راستش را بخواهید من هم همانند خیلی از خوانندگان با زنانه ـ مردان کردن مسائل، بخصوص در حوزه‌ی هنر موافق نیستم. اما وقتی با تمام ممنوعیت ها این همه زن در جشنواره طالبانی فجر هست چه باید کرد؟
گزارش را بخوانید اگر سرتان سوت نکشید….
و اما بحث شیرین زنان…
به قول سودابه مجاوری (مستندساز) «برای هنرمندان ایرانی میان مرد و زن تفاوتی وجود ندارد. چون در کار هنری انسان بودن شرط اول است.» و یا به قول شهاب حسینی (بازیگر) «درایت جنسیت نمی‌شناسد و در هر آدمی می‌تواند وجود داشته‌باشد.» اما این مطلب در واقع ارزیابی از حضور پررنگ زنان در کنار مردان در جشنواره فیلم فجر امسال و برگزیدگان زن این جشنواره است.
زنان در ایران با وجود محدودیت‌های فراوان و نادیده گرفته شدن، در مقاطع مختلف همواره راه خویش را ادامه داده‌اند و هر روز خبرهای مختلفی از کسب موفقیت‌های آنان در حوزه‌های مختلف می‌شنویم. جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم فجر که البته به قول مهدی کلهر نمی‌توانیم آن را بین‌المللی بدانیم (!) هم این روند رو به رشد را به خوبی نشان می‌دهد. در سال‌های ابتدایی برگزاری جشنواره‌ی فیلم فجر زنان حتی سهم ناچیزی از سیمرغ‌ها نداشتند و در جشنواره‌های اول و دوم فیلم فجر هیچ زنی حتی در عرصه‌ی بازیگری به عنوان برنده‌ی سیمرغ معرفی نشد. اما زنان رفته رفته خود را بالا کشیدند و به نوعی خودشان را به سینمایی که از نگاه منتقدان مردانه است، تحمیل کردند و به تدریج با حضور در پشت دوربین‌ها و کارگردانی، آثار ارزنده‌ای را چه در ایران و چه در صحنه‌های بین‌المللی از خود به یادگار گذاشتند تا جایی که ایزا دانیلی (بازیگر زن سینما و تئاتر ایتالیا) در جریان نشست ویژه‌ی (چشم انداز سینمای کوتاه ایران) در شهر ناپولی گفت: «وضعیت سینمای ایران و کار زنان در آن ایده‌آل و غبطه‌برانگیز است.»
در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر نیز اگرچه فیلم‌هایی با محوریت زنان حضوری محدود و نامحسوس داشت اما علاوه بر زنان بازیگر حضور زنان نویسنده، کارگردان، تهیه‌کننده، تدوینگر، طراح چهره‌پردازی، صحنه و لباس چشمگیرتر از سال‌های گذشته بود.
زنان نسل نوی سینمای ایران نیز در جشنواره‌ی امسال حضوری قابل توجه داشتند. باران کوثری، ترانه علیدوستی، پگاه آهنگرانی و گلشیفته فراهانی هر کدام چهره‌ی جدیدی از خود به نمایش گذاشتند. به غیر از گلشیفته فراهانی که بازی خوبش در فیلم “درباره‌ی الی” به دلایلی که دیگر همه می‌دانند نادیده گرفته شد سه دختر دیگر سینمای ایران در بخش‌های بهترین بازیگر نقش اول و مکمل زن نامزد دریافت سیمرغ بلورین جشنواره شدند.
بازیگران زن
امسال حدود 70 زن بازیگر در فیلم‌های مختلف بخش سودای سیمرغ حضور داشتند. مهتاب کرامتی با بازی در چهار فیلم (بیست ـ تردید ـ دوزخ، برزخ، بهشت ـ شبانه‌روز) بیشترین حضور را داشت و پس از او باران کوثری با سه فیلم (پستچی سه بار در نمی‌زند ـ حیران ـ می‌زاک) در بخش سودای سیمرغ حضور داشتند. بازیگران دیگری که در دو فیلم بخش سودای سیمرغ به ایفای نقش پرداخته بودند ترانه علیدوستی (تردید ـ درباره‌ی الی)، پگاه آهنگرانی (زادبوم ـ صداها)، لیلا حاتمی (بی‌پولی ـ هر شب تنهایی)، پانته‌آ بهرام (پستچی سه بار در نمی‌زند ـ صندلی خالی)، رؤیا تیموریان (پستچی سه بار در نمی‌زند ـ زادبوم)، مهناز افشار (امشب شب مهتابه ـ شبانه‌روز)، شیوا خنیاگر (امشب شب مهتابه ـ چهره به چهره) و مریم بوبانی (پای پیاده ـ شبانه‌روز) هستند.
بازیگران زن یک فیلمی هم عبارتند از: گلشیفته فرهانی، مریلا زارعی و رعنا آزادی‌ور با فیلم “درباره‌ی الی”، فاطمه معتمدآریا با “می‌زاک”، مژده شمسایی و شقایق فراهانی با “وقتی همه خوابیم”، رؤیا نونهالی، نازنین فراهانی، طناز طباطبایی و شهین نجف‌زاده با فیلم “صداها”، خاطره اسدی، ستاره اسکندری، بهنوش بختیاری، رؤیا جاویدنیا، فریبا جدی‌کار، فلامک جنیدی، نگار جواهریان، آزاده صمدی، لادن طباطبایی، سپیده علایی و نیکی کریمی با فیلم “شبانه‌روز”، فرشته صدرعرفایی با فیلم “بیست”، لیلا زارع با “پستچی سه بار در نمی‌زند”، رزا آرایش با “تردید”، فریده فرامرزی و ملیکا ناظری با “صندلی خالی”، مهشید افشارزاده و مینا ساداتی با “عیار14”، فتانه ملک‌محمدی، افسانه بایگان، نسرین مقانلو، فریبا کوثری و سارا خویینی‌ها با “سوپراستار”، نگین صدق گویا و بهناز جعفری با “زمانی برای دوست داشتن”، مونا احمدی، شبنم مقدمی، سودابه بیضایی و سیما خضرآبادی با “کودک و فرشته”، مهوش افشارپناه با “امشب شب مهتابه”، زهره صفوی، زهرا طاهری‌منش با “بی‌پولی”، حکیمه خاکسار و روشنک قلعه‌گی با “به کبودی یاس”، فاطمه صادقی و فریبا آهنگ با “پای پیاده”، فرانک حیدریان، آرتمیس ورزنده، آرزو مفتاحی، زهرا سعیدی و هیلدا خسروی با “چهره به چهره”، ژاله صامتی و فوژان عارف‌پور با “حیران”، ژاله شعاری و پریوش نظریه با “دوزخ، برزخ، بهشت”، ماه‌چهره خلیلی با ”موش” و ملیسا ماریان و پوراندخت مهیمن با فیلم “شکار روباه”.
از میان این بازیگران لیلا حاتمی برای فیلم “بی‌پولی”، ترانه علیدوستی “تردید”، باران کوثری “حیران”، فریده فرامرزی ”صندلی خالی” و مونا احمدی با فیلم “کودک و فرشته” نامزدهای دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن نقش اول شدند که لیلا حاتمی به خاطر بازی در فیلم “بی‌پولی” توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کند.
همچنین مهتاب کرامتی با فیلم “بیست”، لیلا زارع با “پستچی سه بار در نمی‌زند”، مریلا زارعی با “درباره‌ی الی”، پگاه آهنگرانی با “زادبوم” و طناز طباطبایی با فیلم “صداها” نامزدهای دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن بودند که از میان آنان مهتاب کرامتی توانست این سیمرغ را به خانه ببرد.
تهیه‌کنندگان زن
در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر پوران درخشنده با فیلم “بیست”، رخشان بنی‌اعتماد با فیلم “حیران” و منیژه حکمت با فیلم “صداها” در میان تهیه‌کنندگان فیلم‌های سودای سیمرغ بودند. از میان آنان پوران درخشنده برای تهیه‌کنندگی فیلم ”بیست” نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم شد اما فیلم “تردید” به عنوان فیلم برگزیده‌ی این بخش انتخاب شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم را سعید سعدی از آنِ خود کرد.
فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان زن
سه کارگردان زن به بخش سودای سیمرغ جشنواره‌ی امسال راه یافته‌بودند. نکته‌ی جالب توجه در میان فیلم‌های جشنواره‌ی امسال حضور کارگردانان زن مؤلف بود که نویسنده‌ی فیلمنامه‌ی فیلمشان نیز بودند.
انسیه شاه‌حسینی با نویسندگی و کارگردانی فیلم “پنالتی” و تهمینه میلانی با نویسندگی و کارگردانی “سوپراستار” در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر حضور داشتند. همچنین شالیزه عارف‌پور که با اولین فیلمش “حیران” در جشنواره حضور داشت به همراه نغمه ثمینی فیلمنامه‌ی آن را نوشته‌بود.
تهمینه میلانی با فیلم “سوپراستار” در کنار اصغر فرهادی (درباره‌ی الی)، پرویز شهبازی (عیار14)، عبدالرضا کاهانی (بیست)، حسن فتحی (پستچی سه بار در نمی‌زند)، واروژ کریم‌مسیحی (تردید) و بهرام بیضایی (وقتی همه خوابیم) نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بود که این سیمرغ به اصغر فرهادی رسید.
علاوه بر آن میلانی نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه نیز بود که این سیمرغ را فرید مصطفوی و ابوالحسن داوودی برای فیلمنامه‌ی “زادبوم” دریافت کردند.
زنان تدوینگر
چهار زن تدوینگر در جشنواره‌ی فیلم فجر امسال حضور داشتند. شیما منفرد، هایده صفی‌یاری و مستانه مهاجر تدوین فیلم‌های “بیست”، “درباره‌ی الی” و “سوپراستار” بر عهده داشتند. اما سپیده عبدالوهاب پرکارترین و جوان‌ترین تدوینگر زن در جشنواره‌ی امسال بود. او که دو سال قبل برای فیلم “خون‌بازی” سیمرغ بلورین بهترین تدوین را بدست آورده بود در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر فیلم‌های “حیران” و “می‌زاک” را به تنهایی و “وقتی همه خوابیم” را به همراه بهرام بیضایی تدوین کرده‌بود و در کنار حسن حسن‌دوست (پستچی سه بار در نمی‌زند)، واروژ کریم‌مسیحی (تردید)، محمدرضا مویینی (کودک و فرشته) و مادرش هایده صفی یاری (درباره الی…) نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین تدوین شد. او و بهرام بیضایی مشترکاً سیمرغ بلورین بهترین تدوین را دریافت کردند.
زنان چهره‌پرداز
در جشنواره‌ی فیلم فجر امسال مهری شیرازی طراح چهره‌پردازی دو فیلم “صداها” و “موش” بود. سودابه خسروی نیز طراحی چهره‌پردازی فیلم‌های “شبانه‌روز” و “چهره به چهره” را بر عهده داشت. همچنین اعظم بیات، زهرا کمالی، الهام صالحی و مینا قریشی با طراحی چهره‌پردازی فیلم‌های “بی‌پولی”، “بیست”، “دوزخ، برزخ، بهشت” و “سوپراستار” در جشنواره حضور داشتند.
از این میان سودابه خسروی نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی شد اما سیمرغ بلورین این بخش به سعید ملکان برای فیلم “وقتی همه خوابیم” رسید.
طراحان صحنه و لباس
شش طراح زن صحنه و لباس در بیست‌وهفتمین جشنواره‌ی فیلم فجر حضور داشتند. آتوساقلمفرسایی با طراحی صحنه و لباس فیلم “صداها” و طراحی لباس فیلم “وقتی همه خوابیم”، شیده محمودزاده و ژاله زکی‌زاده با طراحی لباس فیلم‌های ”شبانه‌روز” و “کودک و فرشته” و ژیلا مهرجویی، سارا سمیعی و زیبا اسدخانی برای طراحی صحنه و لباس فیلم‌های ”زادبوم”، “امشب شب مهتابه” و “چهره به چهره” در این جشنواره حاضر بودند.
از میان آنان آتوسا قلمفرسایی با طراحی صحنه و لباس فیلم‌های “وقتی همه خوابیم” و “صداها” نامزد دریافت سیمرغ بلورین این بخش شد و سیمرغ بلورین بهترین طراحی لباس را برای فیلم “وقتی همه خوابیم” بدست آورد.