آیت‌آلله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوریاسلامی، چند ساعت پس از اعلام توافق میان ایران و غرب با وجود شرکت در مراسم افطاری با اعضای دولت حسن روحانی، از اظهارنظر درباره توافق هسته‌ای خودداری و تنها از زحمات تیم مذاکره‌کننده تشکر کرد.
به گزارش وب‌سایت دفتر رهبر جمهوریاسلامی، او با اشاره به سخنان حسن روحانی درباره توافق هسته‌ای “از زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه‌ی تیم هسته‌ای قدردانی و تشکر” کرد. بخش عمده سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار به شرح رفتار و برخورد علی بن ابی طالب - امام نخست شیعیان ـ با مالک اشتر اختصاص داشت.
این البته نخستین بار نیست که چنین اتفاقی رخ می‌دهد. چند ماه پیش و پس از گفت‌وگوها در لوزان نیز رهبر جمهوریاسلامی تا چند روز از هرگونه اظهارنظر درباره گفت‌وگوها در لوزان خودداری کرد. او چند روز پس از تفاهم لوزان در این‌باره گفته بود: “بعضی‌ها سوال کردند و میکنند که چرا فلانی درباره‌ی مسئله‌ی هسته‌ای موضع نگرفته‌است؟ جواب این است که جایی برای موضع‌گیری وجود نداشته‌است”.
با این حال به نظر می‌رسد که در حال حاضر شرایط با آن‌چه در زمان تفاهم لوزان وجود داشت، تفاوت دارد. از آن جمله آن‌که آیت‌الله خامنه‌ای پس از تفاهم لوزان گفته بود دلیل سکوت وی آن بوده که “هنوز اتفاقی نیفتاده است؛ هنوز کاری نشده”، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که اوضاع به گونه‌ای دیگر است. متن توافق جامع میان ایران و غرب منتشر و الزامات هر دو طرف نیز در آن قید شده است.
رهبر جمهوری اسلامی در دیدار خود با اعضای هیات دولت اضافه کرد که مردم در “قضاوت‌های با فکر و تامل و جمع‌بندی شده” اشتباه نمی‌کنند و از همین قضاوت‌ها می‌توان متوجه شد که “کدام مسئول صالح است و کدام نه”.
دلیل سکوت ایت‌الله خامنه‌ای هنوز مشخص نیست. به نظر نمی‌رسد که علت آن بی‌خبری از توافق هسته‌ای باشد. جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا، پس از امضای توافق گفته بود که هیات مذاکره کننده ایرانی چندین بار - و از جمله در ۲۴ ساعت آخر گفت‌وگوها - تاکید کرده بودند این توافق مورد حمایت رهبر جمهوری اسلامی نیز، هست.
آیت‌الله خامنه‌ای خود پیش از این گفته بود که تنها در چهارچوب مسایل کلان و خط قرمزها وارد مذاکرات هسته‌ای می‌شود و “جزئیات کار، خصوصیات کوچک که تاثیری در تامین آن خطوط کلان ندارد، مورد توجه نیست؛ این‌ها در اختیار آن‌ها است، می‌توانند بروند کار کنند. این‌که حالا گفته بشود که جزئیات این مذاکرات تحت نظر رهبری است، این حرف دقیقی نیست”.
با این حال رهبر جمهوریاسلامی همواره از تیم مذاکره‌کننده حمایت و از آن‌ها با عناوینی نظیر “فرزندان انقلاب” یاد کرده است.
آیت‌الله خامنه‌ای پیش‌تر از مسایلی چون لغو یک‌باره تحریم‌ها در روز اجرای توافق، عدم امکان بازرسی از تاسیسات نظامی و گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌ای و دست‌‌اندرکاران، عدم توقف برنامه تحقیقاتی و … به عنوان برخی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی در رسیدن به توافق هسته‌ای یاد کرده بود.
با این حال برخی رسانه‌های اصول‌گرا ـ و بخصوص رسانه‌های نزدیک به جبهه پایداری ـ نوشته‌اند که بخش‌هایی از توافق جامع هسته‌ای، خطوط قرمزی را که توسط وی مطرح شده بود زیر پا گذاشته است.
براساس توافق هسته‌ای امکان بازدید از تاسیسات نظامی ممکن می‌شود؛ مساله‌ای که البته پیش از آن از سوی آیت‌الله خامنه‌ای رد شده بود: “مطلقا نباید اجازه داده شود که به بهانه نظارت، به حریم امنیتی و دفاعی کشور نفوذ کنند و مسئولین نظامی کشور نیز به هیچ وجه اجازه ندارند که به بهانه نظارت و بازرسی، بیگانگان را به این حریم راه دهند یا توسعه دفاعی کشور را متوقف کنند… هیچ‌گونه شیوه نظارت غیرمتعارف که ایران را به یک کشور اختصاصی از لحاظ نظارت‌ها تبدیل کند، مورد قبول نیست و نظارت‌ها باید تنها در محدوده همان نظارت‌های متعارفی که در همه دنیا انجام می‌شود اعمال شود، نه بیشتر”.
او اردیبهشت ماه و در یک سخنرانی در دانشگاه امام حسین - وابسته به سپاه پاسداران - نیز در پاسخ به زمزمه‌هایی که پیرامون “بازرسی مدیریت شده از مراکز نظامی ایران” مطرح شده بود، گفت: “این اجازه مطلقا داده نخواهد شد؛ این را هم دشمنان بدانند، هم کسانی که منتظرند ببینندتصمیم نظام جمهوری اسلامی چه می‌شود، بدانند”.
به نظر می‌رسد برای آن‌که موضع دقیق آیت‌الله خامنه‌ای درباره توافق هسته‌ای منتشر شود، باید روزهای بیشتری را در انتظار ماند؛ توافقی که بخش‌هایی از آن با خطوط قرمز ترسیم شده از سوی رهبر جمهوری اسلامی منطبق نیست. هنوز مشخص نیست که رهبر جمهوریاسلامی ایران از این توافق راضی است یا خیر و در صورت نارضایتی، چه واکنشی در این زمینه نشان خواهد داد.
