محمود احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته چندین بار از افزایش جمعیت دفاع کرده و حتی وعده پاداش یک میلیون تومانی به هر نوزاد ایرانی داده است. این وعده البته هیچ گاه اجرایی نشد اما رییس دولت دهم همچنان بر نظر خود مصر است تا جایی که روز چهارشنبه هم در جایگاه رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی طرحی را تصویب کرد که به موجب آن برای افزایش نرخ باروری مشوق‌هایی درنظر گرفته می‌شود.
جزییات این طرح که زیرمجموعه “سند مهندسی فرهنگی” تعریف شده هنوز روشن نیست اما بر اساس توضیح دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی شامل تخصیص مشوق‌های حقوقی، معیشتی، پشتیبانی، معنوی و مادی می شود. به گفته محمدرضا مخبر دزفولی برخی از این مشوق‌ها نیاز به تبدیل به لایحه ارسالی از سوی دولت برای مجلس شورای اسلامی و برخی دیگر نیاز به تصویب در هیات دولت دارد.
این نخستین بار نیست که شورای عالی انقلاب فرهنگی به بحث باروری و افزایش جمعیت ورود می‌کند. فروردین ماه گذشته، رئیس شورای فرهنگی و اجتماعی زنان این شورا از اینکه “جمعیت ایران طی 80 سال آینده به 31 میلیون نفر می‌رسد که 47 درصد آن را سالمندان تشکیل می‌دهند” ابراز نگرانی کرد. کبری خزعلی با اشاره به اینکه سلسله جلساتی در شورا برای بررسی سیاستهای جمعیتی تشکیل شده توضیح داد: “بعد از سالها تبلیغ و برنامه ریزی هم اکنون وضعیت نرخ رشد جمعیت به گونه ای است که تلاش می کنیم برای هر پدر و مادر دو فرزند به عنوان جایگزین داشته باشیم.”
او ضمن اشاره به مشکل کاهش نرخ باروری در برخی کشورهای غربی گفته بود: “هنوز برخی دیدگاه های شبه روشنفکری بر سیاستهای چند دهه قبل در جهت کاهش جمعیت پافشاری می کنند و حاضر نیستند با سیاستهای اعمال شده در غرب و آهنگ بازگشت جامعه جهانی به سیاست افزایش جمعیت هماهنگ شوند، با توجه به آمار بین المللی و داخلی و هشدار جمعیت شناسان از سال 71 مبنی بر اعلام خطر برای کاهش رشد جمعیت همچنان شاهد هستیم که جمعیت کشور در حال کاهش است. این موضوع به معنای انقراض نسل مسلمان، انقلابی و شیعه در ایران اسلامی است.”
ما کمک می‌کنیم؛ شما هم همت کنید!
رییس دولت در مهر 85، زمانی که دولت ایالات متحده رسیدن جمیعت آمریکا به عدد 300 میلیون را با تولد یک نوزاد جشن گرفت، پس از استیضاح وزیر کشاورزی گفت که ایران می‌تواند تا 120 میلیون نفر هم جمعیت داشته باشد: “اینکه می‌گویند دو بچه کافی است، من با این امر مخالف هستم. کشور ما دارای ظرفیت‌های فراوانی است. ظرفیت دارد که فرزندان زیادی در آن رشد پیدا کنند، حتی ظرفیت حضور 120 میلیون نفر را نیز دارد. این غربی‌ها خود دچار مشکل هستند و چون رشد جمعیت‌شان منفی است، از این امر نگران هستند و می‌ترسند که جمعیت ما زیاد شود و ما بر آنها غلبه کنیم، به همین خاطر مشکل خودشان را به دیگر کشورها صادر می‌کنند.”
” بنده شعار دو بچه کافی است را قبول ندارم. این مساله سیاست غلطی بود که غربی‌ها انتخاب کرده و امروز پشیمان هستند و سرمایه سنگینی برای حفظ هویت و فرهنگ خود می‌پردازند. چرا باید در مسیری قرار بگیریم که نتیجه آن مشخص است.” این جملات را محمود احمدی‌نژاد فروردین 1389 در یک گفت‌وگوی زنده تلویزیونی عنوان کرد و همان جا هم وعده داد که “ همه کودکانی که از اول فروردین سال جاری متولد شده‌اند دولت حساب سرمایه‌گذاری برای آنها باز می‌کند و سالانه مقداری به آن اضافه می‌کند، به شرط آنکه خانواده‌ها هم در آن مشارکت داشته باشند.”
او با مقایسه امکانات فعلی کشور با 30 و 60 سال اخیر، از “آمادگی کشور جهت افزایش جمعیت” خبر داد و گفت: “قدیم با آن وضعیت افراد 7 یا 8 فرزند داشتند.”
رییس دولت حتی از سکوت علما درباره سیاست دو فرزندی بودن خانواده‌ها هم انتقاد کرد.
توصیه احمدی‌نژاد برای افزایش میزان باروری و جمعیت چندین بار دیگر هم تکرار شد، از جمله در سفر به کاشان و در مراسم افتتاح سایت سایپای کاشان. او در جمع مردم این شهر و در پاسخ به درخواست استان شدن کاشان، گفت: “یک ایراد قانونی وجود دارد و آن بحث جمعیت است که البته سه راه وجود دارد؛ یک راه آن فقط دست شماست و راه دیگر آن دست مجلس است و راه دیگر آن نیز تلفیقی است. همفکری کنید و یک راه پیدا کنید، یا باید قانون را درست کنیم که قبول دارم مسیر سخت و طولانی است. یا اینکه شما خود فکری بکنید. یا یک راه تلفیقی به کار ببرید و ما با مجلس صحبت کنیم و مقداری سقف جمعیتی را بالا بیاوریم و خود شما نیز کمک کنید. چه چیزی بهتر از اینکه به جای 300 هزار کاشانی انقلابی و مومن، یک میلیون کاشانی نجیب داشته باشیم؟ چرا برخی حسادت می‌کنند؟ این سرمایه کشور است. سعی می‌کنیم از دل قوانین موجود راهی را پیدا کنیم راهی جمع و جور کنیم و شما هم همراهی کنید تا کار را به نحوی جلو ببریم.”
حرام یا حلال؛ درست یا غلط
مواضع احمدی‌نژاد مخالفان و موافقان بسیاری داشته است. یک روز پس از وعده هدیه به نوزادان نوبت به مجتبی ثمره هاشمی رسید تا در دفاع بگوید: “اینکه ما به بهانه بهداشت و آموزش از افزایش جمعیت جلوگیری کنیم، منطق دینی ندارد. زیرا در یک آیه شریفه قرآن به صراحت آمده است که فرزندانتان را به خاطر ترس از نداشتن روزی نکشید و ما، شما و آنها را روزی می‌دهیم. اگر منابع به صحنه آمد، چرا نباید جمعیتی مانند ملت ایران گسترش پیدا نکند؟ زیرا هرکس که متولد می‌شود می‌تواند منشا خدمت و برکت باشد.”
دستیار ارشد رئیس جمهور در اثبات مدعایش پرسید: “آیا وضعیت مردم وقتی که نصف جمعیت فعلی بود بهتر بود یا الان؟”
مخالفت‌ها اما طیف گسترده‌ای از روحانیون تا کارشناسان اجتماعی و مسوولان سابق را در بر می‌گرفت.
علیرضا مرندی، وزیر پیشین بهداشت که در زمان او سیاستهای تنظیم خانواده تدوین و شروع شد، یکی از اصلی ترین مخالفان بود که اعلام کرد با وجود تاکید‌های رئیس دولت بر افزایش جمعیت و اختصاص یک میلیون تومان به هر نوزاد، ناگهان تعداد زاد و ولد در ایران دو برابر می‌شود. یعنی باید انتظار داشت در یک دوره یک‌ساله، تازه متولد شده‌های ایرانی، از یک میلیون و 300 هزار نفر به 2.5 میلیون نفر افزایش یابد.
حسن روحانی رئیس مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در انتقاد از این سیاست گفت: “تعیین سیاست های جمعیتی با رهبر است و نه دولت.”
حتی آیت‌الله مکارم‌شیرازی، یکی از مراجع تقلید در پاسخ به استفتایی عنوان کرد: “در صورتی که اهل خبره و کارشناسان متدین، مسئله کنترل و محدود ساختن موالید را یک ضرورت اجتماعی تشخیص دهند، شرعا می‌توان به‌طور موقت با آن موافقت کرد یا در صورت لزوم به‌طور حساب شده آن را تبلیغ کرد. در ضمن باید توجه داشت که افزایش نسل به عقیده هیچ‌کس جزو واجبات نیست و بنابراین محدود ساختن، حرام نیست. همچنین باید در موارد کنترل جمعیت به جای افزایش کمی به سراغ افزایش کیفی رفت تا مسلمانانی عالم‌تر و کارآمدتر به جامعه اسلامی تحویل داده شود و عزت و عظمت مسلمین حفظ شود و نیز باید توجه داشت در مواردی که طبق تشخیص اهل خبره متعهد، کنترل جمعیت ضروری است، باید حتما از وسایل مشروع استفاده کرد، نه از وسایل نامشروعی مانند سقط جنین و امثال آن.”
اما آیت‌الله سبحانی، یکی دیگر از مراجع تقلید به عنوان موافق در کنار رییس دولت قرار گرفت.
مساله کنترل جمعیت نخستین بار پیش از انقلاب مطرح شد، اما نگرانی متدینین را به دنبال داشت، آنها معتقد بودند تنظیم خانواده کاری خلاف شرع است و به همین دلیل از آن استقبال نکردند. تا سال 67 هم در ایران تصور بر حرام بودن تنظیم خانواده بود. اما دست خط آیت‌الله خمینی باعث شد تنظیم خانواده در دستور کار دولت قرار بگیردو تا پیش از دولت احمدی‌نژاد داشتن دو فرزند به رویه مورد علاقه خانواده‌ها و دولت تبدیل شده بود.
کارشناسان بسیاری با استناد به فقر گسترده در کشور و نبود زیرساخت‌های لازم برای جمعیت فعلی، اصرار احمدی‌نژاد و دولتش را نه یک نظریه علمی که یک تصمیم سیاسی و غیرمنطقی می‌دانند.
باروری انقلابی فرهنگی
از سال گذشته تاکنون بارها اخبار ضد و نقیضی درباره توقف یا پیگیری طرح هدیه یک میلیون تومانی به نوزادان منتشر شده است. احمدی‌نژاد ابتدا این طور اعلام کرده بود که دولت هر ساله مبلغ 120 هزار تومان به این حساب واریز خواهد کرد و البته خانواده نوزادان نیز مکلف هستند هر سال 240 هزار تومان برای فرزندان نو رسیده خود در این حساب، محفوظ نگه دارند. بنابراین به ادعای او “با اجرای این طرح، هر نوزاد ایرانی پس از 18 سال 120 میلیون تومان در حساب شخصی خود خواهد داشت.”
اما خیلی زود مشخص شد که محاسبات رییس دولت کاملا اشتباه است و مبلغ مورد ادعای او از 18 میلیون تومان بالاتر نخواهد رفت. یک عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز توضیح داد که بر فرض محقق شدن 120 میلیون تومان این مبلغ “در 20 الی 25 سال آینده تکافوی خرید 5 متر مربع واحد مسکونی را خواهد داد”
مشکل بعدی منابع مالی این طرح بود که آن هم هربار با تغییرات فراوانی مواجه و در نهایت به “منابع آزاد شده از قانون هدفمند کردن یارانه‌ها” حواله داده شد.
به این ترتیب شاید ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی به بحث باروری و افزایش جمعیت، راه تازه محمود احمدی‌نژاد برای پیش گرفتن سیاستهای جمعیتی مورد علاقه‌اش باشد. او تنها یک سال دیگر رییس جمهور جمعیتی 75 میلیونی خواهد بود اما اصرارش بر رساندن جمعیت به بیش از 120 میلیون نفر کدام دورنما را هدف گرفته است؟
