روزهای سخت ودشواراز راه میرسد. جمهوری اسلامی از یک سو کشورهایی راکه به تحریم های شورای امنیت بپیوندند تهدید به خروج سرمایه میکند، از سویی در پی این است که ارز نفتی خود را از دلار ویورو به “یوان” چین، یا “درهم” امارات بدل سازد. این در حالیست که به گزارش خبرگزاری ها بانک های مرکزی اروپا اجازه تبدیل ارزهای خود را به ایران نمی دهند. از این روخبرگزاری رویترز روز جمعه به نقل از منابع خود در صنعت نفت، از مذاکرات ایران با چین درباره استفاده از واحد پول چین، یوآن، در معاملات نفتی دو کشور خبر داد. در همین حال معاون اول دولت، محمد رضا رحیمی نیز گفته است: “ایران برای فروش نفت از هر ارزی استفاده خواهد کرد.”
پیش از این هم خبرهای غیررسمی حکایت از آن داشت که دولت در صددست ارز نفتی خود را به درهم امارات تبدیل کند. بلومبرگ با نقل این خبر از “اینترنشنال اویل دیلی” نوشته بود: “شرکت ملی نفت ایران مذاکراتی را با مشتریان اروپایی خود درباره این جایگزینی انجام داده، اما هنوز نتیجه نهایی در این باره مشخص نشده است.”
در ادامه این مطلب آمده بود: “قانع کردن مشتریان اروپایی برای جایگزینی ارزی جدید به جای یورو ودلارکار مشکلی است چون آنها آشنایی چندانی با ارزهای آسیایی ندارند.”
در همین حال، به گزارش ایسنا، معاون ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام کرده: “ایران دارایی‌های خود را از کشورهایی که برای تهران محدودیت ایجاد کنند، خارج میکند.”
در ادامه، رادیو فردا هم در این مورد نوشت: “با گذشت بیش از یک ماه از تصویب دور تازه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی در شورای امنیت سازمان ملل و به دنبال آن تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اتحادیه اروپا و کشورهایی چون استرالیا، ایران روزبه‌روز در استفاده از یورو و دلار با مشکل بیشتر مواجه شده و بیش از پیش از نظام مالی جهانی کنار گذاشته میشود.”
بنا بر این گزارش “شاید عینی‌ترین نمونه از این موضوع به کشور امارات متحده عربی مربوط است که در هفته‌های اخیر محدودیت‌هایی را بر سر فعالیت برخی شرکت‌های محلی و بین‌المللی در ارتباط با ایران اعمال کرد و نیز از مسدود شدن شماری از حساب‌های بانکی ایرانیان در این کشور خبر داد”.
از سوی دیگربه گزارش رویترز دولت اسلامی برای پیشدستی نسبت به اقدامات آتی در پی جایگزینی ارز نفتی خود است. این خبرگزاری به نقل از منابعی که نخواسته‌اند نام‌شان فاش شود نوشته است پیشنهاد استفاده از یوآن به جای یورو و دلار “چند ماه پیش” توسط پالایشگاه دولتی سینوپک چین مطرح شده، اما اخیرا مقامات دولتی این پیشنهاد را رسما با چین در میان گذاشته‌اند. بر اساس این پیشنهاد، جمهوری اسلامی با افتتاح حسابی بانکی به یوآن، در چین بخشی از پول نفت خود را در این حساب بانکی دریافت خواهد کرد و در ازای بخشی دیگر، سوخت و تجهیزات از چین خواهد گرفت.
این در حالی است که به گزارش سایت کلمه “کشور چین نیز خود یوان را در مبادلات ارزی خود با کشورهای دیگر به کار نمی برد واین موضوع باعث میشود تمام خریدهای خود را در بازار داخلی چین محدود کند. از سوی دیگر هر گونه سیاستی که بانک مرکزی چین برای اقتصاد خود در پیش گیرد به شدت ونسبت بالا بر اقتصاد ایران نیز تاثیر می گذارد. در واقع اقتصاد نفتی کشور از وضعیت یک تابعیتی به دو تابعیتی تغییر حالت می دهد. در واقع هم تغییر و تحولات بازار نفت بر اقتصاد ملی تاثیرمی گذارد هم تصمیمات دولت چین برای کنترل نرخ ارز خود در قبال ارزهای خارجی. حجم مبادلات تجاری ایران با چین در سال گذشته ۲۱ میلیارد دلار بوده که گویا امسال نیز ۵۰درصد افزایش داشته است.”
همچنین “از سوی دیگر بر خلاف ایران که نرخ ارز خود را سعی می کند غیر واقعی در قبال دلار پایین نگه دارد، چین سیاست تشویق صادرات را دنبال میکند. به همین خاطر سعی میکند ارز خود را در قبال ارزهای خارجی پایین نگه دارد تا واردات کم شود وصاردات افزایش پیدا کند. از این رو تبدیل ذخائر ارزی کشور به یوان موجب کاهش شدید ارزش ذخائر ارزی میشود. پیش از این دولت با تبدیل دلار به یورو ودوباره یورو به دلار موجب کاهش ۳۰درصدی ذخائر ارزی شد.”
بعد دیگر استفاده از یوآن در معاملات نفتی ایران، به گفته خبرگزاری رویترز این است که “چین گرچه در حال بررسی این راه حل است، ولی به دلیل ریسک سیاسی آن و رو در رو قرار گرفتن با آمریکا رغبت زیادی به آن ندارد.”
در راستای افزایش فشارها بر ایران، در هفته نخست تیرماه گذشته خبری منتشر شد حاکی از اینکه بانک مرکزی امارات متحده عربی در راستای اجرای دور تازه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، دستور بستن 40 حساب بانکی ایرانی را صادر کرد. در واکنش به این دستوربه گزارش خبرگزاری مهر، حمید برهانی، معاون ارزی بانک مرکزی، بدون اشاره به نام کشوری خاص گفت: “هر کشوری که برای دارایی‌های کشورمان محدودیت ایجاد کند، ایران نیز دارایی‌های خود را از بازار آن کشور خارج خواهد کرد.”
بااین حساب در حالی که در آینده ای نزدیک باید شاهد خروج سرمایه های ایرانی از امارات باشیم، هفته پیش یک مقام سفارت جمهوری اسلامی تمایل دولت برای تبدیل ارز نفتی ایران به درهم امارات را اعلام کرد. کارشناسان این رفتار وسیاست ها را نوعی بهم ریختگی میدانند چرا که از سویی تهدید به خروج صورت میگرد واز سویی هم تقاضا برای تبدیل ارز ارائه میشود.
چه چین چه امارات
بر اساس گزارش کلمه “کارشناسان نفتی معتقدند ایجاد محدودیت های اخیر در واقع نوعی تحریم خاموش خرید وفروش نفت ایران است که هزینه های تبلیغاتی این موضوع را نیز ندارد. چرا که بنا بر بسیاری از گزارش ها مشتریان پروپا قرص نفت ایران در سالهای متمادی هم اکنون میزان خرید نفت خود را از ایران کاهش می دهند نمونه روشن این مساله همین چین است که در سال ۲۰۰۵ ایران صادر کننده اول نفت به آن کشور بود ولی اکنون در مرتبه سوم قرار دارد.”
نمونه روشن تر تحریم خاموش نفتی ایران، تحریم بیمه های مهم دریانوردی مانند لویدز لندن است. به گفته یک منبع در شرکت بیمه هلند نیز، طبق مقررات و تحریم های جدید، تمام این شرکت ها در مقابل محموله ای که هر کشتی حمل می کند مسئولیت خواهند داشت. این موسسات همه باید با ارائه مدارک کافی نشان دهند که محموله هاغیرقانونی نیستند؛ حقیقت این است که انجام چنین کارهای اداری برای شرکت های حمل و نقل دردسر و گرفتاری های اضافی تولید می کند و کسی تمایل به انجام آن ندارد.
در سالهای اخیر واردات بسیاری از کالاها به ایران افزایش یافته و شرکت های حمل و نقل خصوصی نیز در زمینه واردات به ایران فعال بوده اند. با این حال مدیر یک موسسه حمل و نقل خصوصی در تهران می گوید: “در نبود کشتی و با توجه به عدم همکاری بسیاری از شرکت های بیمه و حمل و نقل کار واردات بسیار دشوار خواهد شد. در اقتصاد یکپارچه جهانی فرار از تحریم کار بسیار دشواری است.”
