اولین گروه پناهجویان ایرانی که به طور غیرقانونی راهی استرالیا شده بودند، بعد از ماه‌ها سرگردانی در اندونزی، در قالب اولین گروه هفت نفره، صبح روز چهارشنبه 30 مرداد به ایران بازگشتند.
خبرها حاکی از این است که در روزهای آینده نیز تعداد دیگری از این مهاجران بازداشت شده به ایران باز خواهند گشت؛ افرادی که از سرگردانی خسته شده، عطای استرالیا را به لقایش بخشیده و به ایران بازگشته‌اند. یکی از این پناهجویان در بازگشت به کشور گفته است: “در اندونزی مهاجران غیرقانونی ایرانی به سه دسته تقسیم شده‌اند، برخی خواهان بازگشت به ایران هستند و برخی دیگر می‌خواهند هم‌چنان به استرالیا عزیمت کنند و گروه سوم در تردید و شک به سر می‌برند و از بازگشت به ایران می‌ترسند.”
او چهار ماه و سه روز آواره بوده و 24 میلیون تومان برای رفتن به استرالیا خرج کرده؛ پولی که از فروش خانه‌اش به دست آمده بود و حالا قابل بازگشت نیست.
این مهاجر مالباخته، از دولت ایران خواسته است که جلو فعالیت قاچاق‌برها را بگیرد و نگذارد جوانان را به‌راحتی فریب دهند.
ایران بالاترین آمار مهاجرت غیرقانونی به استرالیا را دارد؛ پال فلی سفیر استرالیا در تهران چندی پیش با اعلام این خبر گفته بود: “از اول ژانویه 2013 تاکنون 17 هزار و دویست و هفتاد و دو نفر مهاجر غیرقانونی به استرالیا با قایق آمده‌اند که در این میان شش هزار و 500 نفر ایرانی هستند.”
در ماه‌های اخیر بارها خبر غرق شدن قایق‌ها و مرگ پناهجویانی که به سودای زندگی بهتر به دریا زده بودند منتشر شده است؛ پناهجویانی که اغلب از کشورهای آسیای شرقی نظیراندونزی راهی استرالیا می‌شوند. در آخرین رویدادها از این دست، روز ۲۲ تیرماه، قایقی که در حال قاچاق ۹۷ مهاجر غیرقانونی از جمله از کشورهای ایران و افغانستان بود، در شمال این جزیره غرق شد و ۹ تن از مسافران آن جان باختند.
در یکی از تکان‌دهنده ترین موارد هم اخیرا فاطمه دهقان، شهروند آبادانی که به همراه دختر ۸ ساله‌اش عازم استرالیا بود با اینکه از دریا نجات یافت اما به دلیل بیماری دیابت در بیمارستان درگذشت.
با وجود اینکه غرق شدن قایق‌های پناهجویان تا به امروز جان صدها تن را گرفته اما جلو مهاجرت غیرقانونی به این کشور را گرفته نشده است.
غیر قانونی وارد شوید؛ در استرالیا جایی ندارید
سیل مهاجرت غیر قانونی به این کشورِ اقیانوسیه در سال‌های اخیر کار را به جایی رسانده که دولت استرالیا سیاست‌های خود را در خصوص اسکان پناهجویان تغییر داده است. طبق قوانین جدید این کشور از نوزدهم جولای 2013 (28 تیر امسال) هر شخصی که به صورت غیرقانونی و به وسیله قایق بخواهد خود را به استرالیا برساند، در این کشور اسکان داده نخواهد شد و پلیس استرالیا این افراد را به کشورهای منطقه می فرستد. بنا به توافق استرالیا با دولت‌های “پاپوآ گینه‌نو” و جزیره “نائورو”، پناهجویانی که با قایق و به طور غیرقانونی به این کشور وارد می‌شوند، در استرالیا نگه داشته نشده و برای رسیدگی به درخواست پناهندگی و اقامت‌شان به این دو جزیره فرستاده خواهند شد. بر این اساس کسانی که به هوای اقامت در استرالیا وارد خاک این کشور خواهند شد پناهنده “گینه‌نو” و جزیره “نائوو” خواهند بود. دولت پاپوآ گینه نو و مقامات جزیره نائورو در ازای این اقدام خود از استرالیا کمک مالی دریافت خواهند کرد. ضمن اینکه در صورت عدم پذیرفتن درخواست پناهندگی، این افراد باید یا به کشور خودشان برگردند و یا به کشور سومی انتقال پیدا کنند.
بنابراین اگر تقاضای پناهندگی این افراد قبول شود آنها باید بقیه عمر خود را در پاپوآ گینه نو یا کشور دیگری بجز استرالیا سپری کنند. این در حالی است که پیش از این مبنا بر این بود که “هرکس که به خاک استرالیا قدم بگذارد، با او مطابق قوانین شهروندی کشور استرالیا برخورد می شود.”
شورش در اردوگاه
پس از آنکه کوین راد، نخست وزیر استرالیا از سخت‌تر شدن شرایط برای پناهجویان خبر داد و اعلام کرد که از این پس پناهجویانی که به طور غیر قانونی از طریق مرز آبی وارد خاک این کشور شوند، اجازه ماندن در این کشور را نخواهند داشت، پناهجویان مستقر در اردوگاه پناهندگی جزیره نائورو که بخش اعظم آنها ایرانی بودند شورش کردند و ساختمان‌های اداری مرکز پناهندگی را به آتش کشیدند. آنها به نسبت به کندی روند پناهندگی خود اعتراض داشتند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل هم با انتقاد از سیاست‌های جدید و سخت‌گیرانه دولت استرالیا گفته که نظام قضایی گینه نو، کاستی‌های جدی در رسیدگی به درخواست پناهندگی پناهجویان دارد.
به اعتقاد این کمیساریا، گینه نو به دلیل کمبود ظرفیت ملی لازم و نبود تخصص در بررسی درخواست پناهجویان و همچنین امکانات فیزیکی اندک و بازداشت‌های خودسرانه و اجباری، آمادگی لازم برای پذیرفتن پناهجویان را ندارد. در بیانیه کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل همچنین آمده که سیاست جدید استرالیا درباره پناهجویان با چالش‌های قانونی و اجرایی جدی روبرو است.
اگر گینه‌نو بد است، به سمت استرالیا حرکت نکنید
“می خواهیم ثابت کنیم قاچاقچیان انسان به مردم دروغ می گویند، می خواهیم مشخص کنیم با این شیوه دیگر شخصی به استرالیا نخواهد رسید. ما دوست نداریم زندگی و پول مردم به خطر بیفتد.” این جواب سفیر استرالیا به این سئوال است که چرا سیاست‌های استرالیا در قبال پناهجویان تغییر کرده است. او همچنین به روزنامه شرق گفته است: “اگر مردم فکر می کنند گینه نو کشور بدی است خیلی ساده است. برای اینکه به این کشور فرستاده نشوند، با قایق به سمت استرالیا حرکت نکنند، چون به «گینه نو» فرستاده می شوند.”
افزایش سه برابری پناهجویان ایرانی
روزنامه گاردین نیز در گزارشی از افزایش سه برابری ورود پناهجویان ایرانی به سواحل استرالیا در سال 2013 خبر داده و نوشته است بیش از 15 هزار پناهجویی که از ابتدای سال جاری میلادی به طور غیر قانونی وارد سواحل استرالیا شده اند بیش از یک سوم آنها ایرانی است.
محمود فرازنده سفیر جمهوری اسلامی در اندونزی گفته است: “قایق‌های متعددی از سوی قاچاق‌برها همواره در حال حرکت است. دولت اندونزی نیز در آخرین اقدام، ارایه ویزا در بدو ورود را منتفی کرد که این اقدام مساعدی تلقی نمی‌شود.”
او با اشاره به مشکلات و شرایط دشوار ایرانیانی که به صورت غیرقانونی به این کشور مهاجرت می‌کنند و پناهنده می‌شوند، توضیح داده: “این افراد شاهد مشکلات بسیار عدیده‌ای هستند مسائل مختلف روحی و روانی برای آنها پیش می‌آید که به ارتکاب جرم کمک می‌کند و وارد مسائلی می‌شوند که پیش از آن برایشان قابل تصور نبوده. حضور در کمپ‌های پناهجویی، ارتباط با افراد خاص مسائلی را برای آنها ایجاد می‌کند که به هیچ عنوان نمی‌توانند در آینده جبران کننده آن باشند.”
سرنوشت مبهم پناهجویان
این تمام ماجرا نیست، خانواده خیلی از کسانی که ایران را به قصد رسیدن به استرالیا ترک کرده‌اند مدت‌ها در بی‌خبری مانده‌اند. چنانچه خبرگزاری ایسنا اواخر تیرماه خبرداد: “64 خانواده ایرانی که فرزندان‌شان به طور قاچاق و غیرقانونی برای مهاجرت به استرالیا از کشور خارج شده و از سرنوشت اکثر آنان اطلاعی در دست نیست، در مقابل منزل فردی که مدعی بودند قاچاق‌بر انسان است در منطقه یافت‌آباد تجمع کردند.”
مادر یکی از کسانی که از طریق قاچاق راهی استرالیا شده در این تجمع گفت: “فرزندم که حدود چهار ماه است از ایران خارج شده، 25 روز پیش با من تماس گرفت و گفت که از سوی پلیس بین‌الملل مالزی دستگیر شده است و از سلامت نسبی برخوردار است اما به خاطر برخورد پلیس و استفاده از شوکر آسیب دیده است.” به گفته این مادر ایرانی، حدود 20 نفر از ایرانیانی که قصد داشتند به طور قاچاق به استرالیا بروند، از سوی پلیس بین‌الملل مالزی دستگیر شده‌اند و در زندان مالزی در یکی از شهرهای شمالی این کشور قرار دارند”
اغلب کسانی که راهی استرالیا می‌شوند یا در کشورهای آسیای شرقی بازداشت و یا در حین سفر با قایق مصدوم و یا حتی کشته می‌شوند. با وجود قانون جدید در صورت رسیدن به مرزهای این کشور هم بلافاصله به کشورهای منطقه منتقل می‌شوند. با این حال روند کوچ غیرقانونی به اقیانوسیه گویا قصد تمام شدن ندارد. از میان آنها هم که عزم رفتن کرده و گرفتار شده، تعداد کمی شانس این را پیدا می‌کنند که سلامت مانده و در صورت پشیمان شدن، به جای تحمل شرایط ناگوار کمپ‌ها دوباره به ایران برگردند.
