هنری نیومن
12 ژوئن آینده، روز برگزاری دهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری در ایران است و به نظر می رسد در این دوره یکی از رقبای شرکت کننده برای احراز پست ریاست جمهوری یک زن باشد : رفعت بیات.
بنابر اعلام کامران دانشجو رییس ستاد انتخابات کشور ، تاکنون 475 نفر از جمله 42 زن برای شرکت در انتخابات نام نویسی کرده اند. در جریان برگزاری هشتمین و نهمین دوره انتخابات در سال 2001 و 2005 نیز تعدادی داوطلب زن اقدام به ثبت نام و شرکت در انتخابات کرده بودند که از حضور در مراحل بعدی بازماندند. با این حال با توجه به اعلام رییس شورای نگهبان مبنی بر عدم وجود هرگونه مانعی برای شرکت زنان در انتخابات، به نظر می رسد امسال وضعیت مناسب تری در انتظار داوطلبین زن باشد.
در ایران قدرت اصلی در دست آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران است و رییس جمهور منتخب مردم مسوول امور اجرایی است. فهرست نهایی نامزدهای تایید صلاحیت شده طی روزهای آینده از سوی شورای نگهبان اعلام می شود و این در حالی است که کارنامه و پیشینه محافظه کارانه رفعت بیات وی را در نظر شورای تایید صلاحیت در موقعیت خوبی قرار می دهد.
رفعت بیات فارغ التحصیل رشته جامعه شناسی، در حال حاضر بعنوان نماینده مردم زنجان در مجلس حضور دارد. وی در گفتگو با رادیو فردا اعلام کرد در صورت پیروزی در انتخابات در جهت احقاق حقوق زنان تلاش و از زنان در سطوح بالای تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده خواهد کرد. وی همچنین احمدی نژاد را به خاطر ناتوانی دولت در بهبود سطح زندگی مردم، عدم سرمایه گذاری و استفاده از فرصت های طلایی که افزایش قیمت نفت در اختیار دولت وی قرار داده بود، مورد انتقاد قرار داد.
خانم بیات نسبت به چهار نامزد اصلی دهمین دوره انتخابات از شانس کمتری برای پیروزی برخوردار است. دیگر نامزدهای شرکت کننده عبارتند از: احمدی نژاد رییس جمهور فعلی، مهدی کروبی رییس سابق مجلس، میر حسین موسوی نخست وزیر ایران در دهه 1980 و محسن رضایی فرمانده سابق سپاه پاسداران. با این حال انتخابات های گذشته همیشه با شگفتی همراه بوده – انتظار نمی رفت که محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد در دوره های هفتم و نهم انتخابات رقیبان خود را پشت سر بگذارند.
نظارت بر انتخابات در ایران بر عهده شورای نگهبان است که از 6 فقیه و 6 حقوقدان تشکیل شده و این افراد از سوی رهبر عالی و رییس قوه قضائیه انتخاب می شوند. در انتخابات پیشین ،این شورا از بین بیش از 1000 داوطلب شرکت در انتخابات تنها صلاحیت 6 نفر را تایید کرد که این مساله وجود دموکراسی واقعی در انتخابات و سیستم سیاسی ایران را به زیر سوال برد. مهدی کروبی که مخالف “نظارت استصوابی” شورای نگهبان است بر این باور است “ناظران شورای نگهبان قدرت و کنترل مطلق در جریان انتخابات را در دست دارند.”
بر اساس قانون جمهوری اسلامی ایران، رییس جمهور باید از میان “رجال سیاسی” برگزیده شود. در زبان عربی و برخی از زبان های اروپایی هنگام جمع بستن گروهی متشکل از هر دو جنسیت – مذکر و مونث- از حالت مذکر آن استفاده می شود و این امر این شبهه را بوجود آورده که منظور از “رجال سیاسی” مردان هستند. ماه گذشته شورای نگهبان طی یک بیانیه اعلام کرد که “رجال سیاسی” به معنای “نخبگان امور سیاسی” است و بنابراین زنان نیز می توانند در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کنند. پیش تر، این شورا مدعی شده بود “زنان فاقد توانایی ، درک و ظرفیت فکری لازم برای احراز این پست هستند”.
رسانه های ایران با اشاره به نامزدی بیات در انتخابات، این امر را قدم مهمی برای جامعه زنان دانسته اند. آن سو تر برخی از رسانه ها اعلام کرده اند رفعت بیات در صورت پیروزی ، نخستین رییس جمهور زن یک کشور اسلامی خواهد بود که به این مقام رسیده است – به نظر می رسد این رسانه ها “مگاواتی سوکارنوپوتری” رییس جمهور اندونزی پرجمعیت ترین کشور مسلمان دنیا را از یاد برده اند. مشارکت سیاسی زنان در ایران پیشینه ای طولانی دارد :زنان نقش مهمی در انقلاب مشروطه داشته اند و حق رای زنان برای نخستین بار در سال 1911 در مجلس تصویب شد. در پی انقلاب سفید محمدرضا شاه در سال 1963 به زنان حق رای و شرکت در انتخابات داده شد و این حق علی رغم مخالف آیت الله خمینی و برخی از علمای مذهبی با آزادی زنان ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز برای زنان محفوظ ماند و دولت های خاتمی و احمدی نژاد شاهد حضور زنان در رده معاون رییس جمهور بوده است.
رفعت بیات خود را از طیف اصول گراها برمی شمرد و احمدی نژاد را به دلیل بدتر شدن وضعیت حجاب در جامعه مقصر می داند. خانم بیات همچنین شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل را بخاطر آن چه که وی تحت تاثیر قرار گرفتن بیش از حد عبادی از قوانین بین المللی و جریان های فمینیستی غربی می داند مورد انتقاد قرار داده است. این نامزد محافظه کار انتخابات ریاست جمهوری همچنین منکر تحت فشار بودن زنان و نقض حقوق آنان در ایران شده است.
با این وجود زنان ایران در مقایسه با مردان ، در بسیاری از موارد در وضعیت نامساعدی قرار دارند که از آن جمله می توان به نداشتن حق طلاق، حق سرپرستی کودکان و حق وراثت اشاره کرد. یک زن حتی برای مسافرت نیز نیازمند اجازه همسر یا پدر است که به اعتقاد خانم بیات این مساله هم با “گفتگوی بین زن و شوهر” حل می شود. رفعت بیات همچنین مخالف منشور سازمان ملل در تبعیض علیه زنان است ؛ به اعتقاد وی برخی از مفاد این منشور از جمله ممنوعیت چندهمسری با “قوانین اسلامی” همخوانی ندارد.
هرچند صلاحیت خانم بیات هنوز از سوی شورای نگهبان تایید نشده ، با این حال اقدام این شورا در آزاد گذاشتن زنان به شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را باید به فال نیک گرفت. در حالی که انتخاب شدن رفعت بیات به عنوان یک رییس جمهور زن در ایران می تواند پیشرفت بزرگی باشد ، با توجه به دیدگاه های خانم بیات انتظار نمی رود تغییر چندانی در محدودیت و سرکوب حقوق زنان رخ دهد.
منبع : گاردین ، 15 مه
www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/may/15/iran-female-president