌رغم نیاز سازمان صدا و سیما به بودجه‌ای معادل حداقل ۳ هزار میلیارد تومان در سال مالی پیش‌رو، بودجه این سازمان در مقایسه با سال گذشته تغییر محسوسی نداشته و دولت، رسانه ملی را موظف کرده است از طریق پخش آگهی بازرگانی، ۱۲۰۰ میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشد این درحالی است که مردم از پخش همین مقدار آگهی برای درآمد ۸۹۰ میلیارد تومانی هم ناراضی هستند و رسانه ملی نیز مجبور به آنتن فروشی خواهد شد.”
او با گفتن اینکه “رشد حدود ۶ درصدی بودجه امسال رسانه ملی به نسبت سال گذشته در حالی است که در بودجه امسال حقوق کارکنان دولت با ۱۴ درصد رشد پیش‌بینی شده است” اضافه کرده بود که “درصورت تصویب اعتبار ابلاغی که حتی کفاف حقوق و مزایای کارکنان رسانه ملی را هم نمی‌دهد، سازمان صدا وسیما قادر نخواهد بود آنگونه که باید به تعهدات خود مبنی برتولید محتوا و نگهداری شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی محلی، ملی و بین المللی عمل کند.”
وی در اظهارات خود از اعضای مجلس خواسته بود تا در تصویب و بازنگری بودجه سال ۹۴ “اقتضائات رسانه ملی جمهوری اسلامی ایران را به ویژه در دوره جدید مدیریتی در نظر بگیرند.”
ادعای کمبود بودجه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی در شرایطی مطرح می شود که سال گذشته نیز همزمان با ارایه بودجه برای سال جاری، گردانندگان این رسانه تلاش زیادی برای دریافت بودجه بیشتر کردند.
در نخستین روز بهمن ماه سال گذشته عزت الله ضرغامی رئیس وقت صدا و سیما در مراسمی تحت عنوان “رونمایی از ۱۲ محصول برتر خودکفایی صنعت رسانه” با اعلام اینکه “امروز جنگ ما جنگ رسانه است” گفته بود: “انشاءالله دولت، مجلس و مسئولانی که باید اولویت‌بندی کنند در بودجه کشور با توجه به اهمیت بسیار بالایی که امروز رسانه دارد و مردم اولین حقشان است که بتوانند صدا و تصویر خودشان را ببینند و دیگران جایگزین خودشان نشوند، بالاخره وظیفه ما این است که صدا و تصویر را به همه مردم بخصوص نقاط مرزی و دور کشور برسانیم.”
او یک هفته پیش از این درخواست نیز در مراسمی تحت عنوان “جشنواره جام جم” گفته بود: “بودجه‌هایی که برای این سازمان تصویب می‌شود به هیچ وجه کفاف صدا و سیما را نمی‌دهد.”
وی با اشاره به اینکه موضوع کسری بودجه دستگاه تحت اختیارش را با حسن روحانی درمیان گذاشته و او نیز وی را به دو مرجع، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و شورای نظارت بر صدا و سیما، ارجاع داده است، گفته بود: “امیدوارم دولت و رییس جمهور که بحث‌های کارشناسی‌شان به نتیجه رسید و بسیاری از نیازهای ما را امروز تایید می‌کنند بتوانند در این شرایط که دولت هم مشکلات زیادی دارد به ما هم کمک شایسته ای کنند تا اینجا چنین اتفاقی نیفتاده است.”
رقمی که به گفته عزت الله ضرغامی تحت عنوان “کمک دولت” در سال ۹۱ (دوره ریاست محمود احمدی نژاد بر دولت) به صدا و سیما اختصاص پیدا کرد ۷۵۰ میلیارد تومان بود که او این رقم را به میزان درآمد امروزی صدا و سیما و البته ناکافی می داند.
علی دارابی معاون وقت رییس صدا و سیما هم در نیمه دی ماه گذشته با اعلام نارضایتی از بودجه در نظر گرفته شده برای صدا و سیما گفته بود: “اکنون صداوسیما به بیش از ۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد، در حالی که هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده، آن هم اگر تخصیصش را کامل بدهند.”
او با تاکید بر توجه ویژه آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی به صدا و سیما، گفته بود: “بودجه صداوسیما باید تفکیک شود و در فهرست اعتبارات «دفاعی، امنیتی و حاکمیتی» قرار گیرد.”
اختلافات دولت و صدا و سیما
درکنار این موضوع اما اختلافات دیگری نیز میان صدا و سیما و دولت وجود داشت چنانکه حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی حسن روحانی و یکی از نمایندگان دولت در شورای نظارت بر صدا و سیما مدتی بعد عیانش کرد.
۵ اسفندماه سال گذشته حسام الدین آشنا در انتقاد از عملکرد شورای نظارت بر صدا و سیما، در حاشیه مراسم رونمایی از یک کتاب در فرهنگسرای ارسباران تهران گفته بود: “تاکنون دو مورد از سوی رییس سازمان صداوسیما به شورای نظارت ارجاع شده است. مورد اول درخواست مبلغ سنگینی از سوی رییس سازمان صداوسیما از رییس جمهور علاوه بر بودجه رسمی این سازمان بوده است که با توجه به آنکه مبلغ مذکور معادل بودجه یک سال صداوسیما و علاوه بر آن بوده و برای تامین آن فرصتی دوماهه به دولت داده شده است، رییس جمهور این درخواست را برای بررسی به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی و شورای نظارت بر صداوسیما ارجاع داده است.”
به گفته او “مورد دوم مساله ایجاد وقفه ۹۰ دقیقه ای در مصاحبه زنده رییس جمهور بود. این اقدام توسط شخص رییس سازمان صداوسیما و با مدیریت مستقیم وی انجام شده است و بعد از آن، رییس سازمان صداوسیما موضوع را به شورای نظارت بر این سازمان ارجاع داده تا از ایشان دفاع شود. گویی این شورای نظارت برصداوسیما نیست، بلکه شورایی برای دفاع از صداوسیما مقابل قوای دیگر است.از نگاه رییس سازمان صداوسیما شورای نظارت براین سازمان جلسه ای تشریفاتی است که هر دو هفته یکبار برای گپ زدن تشکیل می شود. انگار این شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما نیست، شورای نظارت صدا و سیما بر رییس جمهور است.”
اختلافات میان صدا و سیما و دولت در سال جاری نیز ادامه داشت. پخش برنامه های انتقادی از دولت حسن روحانی، انتقاد از مذاکرات هسته ای، مشکلات اقتصادی و… همچنان در سال جاری نیز در دستور کار صدا و سیما بود تا جایی که حسن روحانی ۳۰ مردادماه امسال در جریان سفر خود به استان اردبیل به شدت از صدا و سیما انتقاد کرد.
رییس دولت جمهوری اسلامی در اظهارات خود گفته بود: “صدا و سیما به لحاظ قانون اساسی باید زیر نظر سه قوا باشد، اما اینگونه نیست و خودش کارهایی می کند که برخلاف قانون اساسی است. رئیس جمهور مسئول اجرای قانون اساسی است، قانون اساسی کشور باید اجرا شود این خیلی مهم است اما اجرای این وظیفه برای خیلی ها خوشایند نیست، با این وجود هرکسی هر مسئولیتی دارد باید بداند که دولت برای اجرای قانون اساسی مصمم است.”
او به تلویح صدا و سیما را به تخلف متهم کرده و گفته بود: “البته اگر دولت در اجرای قانون اساسی بگوید که فلان دستگاه تخلف می کند خوشش نخواهد آمد… کار رسانه ملی در این مورد خلاف تاکید امام راحل است، اما همواره تاکید داشتند که خود دولت خدمات خود را به مردم بگوید، پس چرا خدمات دولت گفته نمی شود، حالا بماند دلیل اینکه نمی گذارند خدمات دولت تبیین شود.”
به گفته حسن روحانی” کدام دولت با شرایط مشکلاتی که همه می دانند دولت را تحویل گرفته بود، چرا صندوق بین المللی، بانک جهانی و رسانه های خارجی باید کار دولت را در زمینه اقتصاد و موفقیت های کسب شده بگویند اما رسانه ملی نگوید، اهدافی در پشت آن است که ما بعدا آن را تبیین می کنیم… مردم تنها گوششان به رادیو و تلویزیون نیست و چشم آنها خیلی وسیع تر می بیند و خیلی خوب قضاوت می کنند.”
سازمان صدا و سیما یکی از نهادهای حکومتی است که بودجه خود را از دولت جمهوری اسلامی دریافت می کند اما بنا بر قانون اساسی رییس آن را رهبرجمهوری اسلامی تعیین می کند. صدا و سیما اساس قوانین جمهوری اسلامی که فعالیت تلویزیون و رادیوهای خصوصی در ایران را ممنوع کرده بی رقیب است.
در سال ۱۳۹۱ مرکز پژوهش های مجلس گزارشی منتشر کرد که طی آن سازمان صدا و سیما نهادی زیان ده برای جمهوی اسلامی است.
حتی سایت امنیتی بولتن نیوز در همین سال با اشاره گزارش مرکز پژوهش های مجلس و رقم اختصاصی ۹۹۳ میلیاردی این سازمان از محل بودجه ۱۳۹۱ نوشته بود:“درآمد صداوسیما از تبلیغات حتی به اندازه نصف هزینه های این سازمان هم نیست در حالی که اگر شبکه های تلویزیون و رادیو، در جلب مخاطب موفق بودند و نظر بینندگان و شنوندگان را جلب می کردند قطعا در جلب نظر صاحبان آگهی و تجارت و کسب و کار و در نتیجه رشد درآمد آگهی نیز موفق می بودند. اما در چنین شرایطی برای تامین هزینه های ۱۶۰۰میلیارد تومانی این سازمان عریض و طویل با کارایی کم، باید از محل بودجه عمومی بیش از۹۰۰ میلیارد تومان دریافت نمایند.”
به نوشته این سایت “چنین سازمانی که در پخش تلویزیون و رادیو، بدون رقیب رادیو و تلویزیون خارجی و بخش خصوصی کار می کند و تمام آگهی های رادیو تلویزیونی داخل کشور را جذب می کند، تنها حدود ۴۰ درصد هزینه های خود را از محل آگهی و درآمد زایی جذب می کند و به این معنی کارایی پایین با وجود شرایط خاص و بدون رقیب بخش خصوصی و خارجی است.”
در قانون بودجه سال ۱۳۹۳ هم نام صدا و سیما به عنوان یکی از ۹ شرکت زیان ده در فهرست شرکت‌های دولتی، بنگاه‌ها غیر انتفاعی و مؤسسات وابسته به دولت قرار گرفته است.
