صحنه

پرونده تئاتربسته نشد

چهل مورداصلاحیه برای یک نمایش…

بیست و نهمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر درحالی به کار خود پایان داد که بسیاری از گروههای حاضر در بخش های مختلف این رویداد هنری با محدودیت های گسترده ای در روند اجرای نمایش های خود مواجه شدند.

موج بی سابقه سانسور وحذف بخش های زیادی ازآثار جشنواره تئاتر فجر توسط ماموران نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد این بار برای اغلب گروههای حاضر درتئاترفجر دردسرساز شد و دامنه ی فشارها به اندازه ای رسید که برخی از کارگردان ها دراعتراض به این روند  از اجرای نمایش های خود سرباززدند.

بنا به گزارش های رسیده از تهران نمایش های حاضر در جشنواره تئاتر فجر برای نخستین بار از چهار مرحله بازبینی عبور کرده و هربار تذکرات بی شماری از سوی ماموران ممیزی جشنواره متوجه کارگردانی نمایش ها می شد.

نخستین مرحله انتخاب آثاراز آذر ماه سال جاری آغاز شد تا تکلیف حضور قطعی برخی از کارگردانان دولتی وخنثی  وحذف بسیاری از گروههای ستاره دار درتئاتر فجر مشخص شود. دراین مرحله بود که از حضور آرش دادگر، علی اصغر دشتی، کیومرث مرادی، نصرالله قادری و محمد یعقوبی درجشنواره جلوگیری به عمل آمد. کارگردانانی که در ماه های گذشته همواره با تولید نمایش های منتقدانه خود به  وضعیت نابسامان سیاسی و اجتماعی ایران معترض بودند. شورای عالی انتخاب نمایش های تئاترفجر متشکل از :حمیدرضا افشار، نادربرهانی مرند، حسین پاکدل، امیردژاکام، مسعود دلخواه، فریندخت زاهدی، رحمان سیفی آزاد، اصغر همت، محمد باقرقهرمانی  و مسعود عابدین نژاد بودند.

اما بخش دوم بازبینی های مرکز هنرهای نمایشی یک ماه بعد صورت گرفت تاپس از حساسیت های دولت کودتا برسراجرای نمایش های “هداگابلر و متولد1361” وضعیت محتوایی آثار شرکت کننده درجشنواره مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. این بار نام بازبینان جشنواره نزد گروههای شرکت کننده به “ماموران سانسورچی” تغییر پیدا کرده بود واهداف فعالیت های این افراد نه بخش های تکنیکی آثار، بلکه نگاه نویسنده و کارگردانان به مباحث اجتماعی، دینی و سیاسی ایران بود. دراین بخش حسین راضی، محمدرضا الوند و مسعود عابدین نژاد به عنوان سه عضو اصلی شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی به سانسور بخش های زیادی از نمایش های پرداختند. شدت جرح و تعدیل های تحمیلی این افراد به گروههای مجری تا اندازه ای ادامه پیدا کرد که برخی از کارگردان ها با تنظیم دادخواستی به حسین مسافرآستانه، مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی تقاضای تجدید نظر در آراء بازبینی ها را دادند ومحمد رحمانیان، کارگردان “هامون بازان” نیزاز شرکت در جشنواره انصراف داد.

گروههای شرکت کننده  درفستیوال فجر امسال با سپری کردن دواجرا به کار خود پایان می دادند. سخت ترین محدودیت ها بر اجرای نمایش ها در همین زمان رخ می داد. یکی قبل از اجرای اول و دیگری درحین اجرای دوم.

پس از ماجرای انصراف “هامون بازان”، حذف “هداگابلر” و”متولد 1361”از بخش مرور آثارسال89، حذف بخش هایی از نمایش های” آنتیگونه” به کارگردانی همایون غنی زاده و “اتاق تاریک”به کارگردانی چیستا یثربی نیز حواشی زیادی را بر فضای جشنواره حاکم نمود.

گروه نمایش “آنتیگونه”که با ترکیب بازیگرانی از کشور استونی به ایران آمده بودند درواکنش به وضعیت محدودیت های پیش آمده از نخستین اجرای خود در تالار اصلی تئاتر شهر منصرف شد تا تماشاگران بی شمار این نمایش درپشت درب های بسته سالن بمانند. یکی از اعضای گروه کارگردانی آنتیگونه  به روز گفت:“هرکشوری برای خود خط قرمزهایی دارد که برای همگان تعریف و توجیه شده است. اما اینکه دراینجا هرلحظه و به هرسلیقه نوعی از سانسور ها به گروههای تئاتری ابلاغ شود دردآور است. قرار نبود سر ما را هدف قرار دهند. “

همایون غنی زاده، هنگام تمرین با بازیگران غیرایرانی خود درباره فرهنگ و آداب ایرانی  جلسات زیادی را برگزار و خطوط قرمز دولتی را  برای آنان توجیه کرد. اما. نمایش با 40 مورد اصلاحی درباره محتوای سیاسی و اجتماعی اثر، دیالوگ ها، میزانسن ها، چگونگی بازی بازیگران زن نمایش درلحظاتی از اجرا، ظاهر وشکل پوشش زنان و تماس های بدنی روبرو شد. “

نمایش “اتاق تاریک” نیز در دومرحله اجرای خود درروزاجرا با حذف 20 دقیقه ازصحنه های  نمایش مواجه شد. یکی ازبازیگران این نمایش به روز گفت:” محدودیت و فشارهای دولتی جشنواره امسال دراین سی سال بی سابقه بوده است. برخلاف بازبینی های گذشته هیچ یک از ماموران بازبینی را دردو مرحله پایانی  نمی شناختیم. تنها می دانیم که این افراد کمترین تخصصی درفعالیت های تئاتری نداشته و چهره های آنها اولین بار است که در سالن های تئاتری رونمایی می شود. ادبیات بسیار تندی نسبت به گروهها و مدیران سالن ها داشتند وهمه چیز دراختیار آن ها قرار داشت.  یک پرده کامل از نمایش که موضوع آن دردو دل های  قهرمان نمایش بر سرآرامگاه میرزاده عشقی بود راحذف کردند. بخش های زیادی از نمایش که درآن به واژه “چماق داران” و “حکومت احمدخانی”اشاره می شد را حذف کردند. دراجرای دوم نیز نشستند و ناظر اجرای حذفیات شدند. ابتدا خانم یثربی  دربرابر این شکل قلع و قمع ها واکنش نشان دادند، اما با تهدید ماموران دولتی مجبور به حذف آن صحنه ها شدند. “

این بازیگر تئاتر گفت:” محمدحیدری، دبیر این دوره   مجری سیاست های حکومتی ارشاد بود و هیچ تلاشی برای استقلال گروههای نمایشی وخانواده تئاتر انجام نداد وبسیاری از کارگردان ها را دربرابر این محدودیت ها تنها گذاشت. به همین دلیل است که وی برای  یک سال دیگر به عنوان دبیر تئاترفجر انتخاب شده است. “