شروین شارعی
ساخت مسکن ارزان قیمت این روزها شده است شعار محوری دولت. پس از طرح اعطای وام های 10 میلیون تومانی برای اقشار کم در آمد، که به اعتقاد کارشناسان نه تنها با شکست همراه بود که باعث افزایش قیمت مسکن در شهرهای مختلف شد، این بار نوبت به ثبت نام وزارت تعاون و ادارات کل تعاون استان ها از افرادی است که “ واجد شرایط دریافت مسکن ارزان قیمت ” هستند. طرحی که به دنبال سخنان محمود احمدی نژاد در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه “موضوع مسکن از دغدغه‌های اصلی من است” آغاز شده است.
همه ثبت نام کنند
همه در حال ثبت نام در “سایت ادارات تعاون” در استان ها هستند. همان طور که همه برای وام ده میلیونی که قرار بود به اقشار کم درآمد برای خرید مسکن داده شود، ثبت نام کردند و نتیجه ای نگرفتند. اما گویا هنوز امیدواری هست. همه کسانی که “تا کنون از تسهیلات مسکن و شهرسازی یا اتحادیه مسکن استان ها استفاده ننموده اند” می توانند با تکمیل و ارسال فرمی که حاوی اطلاعات خاصی است برای خانه دار شدن ثبت نام کنند.
از سوی دیگر تعاونی های مسکن ادارات و نهادها نیز دست به کار شده و فهرستی از کسانی که تاکنون از این تسهیلات استفاده نکرده اند را تهیه و به ادارات تعاون ارسال می کنند. خانه های کارگر استانی نیز مسئول جمع آوری لیست کارگران استانهای خود هستند که به دنبال مسکن ارزان قیمت هستند.
در کنار همه اینها “تعاونی های مسکن مهر” نیز افتتاح شده است و افرادی که تاکنون در تعاونی های مسکن عضو نبوده اند یا مایل به حذف عضویت خود از تعاونی های قبلی باشند می توانند به عضویت این تعاونی در آیند. همه این اقدامات در حالی انجام می شود که کارشناسان مسایل اقتصادی معتقدند رشد ناگهانی قیمت های مسکن در اثر سیاست های پولی دولت و در جهت عدم کنترل تورم است. به گفته این کارشناسان، مشکل مسکن در ایران بیشتر مشکل اقتصادی است تا کالبدی. به عبارت دیگر بحران مسکن در کشور از جنس ساخت مسکن نیست بلکه از جنس نوساناتی است که تحت تاثیر مسائل اقتصادی قرار می گیرد. به اعتقاد کارشناسان بازار مسکن، وقتی سیاست ها به گونه ای است که نرخ تورم افزایش پیدا می کند مردم برای اینکه سرمایه هایشان را به روز نگه دارند آنهارا تبدیل به واحد مسکونی می کنند چون سابقه تاریخی نشان داده این گونه سرمایه گذاری ها دچار خلل نمی شود.
ماجرا چیست؟
یکی از کارشناسان وزارت تعاون در گفت و گو با روز داستان مسکن ارزان قیمت را بازگو می کند: “حدود سال های ۸۰ تا ۸۲ طرحی در شورای عالی شهرسازی مطرح شد که شورا خواهان تصویب آن بود. در آن طرح تصویری از بیست سال آینده کلان شهرها ترسیم شد. برنامه این مطالعه برای تهران، اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد و سایر کلان شهرهای بالای یک میلیون نفر بود. یکی از نتایج آن مطالعات پرداختن به مباحث مسکن و به ویژه مسکن کم درآمدها بود. آن زمان نتیجه مطالعات مصوب شورای عالی شهرسازی باعث شد برای اولین بار رد و اثری از این بحث در قانون برنامه چهارم دیده شود که آن طرح جامع مسکن یا طرح جامع مسکن کم درآمدها است. در نتیجه دولت طبق قانون موظف شد تا در سال اول برنامه این کار را انجام دهد و لایحه موردنظر را تنظیم کند.”
این کارشناس با سابقه وزارت تعاون در ادامه می افزاید: “اما این طرح ها فقط برای انبوه سازان مناسب است، چرا که زمین را از طرف دولت به صورت 99 ساله به اجاره می گیرند و ساختمان می سازند. انبوه‌سازان با صرف هزینه‌ای که در حال حاضر معادل قیمت پنج واحد مسکونی است، در نهایت مالک ۱۰۰ واحد می‌شوند. نحوه عمل هم بدین گونه است که وقتی مهلت ثبت نام مسکن ارزان قیمت به اتمام رسید ادرات تعاون استان ها افراد ثبت نام شده را به چند گروه تقسیم می کنند و برای آنها شرکت تعاونی مسکن تشکیل می دهند. این شرکت های تعاونی سپس باید به دنبال زمین مناسب ساخت و ساز و پیمانکار انبوه ساز و پروانه ساخت و… بروند. یعنی در واقع هنوز نه شرکت تعاونی وجود دارد، نه زمینی و نه پیمانکاری برای ساخت واحد های ارزان قیمت و نه مجوز ساختی از شهرداری.”
ولی آذروش عضو کمسیون عمران مجلس در گفت وگو با ایسنا، در این زمینه می گوید: “بر حسب تاکید تبصره ۶ قانون بودجه، دولت با واگذاری زمین با اجاره ۹۹ ساله درکلان شهرها و شهرک های جدید می تواند زمین را با مالکیت حدود ۹۹ ساله به تعاونی های مسکن واگذار کند که آنها نیز حق ساخت و ساز دارند و می توانند به مردم واگذار کنند.”
وی تصریح می کند: “این لایحه راهکار مناسبی برای حل مشکل مسکن است و قطعا می تواند در کاهش قیمت مسکن و هم چنین جهت حمایت از تعاونی های مسکن و طبقاتی که نیاز مبرم به مسکن دارند، موثر باشد.”
بلند پروازی
این طرح آغاز شده؛ اما تحقق وعده احمدی نژاد مبنی بر احداث یک میلیون و دویست هزار واحد مسکونی در سال توسط وزارت مسکن و شهرسازی، بدون داشتن پشتوانه کارشناسی، غیر قابل تصور است چرا که کل واحدهای مسکونی ای که توسط مردم در مناطق شهری ساخته می شود حداکثر ۴۵۰ هزار واحد در سال است. واحدهایی که نقش دولت در ساخت آنها بین ۳ تا ۵ درصد است. بر این اساس است که صاحب نظران معتقدند اجرای این طرح دور از واقعیت است و حتی اگر تمام توان تخصصی کشور را با یک مدیریت قوی در دست بگیریم باز یک میلیون واحد مسکونی ساخته نمی شود. دولت در حال حاضر حداکثر ۲۵ هزار واحد در مناطق شهری می سازد.